Οι φιλόσοφοι ως Τόρις ιστορικοί της επιστήμης

Nick Mauss, How to address you my, 2014, 40,6 x 50,2 εκ. 

STEVE FULLER, Κουν κατά Πόππερ, Ο αγώνας για την ψυχή της επιστήμης, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2015, επιστημονική επιμέλεια Γιώργος Φουρτούνης, μετάφραση Ανδρομάχη Σπανού

Για να το πω απλά, υπάρχουν 2 «μοχλοί» ή εργαλεία ερμηνείας στην Φιλοσοφία των επιστημών: η ιστορικότητα και η λογική. Αν χρησιμοποιήσεις τον έναν, θα αφήσεις τον άλλο. Αν πας δηλαδή να εξηγήσεις την επιστημονική πρόοδο στη βάση της ιστορικής εξέλιξης, η λογική δομή που διέπει το οικοδόμημα θα σου φανεί δευτερεύουσα, και το αντίστροφο: αν ρίξεις το βάρος κυρίως στη λογική που στηρίζει μια θεωρία, τότε αναπόφευκτα η ιστορικότητά της γίνεται άνευ μεγάλης σημασίας.

Π.χ.: για τον Καρλ Πόππερ το κλειδί για να καταλάβουμε την επιστημονική πρόοδο βρίσκεται στην αρχή της διαψευσιμότητας. Η απλή και κομψή αυτή θεωρία στοχεύει την συνοχή της δομής του ερμηνευτικού μοντέλου, και σαφώς λιγότερο τα ιστορικά γεγονότα που σχηματίζουν, αυτή τη φορα κατά τον Τόμας Κουν, το γνωστό πλαίσιο της ανάλυσής του: κανονική επιστήμη, κρίση, ανατροπή, νέο επιστημονικό παράδειγμα.

Στη σύγχρονη, μετα-θετικιστική εποχή του θαυμαστού κόσμου της Φιλοσοφίας, οι Κουν και Πόππερ θεωρούνται αντίπαλοι. Όχι μόνο ως προς την επιστημολογική θεμελίωση νόμων, αλλαγών, εξελίξεων, ανατροπών κλπ στις θετικές _κυρίως_ επιστήμες· ο διάλογος μεταξύ τους έχει επιπτώσεις στο μεταφυσικό άρρητο υπόβαθρο που επηρεάζει τη ματιά μας στη φύση, όπως και στην γενικότερη εικόνα της επιστημονικής κοινότητας που σχηματίζουν. Το storyboard της διαμάχης μεταξύ τους περιέχει ακόμα την υπονόμευση του Λογικού Θετικισμού, έναν χαρισματικό ουγγαρο-εβραίο φοιτητή μαθηματικών, την Αμερική του Ψυχρού Πολέμου, και ένα διεθνές συνέδριο Φιλοσοφίας στο Λονδίνο το 1965.

Η αφήγηση, η τοποθέτηση στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της εποχής, και η ανάλυση του διαλόγου ανάμεσα στους δύο γίνονται από ένα από τους σημαντικότερους αντιπροσώπους του κλάδου σήμερα. Ενώ πρωτοδημοσιεύθηκε από τον εκδοτικό οίκο του πανεπιστημίου Columbia (δηλαδή έχει περάσει από το κλασσικό peer review process των επιστημονικών συγγραμμάτων), το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και χωρίς δυσκολίες από ένα ευρύτερο κοινό. Ο Φούλλερ επιδεικνύει πώς συνδυάζονται ακαδημαϊκή εγκυρότητα και απολαυστικός, προσβάσιμος τρόπος γραφής ακόμα και σε κάποια από τα πιο κλασσικά θέματα της σύγχρονης φιλοσοφίας. Η αντιπαράθεση των Κουν και Πόππερ, φορέων πλούσιας φιλοσοφικής παράδοσης, είναι κομβική, και ο Φούλλερ την αναλύει με ρυθμό χωρίς να προδίδει την συνθετικότητά της. Θα διαφωνήσουμε μαζί του ως προς το διακύβευμα του βιβλίου: αν, σε τελική ανάλυση, το φιλοσοφικό ερώτημα του justification του επιστημονικού γίγνεσθαι μετατοπίζεται από την επιστημολογία στη μεταφυσική για να επαναπροσδιοριστεί με όρους τεκμηρίου-απόφασης, αυτό που παίζεται δεν είναι η ψυχή της επιστήμης, αλλά η κινητήρια δύναμη που τροφοδοτεί την εξέλιξή της.   

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΕΛΑ