Μια εικόνα του Τάκη Σινόπουλου και της Μεταπολίτευσης

ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, τχ. 45

Το καινούριο τεύχος του περιοδικού κυκλοφορεί με ένα αφιέρωμα στον μεγάλο πελοποννήσιο Τάκη Σινόπουλο. Δημοσιεύονται 42 επιστολές του Σινόπουλου, καθώς και 3 επιστολές του πεζογράφου Νίκου Καχτίτση, στον επίσης Ηλείο και φίλο τους, ζωγράφο Δανιήλ, επιστολές σημαντικές και χαρακτηριστικές μιας ολόκληρης εποχής, παρουσιασμένες με την επιμέλεια του Κώστα Κρεμμύδα. Ήδη τα τρία ονόματα των αλληλογραφούντων ορίζουν μια πολύ ισχυρή και ιδιαίτερη περιοχή του μεταπολεμικού μοντερνισμού, και μάλιστα εκείνη την εκδοχή που τον οδηγεί στα έσχατα κράσπεδά του.

Αν μάλιστα προσθέσουμε και ορισμένα από τα πρόσωπα που περνούν μέσα στην αλληλογραφία, π.χ. τη Μαντώ Αραβαντινού, μπορούμε να μιλήσουμε για μια ευκαιρία αναστοχασμού πάνω στον μεταπολεμικό μοντερνισμό, αφού αυτές ακριβώς, οι πιο «σκληρές» εκδοχές του σχεδόν απουσιάζουν από τον μετέπειτα κανόνα, δηλαδή από την περιοριστική επίσημη αφήγηση, που ναι μεν κάλυψε τις τρέχουσες ανάγκες της φιλολογίας, αλλά, λόγω οκνηρίας, κατέληξε στην αποσιώπηση και εν τέλει στον εξοβελισμό εκείνου του μοντερνισμού που συνέχισε να αναμετράται με τη μορφή, να διερευνά εκείνες τις εσχατιές απ’ όπου θα περάσουν οι επόμενοι, και συγκεκριμένα οι μεταμοντέρνοι. Γιατί κι αυτοί στα γύρω χώματα ανέκυψαν, σε διάλογο μάλιστα με τους εν λόγω Ηλείους (δες π.χ. την αναφορά του Γιάννη Πάνου, μέσα στις σελίδες της Remington, στον Ήρωα της Γάνδης του Καχτίτση).

Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στο αποθησαυριζόμενο εδώ κείμενο-ντοκουμέντο του Σινόπουλου, δημοσιευμένο στο Βήμα, την πρώτη Κυριακή του 1976, όπου κάνει τον απολογισμό της εκδοτικής παραγωγής του προηγούμενου έτους. Κείμενο πολλαπλά χρήσιμο, όχι μόνο ως τεκμήριο και εποπτικός δείκτης της Μεταπολίτευσης, αλλά και για τους τωρινούς νέους ποιητές, που ενδεχομένως αναρωτιούνται πώς γράφονται τα ποιήματα, αφού μπορούν να δουν τα αναγνωστικά ενδιαφέροντα και τον πολιτισμικό-θεωρητικό ορίζοντα του ποιητή Σινόπουλου, εν έτει 1975-1976. Όλοι δε, παλαιότεροι και νεώτεροι, μπορούμε να δούμε τον λόγο για τον οποίο οι τότε πρωτοεμφανιζόμενοι ποιητές του ’70 δεν έδωσαν έργο ανάλογο των προσδοκιών... Ανθολογούμε ένα μικρό απόσπασμα.

Κ.Β.

Σκέψεις και μερικά Λοξοδρομίσματα

ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ

Τα βιβλία τα πολλά και τα καλά είναι πάντοτε μία ευτυχία. Λοιπόν μεταξύ άλλων στο 1975 κυκλοφόρησε στην Ελλάδα μεταφρασμένο το βιβλίο του Ζαν Πιέρ Βερνάν Μύθος και σκέψεις στην αρχαία Ελλάδα. Μία σειρά μελετημάτων με κριτική μεθοδολογία και Στρουκτουραλισμό και τον Επιστημονικό Μαρξισμό – ένας συνδυασμός ίσως απαραίτητος σήμερα για να φωτιστούν κοινωνικές και οικονομικές δομές, να ερευνηθούν σωστά τα προβλήματα της Ιστορίας. Ένα παλαιότερα (1966) μεταφρασμένο βιβλίο του Βερνάν με τίτλο Η καταγωγή της Ελληνικής σκέψης (δίπτυχο) θα περάσει μάλλον απαρατήρητο. Τώρα συλλογίζομαι αν και ως πιο σημείο το παραπάνω βιβλίο του Βερνάν θα μελετηθεί και γονιμοποιήσει τη σκέψη των σύγχρονων Ελλήνων ή θα καταποντιστεί μέσα στον ωκεανό των βιβλίων κυρίως πολιτικών και κοινωνικών που έχει κατακλύσει την αγορά στα βιβλιοπωλεία.

Σημειώνω ακόμη την πρόσφατη κυκλοφορία ενός παλαιότερου βιβλίου του Μισέλ Φουκώ Η ιστορία της τρέλας (Ηριδανός) και λογαριάζω πως μας λείπει το σπουδαιότερο Οι λέξεις και τα πράγματα που κυκλοφόρησε (Γκαλιμάρ) στη Γαλλία το 1966 και έκανε τον συγγραφέα διάσημο.

Αν έχει σημασία και το τι μέχρι σήμερα απουσιάζει από το μεταφραστικό χώρο,  θα σημείωνα τα έξοχα μελετήματα της Κλεμάνς Ραμνού γύρω από του προσωκρατικούς και τον Ηράκλειτο, βιβλία που θα γοήτευαν ίσως πολλούς και όχι μόνο τους καθηγητές φιλολογίας. Θα σημείωνα ακόμη συγγραφείς και βιβλία που θα έπρεπε από καιρό να ‘χουν μεταφραστεί και να ‘χουν κτήμα του αναγνωστικού κοινού, π.χ. το έργου του Ζαν Λακάν, του Ζακ Ντεριντά, του Ζιλ Ντελέζ και μερικών άλλων παλαιοτέρων που λάμπρυναν τη γαλλική σκέψη, του Ζωρζ Μπατάιγ, του Γκαστόν Μπασελάρ, του Μωρίς Μπλανσό κλπ. Αν θέλουμε να μιλάμε για ξένη κουλτούρα και για δική μας, θα ‘πρεπε να έχουμε πάει μερικά βήματα πιο πέρα από τον Ζαν Πωλ Σατρ. Και, πέρα από τον Ένγκελς και τον Μαρξ, πέρα από τον πρώτο Μαρξισμό, στην αδιάκοπη μελέτη και διερεύνηση, σ’ όλα τα επίπεδα του Μαρξισμού...