Η άγρια πλευρά του ανθρώπου

ΦΙΛΙΠ ΜΑΓΙΕΡ, Ο γιος, μτφρ. Ιλάεινα Διονυσοπούλου, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 688

Γιάννης Βαλαβανίδης, Σπουδή, 2007,
τέμπερα σε χαρτί, 105 x 75 εκ.

Ένα επικό μυθιστόρημα στημένο επάνω στα πολλαπλά παρακλάδια μιας αμερικανικής οικογένειας επιχειρεί να οικοδομήσει ο Φίλιπ Μάγιερ, μέσα από μια πολυφωνική αφήγηση μελών της οικογένειας. Οι βασικοί αφηγητές που ξεδιπλώνουν τις πτυχές της ιστορίας, και της Ιστορίας, είναι ο Ιλάι Μακ Κάλα, ο γιός του, Πίτερ, και η εγγονή τού Πίτερ, Τζιν Αν. Ωστόσο από την αρχή του βιβλίου, ο βασικός πρωταγωνιστής, εκείνος που τραβάει την προσοχή και το ενδιαφέρον του αναγνώστη και γεμίζει το μυθιστόρημα, είναι ο Ιλάι Μακ Κάλα. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι εάν τα υπόλοιπα πρόσωπα κι οι ιστορίες τους απουσίαζαν και το μυθιστόρημα ήταν μικρότερο από τις 700 σελίδες με τις οποίες μας παραδίδεται, δεν θα ζημιωνόταν ιδιαίτερα.

Ο Ιλάι Μακ Κάλα, λοιπόν, είναι ο άνθρωπος που εκπροσωπεί την ιστορία και την πολιτιστική εξέλιξη των Ηνωμένων Πολιτειών, κι έχει μια παράξενη, σκληρή αλλά αληθοφανή μοίρα. Σε ηλικία δεκατριών ετών, απαγάγεται από τους ινδιάνους Κομάντσι και υποχρεώνεται να ζήσει στον καταυλισμό τους. Πάνω από το μισό βιβλίο αφιερώνεται στη ζωή του έφηβου στον καταυλισμό των Ινδιάνων κι είναι εντυπωσιακά τα στοιχεία και η έρευνα που έχει διεξάγει ο συγγραφέας, καθώς με ζωντανό και ωμά ρεαλιστικό τρόπο, χωρίς υπερβολές και με μετρημένη χρήση του συναισθήματος, μας μεταφέρει στη ζωή της άγριας δύσης το 1850. Έτσι λοιπόν μαθαίνουμε πολλά πράγματα για την καθημερινή ζωή των Ινδιάνων, για τις πολλαπλές φυλές και τα σκληρά έθιμά τους, για τον σταδιακό εκφυλισμό τους, που τους οδηγούσε στην απαγωγή και υιοθέτηση παιδιών από τη λευκή φυλή, για την επικίνδυνη αλλά ελεύθερη ζωή τους. Ο ήρωας του Φίλιπ Μάγιερ προσαρμόζεται ολοκληρωτικά και ενσωματώνεται με τον ινδιάνικο τρόπο ζωής και γίνεται Ινδιάνος κι ο ίδιος. Όμως μια επιδημία που σχεδόν εξολοθρεύει τη φυλή τον αναγκάζει να δεχθεί την παράδοσή του ως αιχμάλωτου στους λευκούς, ώστε η φυλή να πληρωθεί με τα απαραίτητα εφόδια και τρόφιμα. Η δύσκολη προσαρμογή του στον κόσμο των λευκών τον οδηγεί σε παράνομες πράξεις οι οποίες επιφέρουν, ως τιμωρία, την βίαιη στρατολόγησή του στους ρέιντζερς, κυνηγούς δηλαδή ινδιάνων, με μικρή πιθανότητα επιβίωσης. Έτσι ο ήρωας περνάει διαρκώς από το ένα άκρο στο άλλο και από μέλος της φυλής μετατρέπεται σε διώκτη της φυλής, και τελικά εμπλέκεται στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ βορείων και νοτίων.

Η εμβληματική προσωπικότητα του κεντρικού ήρωα διασώζει το μυθιστόρημα, ενεργοποιεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη και δίνει πολλαπλές διαστάσεις στην αφήγηση. Άραγε, τι είναι αυτός ο άνθρωπος που περνάει τόσο εύκολα από το ένα μέτωπο στο άλλο και που ζει μόνο μέσα από το αίμα και τον πόλεμο; Είναι απλώς αποτέλεσμα της προσπάθειάς του για επιβίωση; Έχει ξυπνήσει μέσα του κάποιο κοιμισμένο ένστικτο που αποζητά τον κίνδυνο, τον θάνατο και το αίμα; Το γεγονός ότι ο αμφιλεγόμενος αυτός ήρωας τραβάει όλο το βάρος του βιβλίου και την προσοχή του αναγνώστη, σε βαθμό που τα υπόλοιπα πρόσωπα ξεθωριάζουν, σημαίνει ότι κάτι ξυπνάει μέσα σε κάθε αναγνώστη. Πιθανόν όλοι μας είμαστε λίγο Ιλάι Μακ Κάλα, έτοιμοι για το καλό αλλά και για το κακό, με κοιμισμένα ένστικτα που αλίμονο εάν ξυπνήσουν.

Το μυθιστόρημα, έτσι όπως μας παραδίδεται και ανεξάρτητα από μορφικές και δομικές παρατηρήσεις κι ενστάσεις που μπορεί να έχει κανείς, είναι πράγματι ένα επικό μυθιστόρημα που μας δείχνει ανάγλυφα, όχι μόνο την ιστορία των ΗΠΑ, αλλά και την άγρια πλευρά του ανθρώπου, και τα ερωτήματα που γεννάει στον αναγνώστη δεν αφορούν μόνο την ιστορία των ΗΠΑ αλλά την ιστορία κα τον τρόπο που λειτουργεί το ανθρώπινο γένος γενικότερα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