Giuseppe Penone

Άποψη της έκθεσης του Giuseppe Penone Bodies Imprinted in the Air στη γκαλερί Gagosian 

Της Χριστίνας Πετρηνού*

Στην γκαλερί Gagosian της Αθήνας, ο Giuseppe Penone εξέθεσε μια σειρά νέων αλλά και παλαιότερων έργων. Λευκό μάρμαρο από την Carrara, μπρούντζος, μια σειρά φωτογραφιών και μια τοιχογραφία από γραφίτη είναι τα υλικά που χρησιμοποίησε για τα έργα αυτά. Έργα που ξεχωρίζουν για την κομψότητα και τη λεπτότητά τους αλλά και για τη συγχώνευσή τους με τη φύση. Ο καλλιτέχνης συνδιαλέγεται στο έργο του με τη φύση, μέσα από το στοιχείο της αφής και του αποτυπώματος, εισάγοντας φυσικά και πολύτιμα υλικά.

Παρά το γεγονός ότι ξεκίνησε την καριέρα του στα 1968, χρονιά μεγάλων πολιτικών αναταραχών, όταν εμφανίζεται παράλληλα και η καλλιτεχνική ομάδα που θα ονομαστεί arte povera, στο έργο του δεν διακρίνουμε την πολιτική ή κοινωνική διάσταση που συναντάμε στο έργο του Kounellis ή του Michelangelo Pistoletto. Από τη δεκαετία του 1970 ο Penone παίζει σημαντικό ρόλο στην καλλιτεχνική ζωή, παρά το γεγονός ότι είναι ο νεότερος καλλιτέχνης της arte povera. Ωστόσο, ο ίδιος αισθάνεται κάπως αποκομμένος από την ομάδα του Τορίνου.

Με τα πρώτα του έργα στα 1968 αρχίζει να επεμβαίνει στα δέντρα της περιοχής του Piemonte από την οποία κατάγεται, με στόχο να αναδείξει την συνένωση φύσης και ανθρώπινων μορφών. Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται γνωστές μέσα από τις φωτογραφίες που τραβά. Το χέρι του καλλιτέχνη που αγκαλιάζει τον κορμό ενός δέντρου και με αυτόν τον τρόπο αλλάζει τη ροή της ανάπτυξής του, δημιουργώντας ένα είδος τραύματος στο εν λόγω σημείο, είναι ένα από τα πρώτα του έργα όπου εισάγεται το στοιχείο της σωματικής αφής και του χρόνου. Ο ίδιος λέει πως για να καταλάβεις ένα αντικείμενο πρέπει να το αγγίξεις, να το καλύψεις με αποτυπώματα. Ο καλλιτέχνης γίνεται ένα με τη φύση, όπως στον μύθο της μεταμόρφωσης της Δάφνης.

Εκτός από τη φύση του τόπου καταγωγής του, εμπνέεται από τη ζωγραφική του Giotto και, συγκεκριμένα, από τον τρόπο με τον οποίο ζωγραφίζει ενσωματώνοντας τις φιγούρες στη φύση. Μια ακόμα αναφορά του καλλιτέχνη είναι το έργο του Leonardo da Vinci, εστιάζοντας στον σχεδιασμό των μαχών και ιδιαιτέρως του νερού.

Συνδετικός κρίκος των έργων που εκτέθηκαν στην γκαλερί Gagosian ήταν το στοιχείο της αφής, του σωματικού αποτυπώματος, ένας τρόπος για να αποφύγει την αναπαράστασή του. Σχεδίασε έναν τοίχο με γραφίτη, όπου αποτύπωσε μεγεθυμένο ένα σημείο του σώματος. Πάνω του κρεμόταν ένα ακατέργαστο λευκό μάρμαρο, μέσα από το οποίο έβγαιναν μικρά μπρούντζινα κλαδιά σαν αγκάθια. Ο καλλιτέχνης δημιούργησε ένα ανησυχητικό οργανικό δίκτυο, το οποίο είχε έναν ρυθμό. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είχαμε να κάνουμε με ένα είδος τατουάζ πάνω στον τοίχο. Κανένας άλλος καλλιτέχνης της arte povera δεν δούλευε πάνω στο σώμα όπως ο Penone .

Και στα υπόλοιπα επιτοίχια έργα σε λευκό μάρμαρο είχε χαραχτεί το αποτύπωμα του σώματος, ενώ εισήγαγε σε αυτό μπρούντζινα κλαδιά. Το σώμα μεταμορφώνεται σε ένα στοιχείο της φύσης, είναι ο παλμός της. Η μαρμάρινη επιφάνεια αποπνέει μια αισθητική ραφιναρισμένη σε σχέση με τη δύναμη του μαρμάρου. Υπάρχει μια απτική αίσθηση που εισάγεται τόσο στη μαρμάρινη επιφάνεια όσο και στο αποτύπωμα με τον γραφίτη.

Το κύριο χαρακτηριστικό στο έργο του είναι πως καταφέρνει να αγγίζει αποφεύγοντας την περιγραφή. Ποιητική προσέγγιση της μορφής, μεταφέροντας την εμπειρία της φύσης, το ίχνος. Ένας ανθρωπομορφισμός, ο οποίος μπερδεύει τα όρια της φύσης και του ανθρώπου. Σύμφωνα με τον Penone ο μπρούντζος συνδέεται με πρωτόγονους πολιτισμούς και αποτελεί κυρίαρχο υλικό στο έργο του μέσα από το στοιχείο της μεταμόρφωσής του. Έργα που αναδεικνύουν την ομορφιά στο έπακρο. Ο ίδιος αναζητά διαρκώς και συστηματικά τη φυσική ενέργεια, όπου το ανθρώπινο σώμα επαναδιαπραγματεύεται, απελευθερώνεται από την τεχνολογία, μέσα από μια πανθεϊστική ιδέα. Αναδεικνύει πράγματα που προϋπάρχουν χωρίς να παίζει τον ρόλο του δημιουργού. Τον ενδιαφέρει η ποίηση που ενυπάρχει στη φύση, η ταύτιση μαζί της. Ο δημιουργός δεν κοιτάζει τη φύση μέσα από μια οπτική γωνία αλλά, αντιθέτως, μέσα από το άγγιγμα.

* Η Χριστίνα Πετρηνού είναι ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων