12/5/13

Κρίση χρέους στην Ευρώπη

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΛΑΣΚΟΥ

The Political Economy of Public Debt & Austerity in the EU, Edited by: Elena Papadopoulou and Gabriel Sakellaridis, Εκδόσεις Νήσος, Αθήνα, 2012


Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα είναι τα επιμελημένα πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου για την Κρίση Χρέους στην Ευρώπη, που συνδιοργανώθηκε στην Αθήνα το τριήμερο 10-12 Μαρτίου του 2011 από το transform!europe, το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και το Συνασπισμό. Και είναι πολλαπλώς ωφέλιμη η έκδοσή του στο  μέτρο που μας δίνει την ευκαιρία να αναστοχαστούμε μετά από δύο χρόνια –πολύς καιρός σε αυτήν την ιστορικά πυκνωμένη περίοδο- τον τρόπο που αντιλαμβανόμασταν τα πράγματα στην αρχή σχεδόν της μνημονιακής περιπέτειας. 
Ας το πω, λοιπόν, προκαταβολικά. Ο απολογισμός που μας δίνει την δυνατότητα να κάνουμε αυτός ο τόμος είναι εξαιρετικά θετικός σε ό,τι αφορά τόσο την ανάλυση της κατάστασης όσο και τη διερεύνηση λύσεων ριζοσπαστικά ρεαλιστικών. Πράγμα που, μεταξύ άλλων, επιβεβαιώνει και τον ισχυρισμό μας, ως ριζοσπαστικής Αριστεράς, πως ένας από τους λόγους της πολιτικής εκτίναξης του ΣΥΡΙΖΑ –την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, κανείς δεν φαντάζονταν το Μάρτιο του 2011, λίγους μόλις μήνες μετά τις ιδιαίτερα τραυματικές αυτοδιοικητικές εκλογές- ήταν η σωστή ανάλυση, που έδινε, μαζί με άλλα, τη δυνατότητα να πορευθούμε πολιτικά με καλό τρόπο.  
Ο τόμος ξεκινάει με μια ιδιαίτερα περιεκτική και ουσιαστική εισαγωγή των επιμελητών, της Έλενας Παπαδοπούλου και του Γαβριήλ Σακελλαρίδη, δύο από τους καλύτερους νέους αριστερούς οικονομολόγους, που διαθέτουμε –δύο μόνο από μια πολύ ευρύτερη και δυναμική ομάδα. Η εισαγωγή μάς παρουσιάζει ευσύνοπτα την κρίση, εδώ και διεθνώς, με τη ματιά του τέλους του 2012 και συνδέει αυτήν την εικόνα με τις εργασίες που παρουσιάστηκαν δύο χρόνια πριν, στο Συνέδριο.
***
Το βιβλίο χωρίζεται θεματικά σε πέντε τμήματα. Στο πρώτο από αυτά, με τίτλο Understanding the European Debt Crisis in a Global Perspective, οι Γιώργος Σταθάκης, Μπριγκίτε Ούνγκερ, Ευκλείδης Τσακαλώτος και Δημήτρης Σωτηρόπουλος, στις ξεχωριστές παρεμβάσεις τους, επιχειρούν να αναλύσουν το πρόβλημα του Δημοσίου Χρέους στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια διάστασή του συνδέοντας, ταυτοχρόνως, αυτήν την ανάλυση με τη διερεύνηση των πραγματικών αιτιών του.  Στις οποίες, όπως αποδεικνύουν, περιλαμβάνεται η ίδια η νεοφιλελεύθερη τροπή που πήρε ο παγκόσμιος καπιταλισμός μετά από την μεγάλη καπιταλιστική κρίση του ’70.  Έτσι, τόσο ο παροξυσμός των ανισοτήτων όσο και η χρηματοπιστωτική έκρηξη, από λύσεις στο πρόβλημα του αναπτυγμένου καπιταλισμού, προϊόντος του χρόνου, μετατράπηκαν σε αιτίες παραγωγής τεράστιων αδιεξόδων. Ειδικά στην περίπτωση της Ευρώπης, η νομισματική ενοποίηση, με τον τρόπο που εξελίχθηκε έγινε ένας επιπλέον και πολύ βασικός παράγοντας της παρούσας κρίσης.  
