Από τον Ερμή στον Πλούτωνα σε 50 χρόνια

ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΤΟΥ ΧΡΗΣΟΥ ΛΑΣΚΟΥ

Κωστής Βελώνης, Η μέριμνα σου είναι η δική μου άμυνα, 2018, ξύλο, τσιμέντο, πέτρες, 85 x 60 x 10 εκ.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΚΡΙΜΙΖΗΣ, Ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα, εκδόσεις Παπαδόπουλος, σελ. 148

Προς ένδειξη σεβασμού, θα έπρεπε πάντα όλοι να σηκωνόμαστε όρθιοι κάθε φορά που αναφέρεται το Σύμπαν

ΑΛΑΙΝ ΚΟΝ

Ο Σταμάτης Κριμιζής έμελλε να γίνει γνωστός στην πατρίδα του λόγω της εμπλοκής σε δύο ατυχή εγχειρήματα, για την συμμετοχή του, δηλαδή, στα αλήστου μνήμης Συμβούλια Ιδρύματος της Διαμαντοπούλου και, πολύ πρόσφατα, την ανάληψη, για ελάχιστο χρονικό διάστημα, της προεδρίας του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού. Στον τελευταίο, μάλιστα, του έλαχε να αντικατασταθεί, μετά την παραίτησή του, από έναν οπαδό του Πορφύριου Καυσοκαλυβίτη!

Ευτυχώς, όχι μόνο για τον ίδιο, η επιστημονική του συμβολή είναι διεθνούς επιπέδου και παγκόσμιας αναγνώρισης. Ο ογδοντάχρονος σήμερα Σταμάτης Κριμιζής πήρε μέρος, για μισό και πάνω αιώνα, στην υλοποίηση του συνόλου σχεδόν των διαστημικών αποστολών της NASA. Ένα μεγάλο μέρος των γνώσεων που διαθέτουμε σχετικά με το πλανητικό μας σύστημα οφείλεται καθοριστικά και στη δική του δουλειά.

Το Ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα μας προσφέρει την ευκαιρία να γνωρίσουμε αυτήν την δουλειά. Σε ελάχιστες σελίδες μικρού σχήματος και μεγάλης γραμματοσειράς και με την χρήση επιλεγμένων φωτογραφιών από τις διαστημικές αποστολές, μας δίνεται η δυνατότητα να αποκτήσουμε μια πολύ πλούσια πληροφόρηση σχετικά με τους πλανήτες, τους δορυφόρους τους, τους αστεροειδείς, ακόμη και τα σώματα της Ζώνης του Κάιπερ και του Όορτ, που περιβάλλουν το Ηλιακό μας Σύστημα, σε μεγάλη απόσταση από τον Ήλιο.

Να ένα δείγμα γραφής από την περιγραφή της προσέγγισης του τελευταίας συσκευής, του New Horizons, στον Πλούτωνα, θεωρούμενο ως ένατο πλανήτη, από το 1930, ο οποίος, όμως έπαψε να ανήκει στην πλανητική οικογένεια, όταν έγινε γνωστό πως υπάρχουν, έξω από τη δική του τροχιά, χιλιάδες ίσως ισομεγέθη βραχώδη αντικείμενα, όπως η παγωμένη Έρις, που ανακαλύφτηκε το 2005:

«Στο μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού, το σκάφος παρέμενε σε κατάσταση νάρκης, από την οποία ξυπνούσε μόνο για τακτικούς ελέγχους. Το καλοκαίρι του 2014, όταν απείχε ακόμη 880 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον στόχο [έναντι 6 δισεκατομμυρίων, που είναι η μέση ακτίνα της τροχιάς του νανοπλανήτη], μπορούσε πια να διακρίνει τον Πλούτωνα και τον μεγάλο δορυφόρο του Χάροντα, ο οποίος ήταν στην ελληνική μυθολογία ο βαρκάρης που μετέφερε τους νεκρούς στον Άδη. Με διάμετρο 1200 χιλιόμετρα, ο Χάροντας είναι ασυνήθιστα μεγάλο φεγγάρι για το μητρικό σώμα του – τόσο μεγάλο που Πλούτωνας και Χάροντας μοιάζουν να χορεύουν, καθώς περιφέρονται ο ένας γύρω από τον άλλον […]

Εκτός από τον Χάροντα, ο Πλούτωνας περιστοιχίζεται από τέσσερα ακόμη φεγγάρια με ζοφερά ονόματα: Κέρβερος, το σκυλί που φρουρούσε τις πύλες του Άδη∙ Νύχτα, η θεά που δεν κοιμάται τα βράδια∙ Στύγα, το σκοτεινό ποτάμι των νεκρών∙ και Ύδρα, περισσότερο γνωστή ως Λερναία Ύδρα, το τέρας που εξόντωσε ο Ηρακλής.

