Διεθνείς σχέσεις

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΓΡΙΒΑ

ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΜΑΖΗΣ, Μεταθεωρητική κριτική διεθνών σχέσεων και γεωπολιτικής: Το νεοθετικιστικό πλαίσιο, εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 895

Είναι οι Διεθνείς Σχέσεις επιστήμη; Μπορεί να υπάρξει Θεωρία Διεθνών Σχέσεων; Κατά πόσον οι διεθνολόγοι «νομιμοποιούνται» επιστημονικά να κάνουν προβλέψεις για την εξέλιξη των διεθνών δρώμενων; Πόσο νόημα από επιστημολογικής άποψης έχει η συζήτηση περί της ορθότητας των «ρεαλιστικών» ή των «ιδεαλιστικών», «φιλελεύθερων» ή όποιων άλλων θεωριών περί διεθνών σχέσεων;

Σε αυτά και σε πολλά άλλα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει με το νέο του βιβλίο  ο καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ι. Θ. Μάζης. Ο συγγραφέας επιχειρεί μια τόσο σύνθετη και de profundis προσέγγιση αναφορικά με τη ίδια τη δομή και τη φιλοσοφία κατασκευής των γνωστικών εργαλείων με τα οποία η διεθνολογική κοινότητα προσπαθεί να αναγνώσει τη λειτουργία του παγκόσμιου συστήματος. Ο Ι. Θ. Μάζης συγκροτεί συστηματικά τα θεμέλια του έργου του, ξεκινώντας από τη διεξοδική ανάλυση της ίδιας της φιλοσοφίας της επιστήμης και της σημασιολογικής και επιστημολογικής οντολογίας του όρου της «Θεωρίας» και οργανώνει την κριτική του στο πεδίο του μεταθετικισμού.   Μέσα από τη φιλοσοφία της επιστήμης ο Μάζης καταδεικνύει την κατάχρηση από τους διαφόρους θύλακες της επιστημονικής διεθνολογικής κοινότητας της εννοίας της «Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων», της εννοίας του κουνιανού «Παραδείγματος», επιχειρηματολογεί για την οντολογική αστοχία της αντίστοιχης «Γενικής Θεωρίας» και αποδομεί το σύνολο των τρεχουσών αντιλήψεων περί «επιστημονικής» εφαρμογής των διαφόρων διεθνολογικών θεωριών. Με βάση το ποπεριανό αξίωμα ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρχει επιστημονική θεωρία χωρίς το κριτήριο της διαψευσιμότητας ο συγγραφέας προβάλει την ανάγκη της προβλεπτικότητας, από κάθε διεθνολογική έρευνα που θέλει να αυτοχαρακτηρίζεται ως επιστημονική. Η λογική αυτή καταρρίπτει την μέχρι σήμερα πρακτική των κέντρων παραγωγής διεθνολογικού στοχασμού η οποία χαρακτηρίζεται από τη βολική συνήθεια παράθεσης πολλαπλών -και αντικρουομένων συνήθως, μεταξύ τους- «σεναρίων» με πολυσυλλεκτικό και επιστημολογικά εκλεκτικιστικό χαρακτήρα. Εκλεκτικισμό, ο οποίος αποτελλεί μία θεμελιώδη θεωρητική αδυναμία οπιασδήποτε επιστημονικής μεθόδου.   Στο βιβλίο προτείνεται η χρήση των επιστημολογικών κριτηρίων του ώριμου ποπεριανισμού και της λακατιανής ορθολογικής λειτουργικότητας. Έτσι επιχειρείται να υπάρξει η δυνότητα προβλεψημότητας στις θεωρίς των διεθνών σχέσεων.

Ο Μάζης συγκροτώντας την μορφοτυπική συστημική γεωπολιτική ανάλυση πάνω σε Λακατοσιανά πρότυπα  προχωρεί σε προτάσεις μέσω του αναλυτικού εργαλείου της σύγχρονης γεωπολιτικής ανάλυσης. .  Η προσέγγιση του Μάζη δεν είναι ασαφώς θεωρητική. Αντιθέτως, προτείνει ως βασικό εργαλείο ανάλυσης την Ασαφή Λογική (fuzzy logic), ορίζει τύπο ποσοτικού υπολογισμού της γεωπολιτικής ισχύος και προσδιορίζει την έννοια των γεωπολιτικών δεικτών και της χρησιμότητάς τους στην ανάλυση των διεθνών φαινομένων. Πάνω σε αυτά τα ποσοτικά θεμέλια στηρίζει τη δική του μορφοτυπική μεθοδολογία προσέγγισης, ερμηνείας και πρόβλεψης των διεθνών εξελίξεων.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με Παράρτημα δικών του θεωρητικών κειμένων περί διάκρισης μεταξύ γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής, όπως και μιας κριτικής της λεγόμενης «κριτικής σχολής της γεωπολιτικής» αλλά και απαιτητικά μεταφρασμένων θεμελιωδών επιστημολογικών κειμένων του Τομας Κούν, του 'Ιμρε Λάκατος, του Κένεθ Γουώλτς, του Τζόν Βάσκεζ, του Μπάρκνταλ, κ.τ.λ με την επιστημονική επιμέλεια και τον σχολιασμό του ίδιου του συγγραφέα.

Ο Πρόλογος του Ομότιμου Καθηγητή της Φιλοσοφίας του ΕΜΠ και πρώην Υπουργού Πολιτισμού στην Οικουμενική Κυβέρνηση του  Κωνσταντίνου Καραμανλή, Δημήτρη Νιάνια (δασκάλου του συγγραφέα στη Φιλοσοφία και την Ιστορία των Ιδεών στο ΕΜΠ), είναι ένα έργο τέχνης του λόγου και της πλατωνικής σκέψης. Τιμά τον μαθητή ο οποίος τίμησε τον Δάσκαλο αφιερώνοντάς του το ογκώδες και σημαντικό τούτο πόνημα.

Ο Κώστας Γρίβας είναι δρ Γεωπολιτικής