Μνήμες μικροκόσμων

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ, Άντρας που πέφτει, Εκδόσεις Πόλις, σελ. 176

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Ερμής ΨυχοπομπόςΙI, 40 x 33 εκ.

Μία συλλογή αποτελούμενη από δέκα διηγήματα· με το καθένα απ’ αυτά να αποτελεί το σκηνικό στις συγκεκριμένες αφηγηματικές διαστάσεις του οποίου αναδεικνύονται, εν κινήσει ή εν ακινησία, στάσιμες ή αμυδρά εξελισσόμενες, διάσπαρτες πτυχές μιας ενιαίας ως επί το πλείστον πνιγηρής καθημερινότητας απλών ανθρώπων, «άπιστων ή αφοσιωμένων», «φαιδρών ή σοβαρών», στην πλειονότητά τους εγκαταλελειμμένων ή μοναχικών, αποφασισμένων ωστόσο -πλην μιας εξαιρέσεως- να εκτίσουν με άκρα συνέπεια της ζωή που τους «επιβλήθηκε» να ζήσουν στον μικρόκοσμο μιας επαρχιακής πόλης ή στη θορυβώδη και απρόσωπη μεγαλούπολη.

Ένας άνδρας «συλλαμβάνεται» από τον αφηγηματικό φακό δύο χρόνια μετά την εγκατάλειψή του από τη γυναίκα του, το βάθος του σώματος της οποίας τον προφύλασσε και τον προστάτευε από την πραγματικότητα. Η απώλεια των νημάτων της αγάπης της ή ενός έστω τυπικά εκδηλωνόμενου εκ μέρους της ενδιαφέροντος τον αφήνει έκθετο σε πραγματικές ή νομιζόμενες ασθένειες· στην προκειμένη περίπτωση προσβάλλεται από μία μορφή ψευδοεπιληψίας, σύμπτωμα της οποίας είναι οι συχνές πτώσεις. Πτώσεις εντέλει αναπόφευκτες και με προφανή συμβολικό χαρακτήρα, με τις οποίες ο παθών οφείλει, καθ’ υπόδειξη του γιατρού του, να συμμορφωθεί, να ασκηθεί στον έλεγχό τους, να μάθει να πέφτει χωρίς να σπάζει το χέρι του και χωρίς να λερώνεται: «το βασικό είναι να ανασηκώνεσαι γρήγορα τινάζοντας τη σκόνη από το ρούχο, σαν να μη συνέβη τίποτα». Ο μοναχικός και μόνος -παρά το γεγονός ότι έχει σύζυγο- ληξίαρχος μιας επαρχιακής πόλης παρακολουθείται στην αταλάντευτη πορεία του προς το σημείο όπου έχει αποφασίσει να βάλει τέρμα στη ζωή του· όπου θα βιώσει την ακαριαία και ανεπανάληπτη στιγμή της κυριαρχίας του επί του χρόνου και θα γίνει σημαντικός πρωταγωνιστής μιας ζωής ασήμαντης.  Οι εργαζόμενοι σε ένα οσημέραι παρακμάζον κεντρικό βιβλιοπωλείο της Αθήνας μπορεί να αντιμετωπίζουν τα απολύτως προσωπικά, τα εργασιακά και όλα εν γένει τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους με τρόπους υπαγορευόμενους από την εξέλιξη της ζωής τους και από την ιδιοσυγκρασιακή τους ιδιαιτερότητα, η συμπεριφορά και η στάση ζωής όλων ωστόσο δείχνει ότι έχουν διαπεραστεί από τη σιωπηλή αύρα των παλιών και των νέων βιβλίων που τους περιβάλλουν. Μία μόνη γυναίκα, «όχι πια νέα, ούτε και μεγάλη», εγκαταλελειμμένη κι αυτή από τον σύζυγό της, άτεκνη, χωρίς τη δυνατότητα να μιλήσει για τα ανδραγαθήματα των γιών της και τις επιβραβεύσεις των θυγατέρων της, ανεξήγητα θλιμμένη και με την απροσδιόριστη αίσθηση μιας επικείμενης συμφοράς να τη διακατέχει, βρίσκεται μονίμως σε μία κατάσταση αφυπνισμένης αισθαντικότητας.

Μισοσβησμένες μνήμες από την εποχή του Εμφυλίου και αποκαλύψεις αληθειών που πλέον είναι ανώφελες, αφού οι άμεσα ενδιαφερόμενοι έχουν εκλείψει προ πολλού και οι επιζώντες είναι αδιάφοροι ή για τα καλά εγκλωβισμένοι στα δικά τους πραγματικά ή νομιζόμενα σοβαρά προβλήματα της κάθε μέρας. Και άλλα πρόσωπα, άντρες και γυναίκες, τα περισσότερα με ανεξόφλητους λογαριασμούς με το προσωπικό ή το συλλογικό παρελθόν· που συνειδητά ή ερήμην τους λειτουργούν ως ενδιάμεσοι σταθμοί επικοινωνίας ανάμεσα σ’ αυτό και το παρόν, το δικό τους και του αφηγητή. Ο οποίος, αν και είναι στέρεα συνδεδεμένος με την εποχή του, δεν παύει να αναζητά και να βρίσκει αφορμές και τρόπους διαφυγής προς τα περασμένα, διακριτικά αναζητώντας τα συστατικά ενός υλικού που αισθάνεται ότι διαμόρφωσε τον ψυχισμό του και το βλέμμα του προς τον κόσμο· κυρίως διαμόρφωσε την όλο κατανόηση στάση του μπροστά στις λογής ανεπάρκειες και αδυναμίες των κεντρικών προσώπων των ιστοριών του, κάθε μια από τις οποίες έχει διαφορετικό έναυσμα και προϋποθέτει -αν δεν απαιτεί κιόλας- διαφορετική προσέγγιση. Συνέχονται ωστόσο από το ίδιο βλέμμα τρυφερότητας, συγκατάβασης, ίσως και οίκτου, και από τη σχεδόν μόνιμη περιδιαβαστική-περιπλανητική διάθεση του αφηγητή σε πολυσύχναστους ή σε εγκαταλελειμμένους -σε κάθε περίπτωση πλήρεις μνήμης- τόπους που προσφέρονται να διαδραματίσουν τον ρόλο του σκηνικού, στις διαστάσεις του οποίου «συμβαίνει» και επιβεβαιώνεται η σημαντική για τους λίγους και μοναχικούς και ασήμαντη ή αδιάφορη ή και εντελώς αγνοημένη για τους πολλούς, σημαντική στην απλότητά της, ζωή.

 Ο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου είναι ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας