Ίχνη

Με τον ΝΙΚΟ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

MARISHA PESSL, Το τελευταίο αίνιγμα, μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ, εκδ: Διόπτρα, σελ: 805

Η πόλη των χαμένων παιδιών

Ένα ξεχωριστό νουάρ μυθιστόρημα, που μας έρχεται από γυναικείο χέρι. Μια νέα συγγραφέας (στο δεύτερο της βιβλίο) από την Νέα Υόρκη η Μαρίσα Πεσλ, ξετυλίγει με άνεση ταχυδακτυλουργού το  αδράχτι της ατμοσφαιρικής αγωνίας. Η επίδραση στην ψυχολογία των αναγνωστών, αλλά και των πρωταγωνιστών της είναι άμεση και καίρια. Ένα πλέγμα νύξεων και υπόρρητων διαλυτικών «αποδείξεων», που οδηγούν όλο και πιο βαθιά στους στριφογυριστούς δαιδάλους της συνείδησης. Ο Μινώταυρος αγνοείται; Ή βρίσκεται ακριβώς δίπλα μας και κάνουμε πως δεν τον βλέπουμε;

Υπάρχει μια σκηνή από την «Περσόνα» (1966) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, όπου η νοσοκόμα Άλμα (Μπίμπι Άντερσον), αφηγείται στο προσκέφαλο της Ελιζαμπέτ (Λιβ Ούλμαν), την σεξουαλική της συνεύρεση με μια ομάδα νεαρών αγοριών. Η σκηνή αποπνέει έντονο ερωτισμό διότι αφήνει τη φαντασία κατ’αρχήν ελεύθερη. Ανήκει στο είδος της προφορικής μέθεξης, χωρίς τον κατατρεγμό από την «ρεαλιστική» περιγραφή της εικόνας. Στον εκτός κάδρου χώρο, στην υφή του σκοταδιού, με μια δελεαστική διασύνδεση προσώπων και ιστορικών κενών, υφαίνει την διήγηση της, η Μαρίσα Πεσλ.

Η κόρη ενός αμφιλεγόμενου μετρ του κινηματογράφου, κάτι μεταξύ Ρομάν Πολάνσκι και Ντέιβιντ Λιντς, φαίνεται να έχει σκοτωθεί. Δολοφονία ή αυτοκτονία; Η Άσλεϊ Κορντόβα στα 24 της, κόρη του Στανισλάς Κορντόβα, ήταν έναν αερικό. Η υπόθεση πέφτει στα χέρια ενός έμπειρου δημοσιογράφου. Ο οποίος κατά το παρελθόν είχε επιτεθεί στον σκηνοθέτη πατέρα της, για χάρη ενός αποκαλυπτικού ρεπορτάζ. Το μόνο που είχε κερδίσει τότε ήταν η διαπόμπευση, γλυτώνοντας στο παρά πέντε την επαγγελματική του ιδιότητα. Έκτοτε η  ιδιοτέλεια, ο ρεβανσισμός, μπερδεύεται στα πόδια του Σκοτ ΜακΓκραθ, παρέα με την αντικειμενικότητα. Ωστόσω, η δεύτερη είναι μια δικαιολογία. Ο δημοσιογράφος Σκοτ ΜακΓκράθ, μια ζωή άφηνε μισοτελειωμένες δουλειές. Τώρα με πείσμα που θυμίζει τον καπετάνιο Έιχαμπ του «Μόμπι Ντικ», είναι αποφασισμένος να φτάσει έως το τέλος.

Και ποιο μπορεί να είναι τούτο, κανείς δεν γνωρίζει. Αφού η ιστορία χτίζεται ψηφίδα-ψηφίδα, ανάλογα με την εξέλιξη των γεγονότων και το πηγάδι φαίνεται να μην έχει τέρμα. Ο ρεπόρτερ από κάποια στιγμή και μετά, «σέρνει» μαζί του δυο παράξενα παιδιά που δηλώνουν μαγεμένοι από την παρουσία της Άσλεϊ στη ζωή τους. Έστω και για μια στιγμή. Η μία ονομάζεται κατά κόσμον Νόρα και είναι άστεγη. Ο άλλος είναι ο Χόπερ, ένας πλάνητας που εξερευνά τις δυνατότητες της μοίρας. Αυτό το παράξενο τρίγωνο, γεμάτο μυστικά και ψέματα, αποτελούν από τη μεριά του ο καθένας την φόρμουλα επιβίωσης, σ’έναν αφιλόξενο κόσμο.

