«Τελετουργία» των φύλων

Σπύρος Στάβερης

Ο έρωτας, ως το σύνολο των σχέσεων «υποκειμέ­νου» και «αντικειμένου», συνιστά το κεντρικότερο ―και τώρα και στο προσεχές μέλλον― σημείο των αναλύσεων της «Κοινωνικής οντο­λογίας» ή της «Sozialontologie», αρκεί να μην ολισθαίνουμε στη μέγ­γενη του θεωρήματος «φίλου» και «εχθρού» που παραπέμπει στην ιδέα μιας κατάστασης «αιώνιου» πολέμου ανάμεσα στα δύο φύλα. Εννοείται ότι κάθε απόπειρα να ανασυγκροτηθούν επαρκώς οι σχέ­σεις αυτές δεν μπορεί να αποκρύψει την αποβλεπτικότητα όσων (θα) την επιχειρούν, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να υπερβούν ώς τη ρί­ζα το κοινωνικό τους φύλο. Ίσως αν διέθετα σκηνοθετική επάρκεια και ανάλογο εθισμό να μου ήταν επιτρεπτό κάθε φράση-επιχείρημα, στο βαθμό βέβαια που θα προέκυπτε ως προϊόν «κοιναισθησίας», να εκφέρεται εις διπλούν και με εναλλαγή του πρωτεύοντα ρόλου. Ο Πλάτων  πάντως είχε αποφύγει τις «ποσοστώσεις», με τη σύλληψη του κοινού πεδίου πριν από τη διαφοροποίηση του φύλου, χωρίς να μετατρέπει τον «αντιδοτοποιό» σε «ιδεώδη παρατηρητή».

Μια άλλη ευκαιρία μας προσφέρει η θεατρική παράσταση: Η μεγάλη Άρκτος (από το ομώνυμο βιβλίο της Ρηνιώς Κυριαζή· «Το Ροδακιό» 2014). Υποδιαιρείται σε έξι πράξεις, με την πρώτη και την τελευταία να αφορούν την καθημερινή δυαδικότητα, με πραγματικά ή όχι προβλήματα, ενώ οι τέσσερις ενδιάμεσες πράξεις καταγράφουν τη δεσπόζουσα παρουσία της Όλγας και δευτερευόντως του Ορέστη. Η Όλγα γνωρίζει τέσσερις διαδοχικές «μεταμορφώσεις», ως διεργασία μετάβασης από το «χάος» ή τη «σπηλιά» του όντος στο «οργανωμένο σύμπαν». Αντίστοιχα, ο Ορέστης μεταβάλλεται σε Κρέοντα και λειτουργεί ως «επιθεωρητής».

Κι αν θα μπορούσε η συζυγία αυτή να εκληφθεί ως «μεταφυσική αστυνομική ιστορία», το ίδιο εκδιπλώνεται και ως «ποιητική περιπέτεια οριακών καταστάσεων». Σε μια συναλληλία λόγου και μουσικής (με το μοιρολόγι να προεξάρχει) από τη μια μεριά η «χαρμολύπη» να αποδίδει την πρακτική της «Ονειρούλας» και από την άλλη ο «Επιθεωρητής», όπως θα υποδείκνυε ο Φουκώ (Το μάτι της εξουσίας), τρέπεται σε «σύντροφο». Τελικώς, και σ’ αυτή τη θεατρική δημιουργία έχει δίκαιο ο Μπρεχτ: «Τα παλιά κρασιά με τα καινούρια, είναι λάθος να τ’ ανακατεύεις. Αλλά την παλιά σοφία με την καινούρια, πρέπει. Βγαίνει κάτι πολύ ωραίο».   

       

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