Το οικοδομικό τετράγωνο: «όπως δεν το ξέρουμε»

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ, Ένα οικοδομικό τετράγωνο, εκδόσεις Το κεντρί, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 108

Το εγχείρημα του Ιορδάνη Στυλίδη ευφάνταστο, ευρύ και εξόχως επίκαιρο στην εποχή της ανθρωπιστικής και οικονομικής κρίσης που ζούμε, οραματίζεται ανατροπές και υπερβάσεις. Εκκινεί από το χώρο του αρχιτεκτονικού στοχασμού, μιας και στο επίκεντρο του βρίσκεται ένας πολεοδομικός σχηματισμός, το γνωστό σε όλους μας, ειδήμονες και μη, οικοδομικό τετράγωνο της αστικής κατοίκησης, αλλά δεν μένει καθόλου σε μια τεχνική η αισθητική διευθέτηση. Δεν προτείνει π.χ. μόνο μια τυπική ή ιδιοφυή ή ρηξικέλευθη αξιοποίηση-συνένωση-διαχείριση των ακαλύπτων ή των αστικών κενών ή των ταρατσών των πολυκατοικιών για πράσινες καλλιέργειες, συλλογικές δράσεις και εγκαταστάσεις κοινόχρηστων λειτουργιών με στόχο την αξιοποίηση ή τον εξωραϊσμό, αλλά σαλπάρει για τα βαθειά μιας ριζοσπαστικής φιλοσοφικής και πολιτικής πρότασης.

Στοιχειοθετεί ένα πολιτισμικό-οικονομικό ενδεχόμενο που εκθεμελιώνει τα παραδεδεγμένα πρότυπα και τις κυρίαρχες καθημερινές πρακτικές της ζωής σε συγκέντρωση. Μετασχηματίζει τη διαβίωση στην πόλη «όπως την ξέρουμε», της αδιάφορης ιδιώτευσης, του άκρατου ατομικισμού, της απόλυτης αποξένωσης του παροπλισμένου αδρανούς πολίτη από γείτονες και συγκατοίκους και από κάθε έννοια κοινοτισμού και συλλογικότητας και ευαγγελίζεται μια εντελώς «άλλη» πραγματικότητα. Καταστρώνει ένα πλάνο για την αναδιοργάνωση της αστικής ζωής εντός των ορίων του οικοδομικού τετραγώνου με όρους συμμετοχικών και αλληλέγγυων δράσεων και αειφόρου ανάπτυξης και κυρίως επεξεργάζεται ενδελεχώς με τεχνικές εξειδικεύσεις και παραδείγματα τους τρόπους και τις μεθοδεύσεις για να γίνει αυτό εφικτό.

Συλλαμβάνει δηλαδή την ιδέα μιας «ουτοπίας» που βρίσκεται εκεί που κατοικούμε. Με απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια την βούληση πλήρους επαναδιαπραγμάτευσης των συστατικών αρχών της ζωής και την αποδοχή και ενεργοποίηση ενός εντελώς διαφορετικού συστήματος αξιών.

Η ευ-τοπία που αναλυτικά και μεθοδικά επεξεργάζεται το παρόν δοκίμιο βασίζεται στους συμμετέχοντες ενεργά στα κοινά πολίτες-κατοίκους του οικοδομικού τετραγώνου. Κατά μέσο όρο δηλαδή σε 1200 άτομα που συλλειτουργούν και συναποφασίζουν μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες συγκροτώντας ένα σώμα ελέγχου και δράσεων. Προτείνει ένα δίκτυο από αυτοδιαχειριζόμενους συνεργαζόμενους θύλακες. Αστικές μονάδες κατοίκησης αυτάρκεις σε επίπεδο ενέργειας, παιδείας, υγείας, σίτισης, ασφάλειας και νομικής εκπροσώπησης. Λειτουργικούς οργανισμούς χωρίς εξουσιαστικές δομές, με κύριο γνώμονα την αυτορρύθμιση, στους οποίους η παρουσία και η εμπλοκή του κράτους θα είναι η μικρότερη δυνατή μέχρι την σταδιακή συρρίκνωση των δομικών εξαρτήσεων και την ολική αυτονόμηση τους.