Η Νέα Υόρκη του βιβλίου, μοιάζει περισσότερο με ημιεγκατελειμμένο χωράφι. Η πόλη, προσδιορίζεται διαστρωματικά από ταξικές διαφορές και κυρίως συνειδησιακούς αφορισμούς. Μια πόλη ξεδοντιασμένη. Δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τη γκλάμουρ βιτρίνα, που μας παρουσιάζεται συχνά πυκνά. Είναι καταφύγιο ειδών προς εξαφάνιση. Οι άνθρωποι ως κοινωνικά υποκείμενα, βρίσκονται υπό συνεχή αμφισβήτηση. Αλλάζουν ταυτότητες, κατασκευάζουν όνειρα από σερπαντίνα. Διάκεινται αντίθετοι σε ότι μόνιμα τους προσδιορίζει.

Ο αφανισμός του κοριτσιού, γίνεται η αφορμή για καταβύθιση στους υπονόμους της βούλησης. Η συγγραφέας, δεν βιάζεται να γράψει ένα μυθιστόρημα σε υψηλές ταχύτητες, όπως συνηθίζεται τελευταία. Αφήνεται στους ελεύθερους συνειρμούς, που τσαλαβουτούν αβίαστα στους νερόλακκους της αναζήτησης. Το πως και το γιατί, αποτελούν τον προστατευτικό υμένα της υπόθεσης. Αμέσως μετά τις πρώτες σελίδες και ο πλέον αδαής αναγνώστης, αντιλαμβάνεται πως το ζητούμενο δεν βρίσκεται στην λύση-λύτρωση, του ποιος έκανε τι.

Αυτό που προέχει για την Μαρίσα Πεσλ, εδράζεται στη περιδίνηση των ψυχικών εγκαυμάτων των πρωταγωνιστών. Των φανερών και των αφανέρωτων και κυρίως το πως το ένα, ανταποκρίνεται με το άλλο. Διελκυστύνδα τρομακτικών φαινομένων, με πολλαπλούς αποδέκτες και ερμηνείες. Στη μαγική αυλή των θαυμάτων και των κολασμένων συλλογισμών, το κυνήγι των φαντασμάτων ξεκινά σε κάθε κεφάλαιο σχεδόν από την αρχή. Παραλλαγές και τροποιήσεις, πάμπολλες. Η ακίδα της Ιστορίας, σέρνει κύκλους. Εφάπτεται στην ακτίνα της προφορικότητας κυρίως. Από στόμα σε στόμα μεταφέρονται οι εντυπώσεις, κάνοντας τις εικόνες να ξεφτίζουν και τον ρεαλισμό της φαντασίας να δυναμώνει.

Για την φευγάτη νεαρή Κορντόβα και την καταχθόνια οικογένειά της, η μεγαλοαστική υπεροχή συνέχεται με την βία. Την υποφωτισμένη, την ψυχολογική. Εκείνη που προξενείται από την κατάχρηση των εξουσιαστικών δομών της. Εργαλειοποιεί διαθέσεις, επιθυμίες, ρίχνοντας τις στη κόλαση της εξάρτησης. Στο βασανιστικό παίγνιο του κυρίαρχου-κυριαρχούμενου, νικητής στέφεται όποιος καταφέρει να δαμάσει τους δαίμονες. Φρούδες ελπίδες. Κάθε σελίδα της Μαρίσα Πεσλ, διαβάζεται αχόρταγα. Το ημιφωτισμένο πεδίο δράσης, μαζί με την νοτισμένη ατμόσφαιρα των μύχιων ενστίκτων και τους χαμένους παραδείσους, περιστρέφουν τους νοηματοδοτικούς άξονες του μυαλού κατά το δοκούν. Εν κατακλείδι, μικρά και μεγάλα παιδιά, παραμένουν δέσμια ενός εφιάλτη δίχως σώμα.  

                                                       

Ο Νίκος Κουρμουλής είναι κριτικός λογοτεχνίας