Γαλλικός συμβολισμός

Μαίρη Χρηστέα, Από τη σειρά "Σχεδιάζοντας το μαύρο", 2015, παστέλ, 21x18εκ. (έκαστο)

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΟΥΡΑ

Γαλλικό Θέατρο τότε και τώρα – 2. Συμβολισμός: Maurice Maeterlink, Πελλέας και Μελισσάνθη, Paul Claudel, Χρυσό Κεφάλι, από το Εργαστήριο Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου, εκδόσεις Άγρα, σ. 268

Μετά τον πρώτο τόμο για τον Ρομαντισμό με έργα των: Αλφρέ ντε Μυσσέ, Προσπέρ Μεριμέ και Αλφρέ ντε Βινύ, βγήκε τώρα και ο Συμβολισμός με δύο ενδεικτικά κι αντιπροσωπευτικά έργα που έχουν βρει τη θέση τους στην Ιστορία του Θεάτρου αν όχι και περίοπτη θέση στο παγκόσμιο ρεπερτόριο, αφού δεν ανεβαίνουν πια συχνά-πυκνά στις θεατρικές σκηνές των αρχών του εικοστού πρώτου αιώνα.

Το ποιητικό έργο «Πελλέας και Μελισσάνθη» του αινιγματικού Μωρίς Μαίτερλινκ (1862-1949), ιδανικού φυγάδα της υπέρβασης από τη δυστοπία του τέλους του δέκατου ένατου αιώνα στην ευτοπία, ευτύχησε να μεταφραστεί από τους σπουδαστές Βαρβάρα Κεχαγιά, Μιρέλλα Μάνωλα, Αριάδνη Συκιώτη, Χρύσα Τσαρτσαφλή, Μαρία Χουντάση, σε διεύθυνση κι επιμέλεια μετάφρασης Δήμητρας Κονδυλάκη. Είναι το αντιπροσωπευτικότερο ίσως κείμενο του συμβολικού θεάτρου και αξιέπαινη η πρωτοβουλία του Γαλλικού Ινστιτούτου που με το Εργαστήριο Θεατρικής Μετάφρασης προβαίνει από τις εκδόσεις Άγρα «στην προώθηση των μεγάλων έργων του γαλλικού ρεπερτορίου, αμετάφραστων ή ανεπαρκώς μεταφρασμένων», όπως λέει ο διευθυντής του και Σύμβουλος Συνεργασίας και Μορφωτικής Δράσης της Πρεσβείας της Γαλλίας στην Ελλάδα Mikaël Hautchamp. Ακόμα μία γέφυρα μεταξύ ελληνόφωνου και γαλλόφωνου κόσμου γενικώς, αφού ο Μαίτερλινκ είναι Βέλγος.

Όμως τα Γαλλικά Γράμματα είναι ο κύριος φορέας των ανθρωπιστικών ιδεωδών του Διαφωτισμού ανά τον κόσμο και τα μεγάλα συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης εμπνέουν ακόμα τους καταπιεσμένους λαούς προς την Ισότητα, τη Δικαιοσύνη, την Ισονομία, την Ισότητα και την Ελευθερία (κοινός τόπος, κατάληξη και «νήσος των μακάρων» για τους απανταχού της γης συγγραφείς και διανοούμενους). Δεν είναι τυχαίο που σε αυτό ακριβώς το έργο η παιδική αθωότητα κι ο άδολος πλατωνικός έρωτας εξοντώνονται από την ιδιοτελή κι ευτελή κοινωνία των «μεγάλων», των «ωρίμων» αστών που υπολογίζουν τα πάντα με το κέρδος. Υλισμός εναντίον ιδεαλισμού και συμβολισμός με σύμμαχο την Ποίηση, μέσα από σιωπές και παύσεις σηματοδοτεί κι οριοθετεί τη γέννηση ενός αιώνα που θα γνωρίσει δύο παγκόσμιους πολέμους, ένα Ολοκαύτωμα, τη φρίκη της ατομικής βόμβας, της ανήθικης χρήσης τόσο της πυρηνικής ενέργειας όσο και βιολογικών όπλων που εξαθλιώνουν ακόμα ολόκληρους πληθυσμούς. Ο Μαίτερλινκ προτείνει την εμβάπτιση σε άλλα χωροχρονικά συνεχή έτσι ώστε να βελτιώσουμε την ατομική συνείδηση στο μέγιστο βαθμό.

Αλλά η ίδια σύγκρουση πυροδοτεί την πλοκή και του δεύτερου έργου σε αυτόν τον τόμο. Η ψυχική αγνότητα και παιδική αθωότητα των κατά άλλα θεμιτών φιλοδοξιών και προθέσεων διαπλέκονται εδώ με την μυστήρια ανθρώπινη ψυχή, ισομοιρασμένη ανάμεσα σε Φως και σε Σκοτάδι, που παραδέρνει στα τρίστρατα της Ιστορίας αγνοώντας την Εκάτη αρνούμενη να δει το αρχέτυπο της Μοίρας και το αναπόδραστο της τραγικής καταστροφής υβριστών κι αλαζόνων.

Μια σύγχρονη ποιητική τραγωδία επεχείρησε να γράψει ο συμβολιστής πρέσβης κι αδελφός της γλύπτριας Καμίλ Κλωντέλ που ενέπνευσε τον Ροντέν. Ο Πωλ Κλωντέλ (1868-1955) για δικούς του, εσωτερικούς προφανώς, λόγους έγραφε και ξαναέγραφε αυτό το έργο από το 1886 έως το 1889, αρνήθηκε να το παραδώσει στα σκληρά φώτα της ράμπας μέχρι το 1939, τότε που ενέδωσε στον Ζαν-Λουί Μπαρρώ, αλλά έπρεπε να φτάσουμε στο 1959 για να απολαύσουν αυτό το αριστούργημα επί σκηνής στο «Οντεόν», με καθισμένους ανάμεσα στους θεατές τον Ντε Γκωλ και τον Αντρέ Μαρλώ. Στη μετάφραση συμμετείχαν οι ίδιες σπουδάστριες, σε διεύθυνση κι επιμέλεια μετάφρασης του σημαντικού θεατρικού συγγραφέα και καταξιωμένου μεταφραστή Ανδρέα Στάϊκου.