Το πρόγραμμα που επεξεργάζεται ο συγγραφέας δεν μένει σε ένα θεωρητικό επίπεδο αλλά προχωρά στην πλήρη τεκμηρίωση και κοστολόγησή του. Χωρίς να τροποποιηθεί ούτε στο ελάχιστο το ιδιοκτησιακό καθεστώς και με παρεμβάσεις μόνο στους ανενεργούς και παροπλισμένους χώρους. Με συνεισφορά 10 ευρώ οργανώνονται και στελεχώνονται οι κύριες δομές υποστήριξης του οικοδομικού τετραγώνου: η ιατρική μονάδα, η λογιστική μονάδα, η μονάδα αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και παρεμβάσεων, η μονάδα ασφάλειας και νομικής προστασίας. Με συνεισφορά 100 ευρώ επιτυγχάνεται η τροφοδοσία και η σίτιση των κατοίκων. Με 200 ευρώ οι κάτοικοι συνεισφέρουν από κοινού σε ένα «ταμείο πλούτου» επιλύοντας κρίσιμα ζητήματα ενεργειακής θωράκισης, ψηφιακής διασύνδεσης, εγκατάστασης βιολογικών καλλιεργειών, αναδιαμόρφωσης του ευρύτερου δημόσιου χώρου.

Συμβάλλουν στην ενδυνάμωση και τον εξοπλισμό των κοινωφελών λειτουργιών και των μονάδων υποστήριξης που προαναφέραμε. Προχωρούν στην δημιουργία πρότυπων χώρων εκμάθησης των σύγχρονων τεχνολογιών αιχμής, επιμόρφωσης, ψυχαγωγίας και καλλιτεχνικών δράσεων και τέλος στη χρηματοδότηση μιας ευρύτερης κλίμακας έργων που θα βελτιώνουν την αστική πραγματικότητα πέραν των ορίων του οικοδομικού τετραγώνου και θα εξασφαλίσουν την σύνδεση και την επικοινωνία με την ύπαιθρο. Στο σχέδιο υπάρχει παράλληλα μια κρίσιμη μετάθεση του κέντρου βάρους από τον αυτοκινούμενο εποχούμενο πολίτη στον πεζοπόρο ή στον πολίτη που χρησιμοποιεί αποκλειστικά τα μέσα σταθερής τροχιάς με αποτέλεσμα την απελευθέρωση των οδικών αρτηριών και την αλλαγή χρήσης.

Παρά τους ενδοιασμούς και τις αμφιβολίες γι’ αυτή τη συγχρονισμένη συλλογική αφύπνιση η «ευ-τοπία» του Ιορδάνη Στυλίδη σου αφήνει μια παρήγορη αίσθηση ελπίδας για μια συμμαχία των ενεργών σκεπτόμενων και δρώντων πολιτών που θα μπορούσε να συμβεί και να αλλάξει το ρου της ιστορίας της αστικής κατοίκησης. Για μια διαφορετική στάση ομοθυμίας και σύμπνοιας που θα ενεργοποιούσε δυνάμεις πρωτόγνωρες. Σαν να διαβάζεις εν μέσω κρίσης και τηρουμένων των αναλογιών, το Παραμύθι χωρίς όνομα  της Πηνελόπης Δέλτα και οραματίζεσαι με αγαλλίαση ψυχής μια άλλη ευφάνταστη και μαγική αναδιοργάνωση της πόλης και των ανθρώπινων σχέσεων. Μια ζωή «όπως δεν τη ξέρουμε».

Μια ποιητική συμβίωση χωρίς στεγανά σε αυτο-δύναμες και αυτο-διευθυνόμενες διασυνδεδεμένες επιχώριες κοινότητες. Μια αρμονική συμβίωση πολιτών-ιδεωδών μετόχων ενός πολιτειακού σώματος που επινοούν την κάθε μέρα, που λειτουργούν με εξισωτικούς όρους, πρακτικότητα και δημιουργική βούληση, χωρίς ανταγωνισμούς, φιλαρχία και χειραγωγήσεις στα όρια των οικείων μας οικοδομικών τετραγώνων.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας