«Πιστοποίησης» συνέχεια

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ

Βρέθηκα στις αρχές του καλοκαιριού σε Πανεπιστήμιο χώρας-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είχαν έλθει από την πρωτεύουσα τέσσερα μέλη της Υπηρεσίας «Πιστοποίησης της ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση», δύο καθηγητές της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (αρμόδιοι κυρίως για την «επιχειρησιακή έρευνα» και την «αριθμητική ανάλυση») και δύο Πανεπιστημίων (ειδικευμένοι πρωτίστως στη «θαλάσσια υδραυλική» και τη «βιοοργανική χημεία»). Σε οργανωμένη ανοιχτή συνάντηση εξιστορούσαν με τη συνέργεια υπολογιστή πώς η χώρα τους κατόρθωσε να συγκροτήσει «θύλακες αριστείας», με όχημα την «αξιολόγηση» και στη συνέχεια την «πιστοποίηση» των προγραμμάτων σπουδών. Όταν, προς το τέλος της εκδήλωσης, μου έδωσαν το λόγο προσπάθησα να διευκρινίσω τι πράγματι υπήρξε και ιδίως τι αναμένεται να συμβεί στον ακαδημαϊκό τους ορίζοντα.

Υπάρχουν «γνώσεις», «δεξιότητες» και «ικανότητες», αν υποθέσουμε ότι αποτελούν τρία πεδία «μαθησιακών αποτελεσμάτων» διακριτά μεταξύ τους, που είναι «μετρήσιμα»; Με ποια τάχα «μέτρηση», δηλαδή με ποια όργανα/«κριτήρια» που πράγματι είναι έγκυρα και αξιόπιστα, με ποιες κλίμακες μέτρησης και με ποιες μεταβλητές, συνεχείς ή ασυνεχείς; Για παράδειγμα, πώς θα καταστούν «μετρήσιμες» οι «δεξιότητες» των διδασκομένων, ερήμην των διδασκόντων/ουσών; Με τον τρόπο που προβάλλεται ανέμελα και με συρροή του επιθέτου «νέος» ο «φοιτητοκεντρικός» χαρακτήρας των σπουδών, θέτοντας στην άκρη ό,τι αντιμετωπίζεται ως «καθηγητοκεντρικός»;

Αγνοούσαν, επίσης, ποιος κόλλησε στον Bloom τη χρονολόγηση «1984», στο ίδιο «Πρότυπο σχήμα» που θα κληθούν να συντάξουν τα υπό «πιστοποίηση» Τμήματα. Πολύ περισσότερο δεν είχαν πληροφορηθεί για την ιστορική καταγωγή αυτού του ταξινομικού πλαισίου (1949-1953, 1956), τις πολιτικές συνεπαγωγές και την κριτική που είχε δεχθεί για τις θεωρητικές του παραδοχές και τα όρια των «μετρήσιμων» αποτελεσμάτων του. Μάλιστα, έστω και μ’ αυτές τις βάσιμες αιτιάσεις, τι θα έλεγε η ομάδα Bloom ως  «Testing Service» όταν θα τους προσκόμιζαν διδάκτορες Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας, Ιστορίας κλπ. («επιπέδου 8») για να τους κρίνουν ως προς τη δυνατότητα «διατύπωσης αξιολογικών κρίσεων»; Με ό,τι υποδείκνυε η «ομάδα Βloom», δηλαδή με την «αξιολόγηση» να λειτουργεί ως «συνδετικός κρίκος με τη συναισθηματική συμπεριφορά», στην οποία «κεντρική θέση κατέχουν οι αξίες, οι επιθυμίες και οι ικανοποιήσεις»; Ή, πώς θα αντιμετώπιζαν τα «ενδεικτικά ρήματα» για την απογραφή των «μαθησιακών αποτελεσμάτων» αυτών των διδακτόρων, με την αχαλίνωτη ρηματική ροή να ξεκινάει από το «περιγράφω» και να καταλήγει στο «υποστηρίζω». Τέλος, ως προς τη «γνώση» ως «μαθησιακό αποτέλεσμα», θα την ταύτιζαν απλώς με την «ανάκληση δεδομένων» ή –όπως υπογραμμίζουν οι της «ταξινομίας»– θα την ανήγαγαν σε «ανάμνηση» («remembering») με τις σύστοιχες «ψυχολογικές διεργασίες»; Πάντως ο αυτοσχέδιος «οδηγός συγγραφής μαθησιακών αποτελεσμάτων» γιατί να μην επονομασθεί «γραφή μπλουμ» σε κουτάκια με ξέχειλο νεροζούμι; Τόσο που να επαληθεύεται για μιαν ακόμη φορά, αφού πρόκειται για «Αρχή», η συστοιχία: «Cujus regio, ejus classificatio»…

Καμάρωναν οι εγχώριοι «πιστοποιητές» - χωρίς ωστόσο να αισιοδοξούν ότι σύντομα θα ετοιμασθεί ο κατάλογος των «εθνικών προσόντων» - για τους ευρωπαϊκούς «δείκτες» των «μαθησιακών αποτελεσμάτων». Μόνο που δεν γνώριζαν ότι το πολλάκις προβαλλόμενο (και με ραφινάτο ποδοσφαιρικό υλικό πρώην πρωθυπουργών συνδυαζόμενο επί της οθόνης) τρίπτυχο: «γνώση», «ικανότητες» και «δεξιότητες» ανήκει κι αυτό στην «ομάδα Bloom». Με την ορολογία της: «knowledge, intellectual abilities, and intellectual skills». Mάλιστα, το ανάγει σε ό,τι «κοινώς θεωρείται» («commonly referred») «γνωστικός τομέας» του «ατόμου» και ο οποίος μπορεί να «περιγραφεί» με τις ακόλουθες «εκδηλώσεις συμπεριφοράς»: «μνήμη, αιτιολόγηση, λύση προβλημάτων, διαμόρφωση εννοιών και σε περιορισμένη έκταση δημιουργική σκέψη» («to a limited extent, creative thinking»). Μ’ αυτήν την επεξήγηση οι «γνωστικοί στόχοι» αφορούν τη «συμπεριφορά» του «ατόμου», από την «απλούστερη ώς την πιο σύνθετη». Αν έτσι είχε τεθεί το τρίπτυχο των «μαθησιακών αποτελεσμάτων», που βαφτίσθηκε σχεδόν έξι δεκαετίες αργότερα «εθνικό πλαίσιο προσόντων», δεν θα είχαν το δικαίωμα οι νόμιμοι εισηγητές του να λειτουργήσουν ως «πιστοποιητές» του τρόπου με τον οποίο αυτό αδήλωτα υιοθετήθηκε και ανέξοδα χρησιμοποιείται; Για παράδειγμα ότι φιγουράρει στο «Πρότυπο σχήμα» για την «ακαδημαϊκή πιστοποίηση» προγραμμάτων σπουδών ως προς τις προπτυχιακές σπουδές (6^ο επίπεδο), τις μεταπτυχιακές (7^ο) και το διδακτορικό δίπλωμα (8^ο): «διαθέτει γνώσεις στα πλέον προχωρημένα όρια ενός πεδίου εργασίας ή σπουδής», «κατέχει πλέον προχωρημένες και εξειδικευμένες δεξιότητες και τεχνικές», «επιδεικνύει ουσιαστικό κύρος, καινοτομία, αυτονομία» (όλα στο 8^ο). Ή, πάλι για το 8^ο επίπεδο, «έχουν πραγματοποιήσει κάποια συμβολή με πρωτότυπη έρευνα που διευρύνει τα όρια της γνώσης» και «έχουν ικανότητες» για «σύνθεση νέων και πολύπλοκων ιδεών»… Αναμφίβολα, θα ζητούσαν και τα ρέστα για τη μετατροπή της προπανεπιστημιακής τυπολογίας των «γνωστικών στόχων» σε «ακαδημαϊκή πιστοποίηση», χωρίς να έχουν οι ίδιοι αποτολμήσει ένα τέτοιο άλμα σε ύψος. Ό,τι δηλαδή συνεπάγεται, χωρίς την έγκρισή τους, άλμα στο κενό, εφόσον ομολογούσαν ότι μια μετακίνηση προς το «επίπεδο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης» δεν είχε «προς το παρόν κατανοηθεί πλήρως»…

Αντίστροφα, αν η ομάδα της «ταξινομίας Bloom» επέμεινε ότι ως προς την «αξιολόγηση» το «μεγαλύτερο μέρος» είναι «πολύ εγωκεντρικό», δηλαδή το «άτομο» ως φορέας αυτής της πρακτικής «κρίνει τα πράγματα σε σχέση με τον εαυτό του», τότε πώς θα μπορούσαν να καταστούν «μετρήσιμα» από τους εγχώριους «πιστοποιητές» και «ταξινομητές» τα ερευνητικά «αποτελέσματα» επίσης ενός διδάκτορα; Με την επίκληση τάχα της «διαισθητικής σκέψης» που εντάσσεται στις «νοητικές δεξιότητες»; Ή, με τη «σύνθεση νέων και πολύπλοκων ιδεών», οι οποίες στο «συναισθηματικό» πεδίο του προσφέρουν «ικανοποίηση» και ως προς το «ψυχοκινητικό» τού υπόσχονται ερεθίσματα για τρέξιμο ή για χορό; Αν εδώ σημειώνεται πάλι «ο» διδάκτορας, είναι γιατί σε όλο το «Πρότυπο σχήμα» ένα και μόνο φύλο διαθέτουν οι «φοιτητές» (καθώς και οι «διδάσκοντες»), μολονότι στα «μαθησιακά αποτελέσματα» συγκαταλέγεται και η «ευαισθησία σε θέματα φύλου».

Ο Παναγιώτης Νούτσος διδάσκει Κοινωνική και Πολιτική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.