Τα ονόματα φαίνονται ταιριαστά σε έναν κόσμο, όπου βασιλεύει το ημίφως –στον ουρανό του Πλούτωνα η λιακάδα είναι 1600 φορές ποιο ασθενική από ό,τι στη Γη […] Εκτός από σκοτεινή, όμως αυτή η γειτονιά του Ηλιακού Συστήματος είναι και κρύα, με την επιφανειακή θερμοκρασία να κυμαίνεται γύρω στους -230 βαθμούς Κελσίου […]

Το πρόσωπο του μεγάλου φεγγαριού [του Χάροντα] είναι […] καθαρό από κρατήρες, αν και σημαδεύεται από δύο ουλές: μια μακρόστενη χαρακιά από ρήγματα, μήκους 1000 χιλιομέτρων κι ένα φαράγγι βάθους 7 με 9 χιλιομέτρων, σε σύγκριση με το οποίο το Γκραν Κάνυον της Αριζόνα θα φαινόταν μικροσκοπικό.

Και τα δυό σώματα είναι πασπαλισμένα με μια κοκκινωπή «γλίτσα», η οποία πρέπει να σχηματίζεται από φωτοχημικές αντιδράσεις στην ατμόσφαιρα και να πέφτει στο έδαφος σαν βροχή.

Καθώς το New Horizons απομακρυνόταν από τον [νανο]πλανήτη, στόχευσε την τηλεοπτική κάμερα στη νυχτερινή πλευρά του και αποκάλυψε το γαλάζιο χρώμα της ατμόσφαιρας, τον μόνο γαλανό ουρανό που γνωρίζουμε στο Ηλιακό Σύστημα πέρα από αυτόν της Γης».

Με παρόμοιο τρόπο, ο Κριμιζής μας δίνει ζωντανές εικόνες από δεκάδες γωνιές του Ηλιακού Συστήματος, ακολουθώντας τις διαστημικές αποστολές στην οργάνωση των οποίων συμμετείχε αυτοπροσώπως, από τα  Voyager μέχρι το  Cassini και το πολύ πρόσφατο New Horizons.

Από τις χιονοπτώσεις του Πλούτωνα με φόντο τα, σκληρά σαν πέτρα, βουνά του, ισοϋψή του Ολύμπου, αλλά από συμπαγή πάγο νερού, μέχρι την κόλαση της, δίδυμης της Γης, Αφροδίτης, με τους 462 βαθμούς επιφανειακής θερμοκρασίας και πίεσης 92 φορές μεγαλύτερης από τη δική μας, που ίσως να φιλοξένησε και ζωή πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά υπέκυψε τελικά σε ένα τρομακτικά ανεξέλεγκτο φαινόμενο θερμοκηπίου.

Από τις πεδιάδες και τα βουνά του Άρη, με τον δικό του Όλυμπο να φτάνει σε ύψος τα 25 χιλιόμετρα, και τη βεβαιότητα πως κάποτε, πριν πολύ καιρό καλύπτονταν από εντυπωσιακούς ωκεανούς, λίμνες και ποτάμια, για να στεγνώσει στη συνέχεια, μέχρι τις καταιγίδες, με ανέμους ταχύτητας έως και 2000 χιλιομέτρων την ώρα, που λυσσομανούν στον Δία, τον Κρόνο και τον Ποσειδώνα.

Από τον τεράστιο υπόγειο ωκεανό νερού της Ευρώπης, δορυφόρου του Δία, με τη μοναδική εκτός Γης ατμόσφαιρα οξυγόνου και ένα στερεό φλοιό πάγου, κάτω από τον οποίο δεν είναι καθόλου απίθανο να αναπτύσσονται και να εξελίσσονται μορφές ζωής, μέχρι τον Τιτάνα του Κρόνου, με ατμόσφαιρα πυκνότερη από τη δική μας, που περικλείεται από πορτοκαλί αιθαλομίχλη, όπως κι η Γη, όταν ήταν νεογέννητη, είναι πλήρης νεφών μεθανίου, που πέφτει σαν βροχή και είναι καλυμμένος από λίμνες και θάλασσες υγρού μεθανίου, δηλαδή υγροποιημένου φυσικού αερίου –με την Kraken Mare να έχει έκταση τρεις φορές την Ελλάδα.

Από την Ιώ του Δία με τα ενεργά της ηφαίστεια και τον Εγκέλαδο του Κρόνου με τα μεγαλύτερα σιντριβάνια παγοκρυστάλλων μέχρι τη δύσμορφη Μιράντα του Ουρανού, γέννημα κάποιου κοσμικού ατυχήματος, και τον Τρίτωνα του Ποσειδώνα, με την έντονη γεωλογική δραστηριότητα και τους πίδακες αζώτου.

Ή τον αστεροειδή Έρωτα, μια τεράστια βραχώδη πατάτα, έξω από την τροχιά του Άρη.

Το Ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα είναι ένας εξαιρετικός οδηγός, για να περιηγηθούμε στην κοσμική μας γειτονιά και να ανακαλύψουμε τα θαύματα, που περιέχει. Και μαζί ένα εξαιρετικό καλοκαιρινό ανάγνωσμα.