Με προσωπική λογοτεχνική σφραγίδα

DAVID FOSTER WALLACE, Η σκούπα και το σύστημα, Εκδόσεις Κριτική, σελ. 576

Σε αυτόν τον παράξενο κόσμο που ζούμε η διασημότητα ή η ασημότητα, η αδιαφορία ή η λατρεία δεν απέχουν παρά ένα βήμα και συχνά είναι θέμα τύχης αν ένας συγγραφέας βρεθεί στην μία ή στην άλλη όχθη. Ας θυμηθούμε και την περίπτωση Πάουλο Κοέλιο, που με αυτοέκδοση είχε τυπώσει το πρώτο του βιβλίο, το οποίο πούλησε δεν πούλησε δέκα αντίτυπα μέχρι που το ανακάλυψε Αμερικάνος Πορτογαλομαθής και το έκανε σημαία του New Age.  Ο David Foster Wallace ήταν και τυχερός και άτυχος. Τυχερός γιατί ως συγγραφέας αλλά και ως τενίστας γνώρισε την ίσως ευτυχία της επιτυχίας. Παρ’ ότι, εάν γνωρίζω σωστά, δεν κέρδισε κανένα σημαντικό λογοτεχνικό βραβείο, αγαπήθηκε ή μάλλον λατρεύτηκε από μερίδα του αναγνωστικού κοινού και για πολλούς το όνομά του είναι ακόμα, οκτώ χρόνια μετά την αυτοκτονία του, θρύλος. (Άλλωστε αν το σκεφτούμε στατιστικά, οι περισσότεροι συγγραφείς που αγαπήθηκαν και διαβάζονται, παλαιοί ή και σύγχρονοι, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι, Τσέχωφ, Κούντερα κτλ, δεν ανακατεύτηκαν ιδιαίτερα στις διαδικασίες των λογοτεχνικών βραβείων). Άτυχος γιατί δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την διανοητική ασθένεια που τον έκανε διάσημο και αυτοκτόνησε. Κρεμάστηκε στο σπίτι του.

Είναι, ως συνέπεια και των παραπάνω, πολύ σημαντική η έκδοση, και μάλιστα σε εξαιρετική μετάφραση ενός ανθρώπου που αγαπάει πραγματικά το έργο του, του Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη, του πρώτου βιβλίου και μυθιστορήματος του θρυλικού πλέον αυτόχειρα. Κι η αλήθεια είναι ότι ο 27χρονος τότε συγγραφέας αποδεικνύει εξαιρετικό αφηγηματικό ταλέντο σε αυτή την πρώτη του απόπειρα. Ο φρενήρης ρυθμός, η διάχυτη παράνοια, οι μακροπερίοδες προτάσεις, η ένταση στην αφήγηση που έκανε κάποιους να τον συγκρίνουν με τον Μπολάνιο αλλά και με τον… Χέντριξ, υπό την έννοια πιθανολογώ των διαρκών λεκτικών αυτοσχεδιασμών και αφηγηματικών «σόλο», όλα αυτά που γνωρίσαμε στα μετέπειτα έργα του έχουν ήδη διαμορφώσει την προσωπική λογοτεχνική του σφραγίδα. Αλλά σε αυτό το πρώτο του έργο φαίνονται και έντονες οι επιρροές, κυρίως από τον  Thomas Pynchon, αλλά και από τον Don DeLillo. Ο δομικός αναρχισμός και η περιπλοκή παρανοϊκών γεγονότων θυμίζει έντονα Pynchon, ειδικά σε κάποια σημεία του μυθιστορήματος. Όμως συνολικά η ιστορία έχει συνοχή και δεν είναι τόσο πολυπρόσωπη όπως τα έργα του Pynchon και έτσι μπορούμε να το συνδέσουμε και με τον  DeLillo. Το μυθιστόρημα είναι σίγουρα διασκεδαστικό και δροσερό κι έχει ισχυρή δυναμική, αν το δούμε όμως από απόσταση, αν σβήσουμε το όνομα του συγγραφέα και δεν γνωρίζουμε ότι γράφτηκε από έναν μύθο, θα τολμούσαμε να πούμε ότι εξαντλείται σχετικά γρήγορα και καταλήγει σε μια επανάληψη μοτίβων που έχουν ήδη παρουσιαστεί, χωρίς την εφευρετικότητα που θα ήταν ίσως απαραίτητη για να κρατηθεί το ενδιαφέρον σε ένα τέτοιο έργο.

Ο αναγνώστης σίγουρα θα ενθουσιαστεί στις πρώτες εκατό σελίδες και ίσως αισθανθεί ότι είναι αντιμέτωπος με μια λογοτεχνική ιδιοφυία, μπορεί όμως στη συνέχεια να αποκαθηλώσει το ίνδαλμα και να κλείσει το βιβλίο με μικτά συναισθήματα. Όμως, επειδή ο David Foster Wallace στάθηκε τυχερός ή ικανός όσον αφορά την επιδίωξη της επιτυχίας κι έγινε άστρο που εξακολουθεί να λάμπει τόσα χρόνια μετά τον θάνατό του, θα πρέπει να διαβάσουμε αυτό το βιβλίο για να δούμε τα βήματα που ακολούθησε αυτή η πολυσύνθετη και σίγουρα χαρισματική προσωπικότητα και να ανακαλύψουμε τα πολλαπλά στοιχεία κι επίπεδα που υποκρύπτει η αφήγησή του.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