Ο φάρος

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ*

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ, Ενάμισι δευτερόλεπτο, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 119 

Ο φάρος είναι ένα από τα πιο μυστηριακά, γοητευτικά και παράξενα οικοδομήματα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Σε όλη την υφήλιο οι φαρικές εγκαταστάσεις με αξιόλογη κατασκευαστική δομή και πυκνό συμβολισμό, απομονωμένες από τις τοπικές κοινωνίες ως περιοχές στρατιωτικής εποπτείας και ελέγχου και σε δύσβατες, δυσπρόσιτες, βραχώδεις και απόκρημνες ακτές ή έρημες νησίδες, εξάπτουν την περιέργεια των ντόπιων και των επισκεπτών και γονιμοποιούν την φαντασία των δημιουργών σε όλα σχεδόν τα καλλιτεχνικά πεδία (θυμίζω την πρόσφατη ομώνυμη ταινία του Ρόμπερτ Έγκερς ή τους πίνακες του Έντουαρντ Χόπερ). Σινιάλα φωτός με καθοριστική σημασία για την ναυσιπλοΐα στο παρελθόν, που ακόμα και σήμερα με τα προηγμένα συστήματα πλοήγησης, καθοδηγούν τους ναυτικούς, σημαίνουν την στεριά επιβεβαιώνοντας την ακρίβεια χαρτών και οργάνων και κυρίως στέλνουν ένα παρήγορο μήνυμα ανθρώπινης παρουσίας μέσα στο έρεβος της νυκτός. Στο νοηματικό αυτό πλαίσιο εγγράφεται η νέα νουβέλα του συγγραφέα αξιοποιώντας όλο το συμβολικό φορτίο που φέρει και αναπαράγει ο φάρος ως κτίσμα και λειτουργία. Αυτή η φαλλική κατασκευή που υψώνεται επιβλητική στον ουρανό, με την ελικοειδή σκάλα να αναρριχάται μέχρι τον φανό-παντεπόπτη οφθαλμό, για να διαλύει τα σκότη εκπέμποντας ενάμισι δευτερόλεπτο φωτός και ελπίδας. 

Ο ήρωας, έγκριτος, γνωστός και αγαπητός μετεωρολόγος από τις καθημερινές τηλεοπτικές του εμφανίσεις, ακολουθώντας την αύρα μιας νεαρής κοπέλας, επιστρέφει στον τόπο καταγωγής του. Στο νησί από το οποίο πριν πολλά χρόνια είχε εκδιωχθεί βιαίως και δια παντός, δεκαπενταετής έφηβος μαζί με την μητέρα και την αδελφή του, από τον αυταρχικό, τυραννικό και άτεγκτο αρχιφαροφύλακα πατέρα του. 

Η ξαφνική του παρουσία στο νησί δεν θα οδηγήσει στην ευόδωση της ερωτικής του φαντασίωσης, που θα ναυαγήσει πριν καν αρχίσει, όμως θα ανασύρει όσα τρομακτικά και βέβηλα είχε ενταφιάσει επιμελώς η συλλογική μνήμη αναφορικά με τις έκνομες και αμαρτωλές πρακτικές του νεκρού από καιρό πατέρα του. Θα φέρει στο προσκήνιο τις λησμονημένες παλιές ιστορίες που διαδραματίστηκαν στα άδυτα των φαρικών εγκαταστάσεων, πίσω από τους ψηλούς τοίχους και τις κλειδωμένες πόρτες. Θα αναμοχλεύσει αφηγήσεις για εκβιασμούς, ερωτικές παρεκκλίσεις, βιασμούς και σεξουαλικούς εξαναγκασμούς, που οδήγησαν τους τρεις άνδρες, τον αρχιφαροφύλακα και τους δυο ατυχείς υφισταμένους του, στην ανυποληψία, την κοινωνική απομόνωση και κατόπιν σταδιακά στο θάνατο, την αυτοκτονία, την παράκρουση και την τρέλα. 

Μακρές περίοδοι, με σχεδόν προφορικό λόγο, μεικτό ιδίωμα που συνδυάζει το λόγιο με το τοπικό και με τις σύντομες παύσεις της άνω τελείας να γεφυρώνουν το παρελθόν με το παρόν. Με πληροφορίες για την ιστορία του δικτύου των φάρων, την εξέλιξη των φανών, την μοναχική ζωή των φαροφυλάκων και το απόκοσμο επιβλητικό θέαμα της αγριεμένης θάλασσας. Με περιγραφές της θάλλουσας φύσης και της παρούσας κατάστασης του φάρου και των βοηθητικών κτισμάτων, να εναλλάσσονται με φήμες, γεγονότα και μνήμες του έκλυτου βίου του πατέρα και ψυχογραφικές εξιστορήσεις της επίσκεψης του γιου, ο συγγραφέας εξασφαλίζει με συνεχείς αναδρομές το αδιάπτωτο ενδιαφέρον του αναγνώστη. 

Μετά από τριάντα δύο χρόνια απουσίας ο μεσήλικας πλέον γιος του αρχιφαροφύλακα θα επισκεφθεί τον φάρο ξανά σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει το ανεπούλωτο τραύμα της πατρικής κατάρας, της γονικής απόρριψης και της αναγκαστικής εξορίας από τον οικείο τόπο. Εκεί στην απομόνωση των τειχών του φάρου-μοναστηριού, έχοντας εξασφαλίσει τη συναίνεση του φαροφύλακα βάρδιας, θα ζήσει μια ολονύχτια εμπειρία μύησης. Ολομόναχος ανάμεσα στο σκοτάδι και στο φως, έκθετος στις ρυθμικές υπερκόσμιες αναλαμπές του φανού και την ευεργετική επίδραση των αναμνήσεων, θα γεφυρώσει το χάσμα της ζωής του και θα οδηγηθεί στην λύτρωση. Και πιθανόν στην συγχώρεση. 

*Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Γιώργος Τσεριώνης, “Mr. Saxa”, 2020, πηλός, σμάλτο, σίδερο, 25 x 12 x 15 εκ.