Βίαιη, δραστική γραφή

ΖΑΧΑΡ ΠΡΙΛΕΠΙΝ, Σάνκια, μτφρ. Βασίλης Μαρκίδης, εκδόσεις Τόπος, σελ. 368

Αν αποδεχτεί κανείς την οπτική του Έγκελς περί λογοτεχνίας και δει την μυθιστορία ως άμεση ή έμμεση απεικόνιση της κοινωνικής πραγματικότητας σε κάθε εποχή, αν διαβάσει τη σύγχρονη Ρωσία μέσα από την εκδοτική της δραστηριότητα, όπως ο Ένγκελς διάβαζε τη Γαλλική ταξική κοινωνία μέσα από την Ανθρώπινη Κωμωδία του Μπαλζάκ, τότε τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλά στην πρώην κραταιή Ρωσία και μετέπειτα Σοβιετική Ένωση. Η κλασσική Ρώσικη προεπαναστατική μυθιστοριογραφία των Τολστόι και Ντοστογιέφσκι που έδωσε για λίγο τη σειρά της σε κάθε λογής πειραματισμούς, από το φουτουρισμό του Μαγιακόφσκι μέχρι τον ονειρο-ρομαντικο-ρεαλισμό του Μπουλγκάκωφ και στη συνέχεια περιορίστηκε στον Σοσιαλιστικό Ρεαλισμό, έχει οδηγηθεί σε ένα σκληρό ρεαλισμό που απαξιώνει τις πολιτιστικές κι ανθρωπιστικές αξίες της σύγχρονης Ρωσίας.

Από το παρόν βιβλίο του, ο Πριλέπιν φαίνεται να είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της νέας γενιάς, με επιρροές από την κλασσική ρώσικη λογοτεχνία αλλά και τον σύγχρονο Αμερικανικό κινηματογράφο. Ο άμεσος ρεαλισμός του φέρνει στο νου τον Τολστόι, πολλοί διάλογοι με τις άμεσες πολιτικές αναφορές θυμίζουν τις … (συγκριτικά!) χειρότερες σελίδες του Ντοστογιέφσκι, ενώ η σκηνογραφία αντιστοιχεί στην βιαιότερη αφηγηματική πλευρά του Χόλυγουντ.

Ο Ζαχάρ Πριλέπιν δεν είναι ένας από τους κομψούς συγγραφείς της Ευρώπης. Το ύφος του είναι αφρόντιστο και είναι ευδιάκριτο αυτό που αναφέρει με υπερηφάνεια στο βιογραφικό του, ότι έχει γράψει 17 μυθιστορήματα σε 12 χρόνια! Δεν έχει καμία σχέση με το σύγχρονο βρετανικό μεταμοντερνισμό ούτε με τον παλαιότερο μεταμοντερνισμό του Κορτάσαρ ή του Καλβίνο, ούτε καν με τον μοντερνισμό του 1922. Μοιάζει να αγνοεί όλα τα λογοτεχνικά ρεύματα του 20^ού αιώνα. Γράφει όπως έγραφαν οι συγγραφείς πριν το 1915, πριν την Αναζήτηση του χαμένου χρόνου του Προυστ. Ουσιαστικά το βιβλίο δεν έχει καν κάποια ιστορία, με την έννοια της αρχιτεκτονικής της αφήγησης, τα κρίσιμα σημεία, τις ανατροπές. Είναι απλώς η σειριακή, επεισοδιακή ιστορία της σύντομης ζωής ενός νέου, του Σάνκια. Είναι ένας νεαρός επαναστατημένος όπως αναγράφεται στο εξώφυλλο, αλλά μάλλον θυμωμένος όπως διαγράφεται στο κείμενο, καθώς καμία επαναστατικότητα ή δράση με σκοπό την αλλαγή των δεδομένων δεν παρατηρείται. Η ζωή του κινείται ανάμεσα σε δύο κοπέλες, σε βιαιότητες, σε εγκληματικές ενέργειες, στις οποίες συμμετέχει άλλοτε ως θύτης κι άλλοτε ως θύμα. Κι αυτό είναι όλο.

Ωστόσο, ο συγγραφέας, ακριβώς με αυτήν την πρόχειρη γραφή, την οποία καταφέρνει να μετατρέψει σε στυλ και ύφος, με τη ζωντάνια και τη σκληρότητα που διαπερνάει το κείμενο, να δώσει μια ολοκληρωμένη πολιτικά και κοινωνικά εικόνα, όπως το επιδιώκει. Είναι ένας συγγραφέας που παρεμβαίνει στα δρώμενα, που επηρεάζει τη νεολαία, που παίρνει μέρος στην καθημερινότητα. Σε αυτή τη βάση οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τον Ζαχάρ Πριλέπιν και τα κείμενά του.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ

Μαρία Ανδρομάχη Χατζηνικολάου, Χαρτογράφηση της Λήθης (λεπτομέρεια), 2018