Κική Δημουλά

Για τον ίδιο ακριβώς λόγο που σας ενοχλούν τα λεγόμενά της, σας αρέσει η ποίησή της, αγαπητοί αναγνώστες

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Οι πρόσφατες αποστροφές του λόγου της Κικής Δημουλά ενόχλησαν, εκφερόμενες σε συμφραζόμενα Κυψέλης, αλλά η ποιήτρια δεν έκανε τίποτα άλλο παρά να μεταφέρει, σε μια προφορική ομιλία και ανεπεξέργαστους, τους κοινούς τόπους της σκέψης της. Μια σκέψη απλοϊκή, ουσιωδώς ανεπεξέργαστη, αλλά γλωσσικά διακοσμημένη και διακοσμητική.

Επειδή όμως, αγαπητοί αναγνώστες, η κοινή γλωσσική καλλιέργεια έχει προ πολλού υπερβεί το επίπεδο της παραδοσιακής καλλιλογίας, αυτός ο λόγος δεν σας θυμίζει σε τίποτα εκείνα που ξέρατε κάποτε, και ακόμα αναγνωρίζετε, ως καλλιλογία. Είναι λόγος σύγχρονος, αντιστοιχεί στη σημερινή αφαιρετικότητα της γλώσσας, ενώ η εικονοποιία του συνάδει με τη φαντασία και τις εικονοποιητικές προσλήψεις ενός κοινού ανθρώπου της εποχής μας∙ είναι η σύγχρονη καλλιλογία.

Διακόπτοντας τη συνέχεια ενός ποιητικού λόγου κατάφορτου ιδεών, αξιοποιώντας την περιρρέουσα κόπωση του πολιτικού στοιχείου, ακόμη και του γυναικείου κινήματος στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, η Δημουλά εξέφρασε την ύστερη περίοδο της Μεταπολίτευσης, με ένα μεταπολιτικό/απολιτικό, και δεόντως προσωπικό/ατομικό ιδίωμα, απαραιτήτως συγκινημένο/συγκινησιακό, συμβατό με τα κυρίαρχα στερεότυπα της ανέμελης δεκαετίας του 1990. Ακόμα κι αν οι πολιτικές σας αναφορές ήταν δεόντως ριζοσπαστικές, αυτό το ιδίωμα αναγνωρίζατε ως ποιητικότητα.

Είναι δε βέβαιο, ότι θα συνεχίσετε να διαβάζετε Δημουλά, έστω και κάποιοι/ες εξ υμών χωρίς την πριν ζέση, χωρίς την άνευ όρων ταύτιση. Και θα το κάνετε, γιατί αυτή η ποίηση είναι συμβατή με την αισθητική σας. Μην εγκαλείτε λοιπόν την Δημουλά. Δεν έκανε τίποτα άλλο από το να εκθέσει, ίσως λίγο αδέξια, την αισθητική της, δηλαδή αυτά που συνέχουν την ιδεολογία της, το κοσμοείδωλό της, τον τρόπο θέασης και βίωσης του κόσμου που μας παρέχει ο ποιητικός της λόγος, με προεξάρχουσα την «ουδέτερη» μικροκλίμακα της καθημερινότητας (ακριβώς γι’ αυτό μίλησε για το παγκάκι της πλατείας Κυψέλης, όπου δεν μπορεί να καθίσει μια ηλικιωμένη γυναίκα, κλπ κλπ). Είναι δε μάταιο να προσπαθήσετε να τη διαβάσετε, τώρα πια, «αποστασιοποιημένοι», «υποψιασμένες», κλπ κλπ. Δεν υπάρχει «τώρα πια», μετά από μια δημόσια αστοχία. Αυτή η αστοχία, το πολύ πολύ να βλάψει την κοινωνική αποδοχή της ποίησης της Δημουλά, στις κοινωνικές/πολιτισμικές κατηγορίες στις οποίες ανήκετε. Δεν αλλάζει όμως, με ένα τυχαίο γεγονός, η δική σας αισθητική καλλιέργεια και παιδεία.

Προ δεκαπενταετίας, όταν όλα τα μορφωμένα κοινωνικά στρώματα, όπως επίσης και οι νεότευκτες κοινωνικές κατηγορίες τού θεάματος και της showbiz, παραληρούσαν με τη χάρη του λόγου της Δημουλά, η ποιήτρια έκανε ένα «θεματολογικό άνοιγμα» στην ποίησή της, προς την αντίθετη κατεύθυνση: περιλαμβάνοντας, με την ίδια αδεξιότητα, κοινωνικές ευαισθησίες και οικολογικές νότες, με λυπημένες νύξεις για τα πεινασμένα παιδιά της Αφρικής και ελεγειακούς τόνους για την τραγική μοίρα του αμνού που ψήνεται στον φούρνο κάθε Κυριακή... Ακριβώς τότε, λοιπόν, κατέθεσα, σε γνωστά περιοδικά (Πλανόδιον, Πολίτης), τις πρώτες νομίζω επιφυλάξεις για την αισθητική τής Δημουλά. Αλλά ακόμα κι αν κάποιοι από εσάς τις διαβάσατε, είναι βέβαιο πως δεν λειτούργησαν. Όπως δεν θα λειτουργήσει και τούτο εδώ το σχόλιο, και όσα άλλα παρόμοια κι αν γραφούν. Η αισθητική παιδεία και καλλιέργεια δεν φτιάχνεται με ανάγνωση σχολίων.

Ούτε με σχόλια «αποκαθηλώνεται» η Δημουλά και η ποιητική της διαδρομή. Όσα σημαίνει, όσα περισσεύουν μέσα απ’ όλα τούτα, είναι υπαρκτά και σημαντικά. Μα αυτή είναι μια άλλη, κυριολεκτικά άλλη συζήτηση. Βεβαίως και μπορούμε να την κάνουμε αυτή τη συζήτηση, και μάλιστα «ανοιχτά και δημοκρατικά», όμως με μία προϋπόθεση: να διαβάσετε στα σοβαρά την Δημουλά, και εν γένει να πάρετε στα σοβαρά την ποίηση. Τα ανέμελα πολιτισμικά δεδομένα της δεκαετίας του 1990 δεν επαρκούν, ούτε στην Δημουλά ούτε σε κανέναν μας, για να υπάρξουμε μέσα στην κρίση.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω ισχύουν και για όσους έσπευσαν να υπερασπιστούν την Δημουλά. Είναι δε χαρακτηριστικά τα επιχειρήματα με τα οποία την υπερασπίστηκε, πριν από λίγα χρόνια, σε μια άλλη, δημόσια αλλά πάντως λογοτεχνική αντιπαράθεση, μια αριστερόστροφη πεζογράφος, την οποία επίσης διαβάζετε μαζικά, αγαπητοί αναγνώστες:
«H Δημουλά πουλάει και αγαπιέται γιατί τρύπωσε στις πιο μύχιες σκέψεις των ανθρώπων που παιδεύονται σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον φθαρμένων τύπων σχέσεων και βάλλονται στην καθημερινότητα της πίεσης, του ανταγωνισμού, των αδιεξόδων, της γενικευμένης φθίνουσας επικοινωνίας».

Ακριβώς αυτά τα στερεότυπα «κοινώνησε» η Δημουλά στην ομιλία της στην Κυψέλη. Γιατί εκπλαγήκατε, αγαπητοί αναγνώστες;