Ενότητα ή γενναιότητα

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Μετά το δημοψήφισμα και την πορεία των διαπραγματεύσεων που επακολούθησε, έγινε φανερό ότι συντελέστηκαν σοβαρές αλλαγές. Το πρόβλημα των πιο σκληρών και επίπονων μέχρι τώρα συνεδριάσεων που διεξήχθηκαν στις Βρυξέλες δεν αφορούσε μόνο την Ελλάδα αλλά όλη την Ευρώπη, όπως ομολογήθηκε επίσημα. Δεδομένου ότι συνδέθηκε με την ανησυχία των ΗΠΑ για την ισορροπία στη Μέση Ανατολή και με τη χρηματιστηριακή κρίση της ανατολικής Ασίας και ότι είχε απήχηση στους λαούς της Λατινικής Αμερικής, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι αποτέλεσε κι έναν κρίκο στην πολύπλοκη πορεία της παγκόσμιας κρίσης. Στις διαπραγματεύσεις των Βρυξελών διαδραματίστηκαν τόσα πρωτοφανή, ώστε ορισμένοι τα χαρακτήρισαν με τη φράση «έπεσαν οι μάσκες!».

Πράγματι, μετά τη συμφωνία των Βρυξελών τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ. Οι χαρακτηρισμοί που επικρατούν είναι «πραξικόπημα σε βάρος της Ελλάδας», «Γαλλία και Ιταλία αμφισβητούν τη γερμανική ηγεμονία», «κτυπήθηκε η δημοκρατία στη χώρα όπου γεννήθηκε», «συνεχείς επικρίσεις για τους Σόιμπλε και Μέρκελ». Δεν είναι υπερβολή ότι «οι μάσκες έπεσαν». Η Ευρωζώνη δεν νοείται πλέον ως ασπίδα αλληλεγγύης και δημοκρατίας αλλά ως ένα πλέγμα των επιθέσεων που ασκούν οι Αγορές σε βάρος της κοινωνίας και των λαών, όπως είχε προβλέψει ο Polanyi.

Πώς αντιμετωπίζουμε τη νέα κατάσταση; Πριν από αυτό προέχει το πώς την κατανοούμε. Χωρίς αμφισβήτηση, πρόκειται για μια κατάσταση πίεσης, στην κλίμακα του βραχυπρόθεσμου, και αλλαγής, στην κλίμακα του μακροπρόθεσμου. Αλλαγής στις συνειδήσεις των ανθρώπων, το πιο σημαντικό. Αλλαγής στην απόκρουση της λιτότητας και της παγκοσμιοποίησης. Αλλαγής στο πεδίο της συλλογικότητας. 

Εκείνο που επιδίωκε η γερμανική ηγεμονία, και που συνεχίζει να το επιδιώκει, είναι η πτώση της ελληνικής κυβέρνησης. Αυτό ήταν το κλειδί της πεντάμηνης έρπουσας διαπραγμάτευσης. Το ότι δεν το πέτυχε, είναι μια πρώτη νίκη αλλά και μας υποχρεώνει σε διαρκή επιφυλακή. Η αντιμετώπιση της κατάστασης διαμορφώνεται με το δίλημμα: ενότητα ή γενναιότητα; Όμως, γιατί η ενότητα και η γενναιότητα μπαίνουν σε διάζευξη; Γιατί η ενότητα δεν αποτελεί μια μεγάλη πράξη γενναιότητας; Μπορούμε να αμφισβητήσουμε ότι δεν ήταν το αποτέλεσμα σκληρών προσπαθειών του ΣΥΡΙΖΑ σε πολλά επίπεδα επί πέντε χρόνια;

Είναι πολύ περίεργο το ότι δεν κατανοείται πόσο γενναία στάση σημαίνει η ενότητα. Πριν από όλα, η ενότητα, ως αίσθημα του συνανήκειν και της αλληλεγγύης αναιρεί τη συναίνεση στον κυρίαρχο λόγο, απαλλάσσει από τις ιδεοληψίες της εξουσίας, οι οποίες απαιτούν γενναία ψυχική δύναμη για να ξεριζωθούν. Δεύτερο και εξίσου σοβαρό, που επίσης διαπιστώνεται από την ανθρωπολογία, είναι ότι η ενότητα και το αίσθημα του συνανήκειν αποδεσμεύουν δυνάμεις γενναιότητας στους ανθρώπους, τέτοιες, ώστε μπορούν να διαπράξουν πράξεις γενναιότητας που δεν θα τολμούσαν ποτέ να κάνουν στο ατομικό επίπεδο.

Η ενότητα αποτελεί το πρώτο και το μεγαλύτερο όπλο για «να αλλάξουμε τον κόσμο» χωρίς την άσκηση βίας. Ο αναγνώστης θα έχει αντιληφθεί ότι με τον όρο γενναιότητα υπονοώ τη στάση εκείνων οι οποίοι θεωρούν το «όχι» σαν τη μοναδική απάντηση στον πολιτικό στίβο. Πιο συγκεκριμένα, εννοώ τη στάση εκείνων που προτιμούν τη ρήξη αντί για τους συμβιβασμούς. Δεν προχωρώ σε βαθύτερη ανάλυση του ζητήματος. Σταματώ, όμως, στο ερώτημα. Γιατί η παράταξη του Σόιμπλε επέμενε στη ρήξη; Για να δείξει στους Έλληνες το δρόμο της γενναιότητας; Ας το ξανασκεφτούν.

Ο Σωτήρης Δημητρίου είναι ανθρωπολόγος

Man Ray, Coco Chanel, 1935, αργυροτυπία, μεταγενέστερη εκτύπωση, 24 x 17 εκ., Ιδιωτική συλλογή