ΤΟΥ
ΛΕΩΝΙΔΑ ΓΑΛΑΖΗ
Γιώργος Καλοζώης, Τα νύχια του κόκορα,
Αθήνα, Φαρφουλάς, σελ.105
Από τον τίτλο
της έβδομης ποιητικής συλλογής του Γιώργου Καλοζώη ο αναγνώστης μπορεί
να εικάσει ορισμένους από τους θεματικούς της άξονες: τον πόλεμο και τον έρωτα,
το φαίνεσθαι και το είναι. Με την ανάγνωση του βιβλίου, μπορεί κανείς να
εντοπίσει και άλλα θέματα, όπως είναι η
φθορά και ο χρόνος, η ελευθερία και η ομορφιά, σε αντίθεση με τον κυνισμό και
τον υλισμό. Αυτά τα θέματα αποτυπώνονται με το ιδιαίτερο προσωπικό ύφος του
Καλοζώη. Στο ποιητικό του σύμπαν δεσπόζουν ποικίλα ζώα που συγχρωτίζονται με
τους ανθρώπους με τρόπο παράδοξο, που παραπέμπει στις υπερρεαλιστικές καταβολές
της ποίησής του. Μέσω της ασθματικής ποιητικής γραφής του (ελάχιστα έως
ανύπαρκτα τα σημεία στίξης) προβάλλονται εφιαλτικά η ρευστότητα και τα ποικίλα
αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου.
Οι σημασιακοί
άξονες του πολέμου, του χρόνου και της φθοράς όχι μόνο διαπερνούν όλα τα
ποιήματα της νέας συλλογής του Γ. Καλοζώη, αλλά συνυφαίνονται και εκβάλλουν σε
μιαν κοσμολογική ισοτοπία. Μόνη σταθερά
μέσα στο αέναο γίγνεσθαι είναι η ίδια η αλλαγή. Ο χρόνος που συνεπιφέρει τη
φθορά είναι, κατά τον ποιητή, ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου (σ. 97).
Επομένως, ο άνθρωπος, καθώς υπόκειται στη φθορά και στον θάνατο, δεν είναι
τίποτε άλλο “παρά ένας μεγαλειώδης / σωρός ερειπίων” (σ. 69).
Η ηρακλείτεια
θεώρηση του πολέμου ως του πατέρα των πάντων επανέρχεται ως καθοδηγητικό μοτίβο
σε αρκετά ποιήματα. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τα ποιήματα “Αμνησία” (σσ. 73-77)
και “Η πλύση του στόματος” (σσ. 93-98). Στο πρώτο σχολιάζεται με λεπτή ειρωνεία το εν λόγω απόφθεγμα: Ο πόλεμος, “που
είναι από τους πατέρες ο πιο κακός” “κάνει τους ανθρώπους λίπασμα για τη
γη ” (σ. 74) και τα παιδιά, που σκοτώνονται σ' αυτόν, “είναι το
βιολογικό για τους / γονείς φυτοφάρμακο” (ό.π.). Στο δεύτερο οι άνθρωποι
εμπλέκονται σε διαφορετικούς ο καθένας πολέμους και συγκρούονται με
διαφορετικούς, σε κάθε περίπτωση, εχθρούς. Οι συγκρούσεις των αντινομιών δεν
καταλήγουν στην “παλίντονον αρμονίην” του Ηράκλειτου, αλλά συνεχίζονται στο
διηνεκές (σ. 97). Εξάλλου, στο ποίημα “Η εποχή του σιδήρου” η ισορροπία του
τρόμου αντιπαρατίθεται σε μια παραδείσια εποχή κατά την οποία ο πόλεμος δεν
υπήρχε (σσ. 26, 29).
Ωστόσο, η
ποιητική κοσμοθεωρία του Γ. Καλοζώη δεν είναι απαισιόδοξη. Όπως διαπιστώσαμε σε
άλλη περίσταση, σχολιάζοντας τις πρώτες τέσσερις συλλογές του, στην ποιήσή του
“εντοπίζεται μια ενδιαφέρουσα [...] θεώρηση της ποίησης ως εναλλακτικού
τρόπου ζωής ” [Λ. Γαλάζης, “Νέοι Κύπριοι ποιητές του 1990”, Διαβάζω
499 (Σεπτ. 2009) 98 = Λ. Γαλάζης, Κειμενικές διαθλάσεις, Αθήνα, Ιωλκός,
2012, 282-283]. Η ίδια θεώρηση δεσπόζει και στα
Νύχια του κόκορα. Ένα από τα σύμβολα της απελευθέρωσης, στη
συλλογή που σχολιάζουμε, είναι ο ποταμός (19). Επιπλέον, το δάσος
σημασιοδοτείται ως χώρος της
απελευθέρωσης και της μύησης του αφηγητή-ποιητή σε μιαν ύψιστη αλήθεια: ότι,
δηλαδή, το απίθανο στο οποίο πείθονται οι ποιητές “είναι το ίδιο / και
περισσότερο πραγματικό / κι από το μη πραγματικό” (63). Είναι το υπερπραγματικό,
για να θυμηθούμε πάλι τη νεοϋπερραλιστική υφή της ποίησης του Γ. Καλοζώη.
Συνεπώς, δεν
είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο ποιητής ψέγει τους ομοτέχνους του οι οποίοι
περιορίζονται σε μια τέχνη συμβατική που αγνοεί τις μείζονες υπαρξιακές
ανησυχίες του σύγχρονου ανθρώπου, όταν γράφει: “[...] ό,τι πείτε το
ξανακούσαμε / κι οι ποιητικές συλλογές / σας βιβλία με λογιστικό περιεχόμενο”
(σ. 44). Εξάλλου, από τη σκληρή αλλά δίκαιη κριτική του δεν ξεφεύγουν οι
πολίτες, που ελέγχονται για τον ευδαιμονισμό και για την αδιαφορία τους για τις
τέχνες και για ό,τι εξευγενίζει τον άνθρωπο: “[...] πεθαμένοι πριν να
πεθάνουν / αρνήθηκαν την τέχνη τη / λογοτεχνία το μόνο που τους / απασχολούσε
ήταν οι μετοχές / τα ακίνητα οι επενδύσεις / και τότε φώναξα πως δε σας /
αξίζει τίποτα ύαινες και λέαινες / [...] κι έφυγα / όσο μακρύτερα
μπορούσα με τους / στίχους μου και με την ομορφιά ” (σ. 81). Ωστόσο, η
αναχώρηση του ποιητή εδώ δεν προβάλλεται αυτάρεσκα, με τους όρους του
αισθητισμού. Κυρίως σημαίνει τη συνετή και υπεύθυνη στάση του ποιητή ο οποίος
διαχωρίζει τη θέση του από τα φαινόμενα της κοινωνικής παθογένειας. Από αυτή
την άποψη, θα άξιζε να μελετήσει κανείς το θέμα του δίπολου ποιητής-κοινωνία
όχι μόνο στις άλλες συλλογές του Καλοζώη αλλά και στη σύγχρονη κυπριακή ή και
την ευρύτερη νεοελληνική ποίηση.
Ο Λεωνίδας
Γαλάζης είναι ποιητής και δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας
 |
| Εκθεσιακή παρουσίαση του περιπτέρου της Ολλανδίας
αφιερωμένο στον Ζάαπ Μπακέμα (1914-1981) και το πρόταγμα για μια «ανοιχτή κοινωνία» |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου