Απόκοσμη μεταπολίτευση

Με αφορμή την έκθεση του Κώστα Χριστόπουλου "y.st.rd", στη γκαλερί Ζουμπουλάκη

Κώστας Χριστόπουλος, Long Live Socialism, Χαρτί (décollage) σε καμβά, 190 x 260 εκ.

ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΔΑΛΛΑ

Βρίσκεσαι στην αίθουσα του δημόσιου μνημονικού,

πρόκειται περί δοκιμασίας λήθης.

Μια ορθογώνια αίθουσα, χωρίς πύλη εισόδου που κλειδί της θύρας της είναι ένα αρκτικόλεξο, μια συντόμευση: y.st.rd. Η αρχιτεκτονική της είναι σαφής ως προς το συντακτικό της. Οι τέσσερις πλευρές οδηγούν σε τόπους και τοπία που περιγράφουν, με τη σειρά τους, μια επικράτεια. Σε σταυροειδή διάταξη βρίσκονται αντιμέτωπα ο δρόμος και η πλατεία, η ενδοχώρα και το αρχιπέλαγος. Σε μια ενιαία κίνηση αυτή η διατύπωση επιχειρεί να κωδικοποιήσει χώρο και εποχή σε κοινό αποθετήριο.

Οι τέσσερις πλευρές όμως της αίθουσας αυτής έχουν κάτι κοινό: την αναστολή, ή και ακύρωση προσπέλασης, εξόδου, κατανόησης. Είναι φανερή η καταστατική πρόθεση του παραγωγού της, Κώστα Χριστόπουλου, να διαπραγματευθεί εκείνη την ζώνη του πρόσφατου παρελθόντος που δεν ανήκει στην σφαίρα του βιώματος πια, αλλά ούτε ακόμη στην σφαίρα της ιστορίας.

Ο ίδιος, ως ώφειλε, αποτυπώνει την ορμή της γραμμής του χρόνου που συμπαρασύρει, προς θερμική εναπόθεση σε κάποιο φράγμα-ξηρογραφική επιφάνεια, συμβάντα και υποκείμενα, τόπους και έργα, ως φερτές ύλες. Ταυτόχρονα όμως, δια της συλλογής αυτών των ευρημάτων, υπονομεύει το αφηγούμενο και την εξιστόρησή του. Έναντι μιας καθησυχαστικής ή συμφιλιωτικής, πάντως γραμμικής εκδοχής, εδώ η προτεραιότητα των ευρημάτων κινητοποιεί τον ιστορικό χρόνο ως δίνη, με πολλαπλά, απρόβλεπτα ενδεχόμενα, όπως κατά την λειτουργία μιας ακαριαίας μνημονικής ανάκλησης (αποκοπή, απώλεια, πένθος).

Μια παλινδρόμηση, αμφιθυμία ή και επαμφοτερισμός τη στιγμή της αφηγηματικής παρόρμησης; Νομίζω ότι εδώ ο Κ. Χριστόπουλος, ως παραγωγός, εσωτερικοποιεί μια κρίση αφομοίωσης του παρελθόντος, μετουσιώνοντάς την σε κρίση ρόλου. Ο τύπος της ανάληψης ρόλου εκ μέρους του παραγωγού είναι ο τύπος της αποξένωσης, αυτοεξαίρεσης από τα καθήκοντα ιδεολόγησης ή εκλογίκευσης, καθήκοντα κατ' εντολήν ενός άδηλου εαυτού-«αφηγητή». Δεν συνιστά όμως αποποίηση ευθύνης, αντιθέτως επισύρει μια αλυσίδα αποφάσεων.

Τόποι και έργα, συμβάντα και υποκείμενα, προορίζονται ως ασταθή τεκμήρια (διαρκώς τελούντα υπό τεχνική διαμεσολάβηση, διαρκώς βαίνοντα προς μνημοτεχνική αναγωγή με απομειούμενη πληροφορία). Οι τέσσερις πλευρές του «λευκού κύβου» δεσμεύονται ολοκληρωτικά από μια ύλη οπτικής υφής, ατελούς όμως υπόστασης ως προς το καθεστώς εικόνας. Στερούνται της συνεκδοχικής του σχέσης με μια, εκτός κάδρου εκτεινόμενη, ευρύτερη πραγματικότητα. Αλλά και της δυνατότητάς τους να απελευθερώσουν εσωτερικούς συνειρμούς. Πρόκειται για μια εργασία διαδοχικών ακυρώσεων σημασιολόγησης. Ένα φράγμα, σιδεριά ισογείου, καλύπτεται από άλλο φράγμα, πέπλο. Το σύνθημα ενός πανό, είναι κατοπτρικώς γλωσσικά ακατάληπτο. Τα δυνητικά εδάφη δεν είναι βατά ή κατοικήσιμα, είναι απόκρημνες γεωλογικές τομές ή ήδη κατειλημμένα από κενά εργοστάσια.

Ο ίδιος ο παραγωγός, λοιπόν, πολιτογραφείται εκ νέου ως ανώνυμος χειριστής, ως εργάτης περιεχομένου. Ενδόμυχη προσδοκία του η προσέλευση ενός αναγνώστη-μάρτυρα, στον οποίο ο ίδιος θα μεταβιβάσει τον ρόλο ενός δρώντος υποκειμένου.

Παράλληλος, υφέρπων προς τους κλειστούς ορίζοντες των εξαχνωμένων πλευρών της αίθουσας, είναι ο βίος διάσπαρτων υπολειμμάτων των κάποτε διαμενόντων της εποχής. Εάν ο συνταγματικός χαρακτήρας των ευρημάτων της πρωτεϊκής διάταξης λειτουργεί καθηλωτικά ως προς την αγωγή σώματος του προσερχόμενου μάρτυρα (δίκην μνημείου εκπεσόντων σε καιρό ειρήνης), οι σποραδικές, υπολειμματικές συσσωματώσεις (προϊόντα παραμορφωτικών συμπιέσεων) ιχνοθετούν το αίνιγμα της ταυτότητάς του. Εδώ ακριβώς ενεργοποιείται, πέραν του αισθήματος απώλειας τόπου και νόστου, κάποιο είδος απτικού τρόμου απέναντι στην αποσυνάρμωση του φυσικού και θεσμικού, ίδιου σώματος, της σορού που η μεταπολίτευση κληροδοτεί.

Σ' αυτό το στεγανό περιβάλλον, στα βήματα των προσερχομένων, διανοίγεται το αγνωστικό πεδίο νέων πολιτικών δεσμών. Ο τύπος των δεσμών που θα προκύψουν μένει να αναζητηθεί στην αντίστροφη μηχανική της χειραφέτησης του πένθους.

Ο Αλέξης Δάλλας είναι αρχιτέκτονας