Το δεύτερο τμήμα –The Management of the Debt Crisis by the EU and the European Elites- αφιερώνεται στον τρόπο με τον οποίο έγινε –και συνεχίζει να γίνεται- η διαχείριση της κρίσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Μαρίκα Φραγκάκη μας προσφέρει ένα πολύ χρήσιμο ιστορικό των αντιδράσεων των ευρωπαϊκών ελίτ τόσο στην τραπεζική όσο και στη δημοσιονομική κρίση και προτείνει εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης, ενώ ο Jan Toporowski αναλύει το φαινόμενο των κρατικών ομολόγων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αγοράς χρέους σε ένα πολύ σύντομο και κατατοπιστικό κείμενο. Ο Ricardo Bellofiore εντάσσει την ευρωπαϊκή κρίση στα παγκόσμια συγκείμενα, δίνοντας και μια ενδιαφέρουσα θεωρητική νότα στα συναφή ζητήματα και επιλέγοντας το έργο του Hyman Minsky ως το πιο γόνιμο για τη μελέτη των κρίσεων αυτού του είδους.
Με το τρίτο τμήμα –Facets of the Social and Political Consequences of the Crisis in Europe- εισερχόμαστε στην ανάλυση των επιπτώσεων της κρίσης στην κοινωνία και τη δημοκρατία και ίσως δεν είναι τυχαίο πως αποτελείται αποκλειστικά από συμβολές γυναικών. Η Μαρία Καραμεσίνη, αφού διερευνήσει το ερώτημα «Πόσο Παγκόσμια είναι η Παγκόσμια Κρίση;», καθώς και τις επιπτώσεις στην «πραγματική» οικονομία των χωρών της ΕΕ, εστιάζει ιδιαίτερα στα ζητήματα της απασχόλησης και καταλήγει με μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση για το ζήτημα της οικονομικής κυριαρχίας και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Giovanna Vertova  αφιερώνει το κείμενό της, με τίτλο Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κατάρρευσης: η έμφυλη διάσταση της κρίσης, στις ιδιαίτερες –και πολύ βαρύτερες- συνέπειες που έχει η κρίση στο γυναικείο πληθυσμό δίνοντας το βάρος που του αξίζει σε ένα θέμα, που, ως συνήθως, είναι εξαιρετικά παραμελημένο στη διεξαγόμενη συζήτηση μέχρι σήμερα. Η Vertova, απορρίπτοντας και τους δύο συνήθεις τύπους αναλύσεων –“gender-without-class” όσο και “class-without-gender”-  μας θυμίζει τη θεμελιώδη φεμινιστική προβληματική αναφορικά με τα ζητήματα της παραγωγικής και αναπαραγωγικής εργασίας, ενώ, επιπλέον, τη συνδέει με τη σημερινή ανάλυση της κρίσης. Η Elisabeth Gauthier, τέλος, αναπτύσσει μια πολύ καλή αποτίμηση των σχέσεων αγοράς και δημοκρατίας εξετάζοντας, ταυτόχρονα, τις προοπτικές εξέγερσης ή παθητικοποίησης των ευρωπαϊκών λαών.  
Το τέταρτο τμήμα –The PIGS as (Scape)goats- αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στη μελέτη των «γουρουνιών» ένα προς ένα. Ο Javier Navascues αναλύει την ισπανική περίπτωση μετατροπής του ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο, τις επιπτώσεις της λιτότητας και των πολιτικών εξελίξεων στην Ισπανία, ενώ η Mariana Mortagua παρέχει μια πλούσια ανάλυση της κατάστασης στην Πορτογαλία που δεν αρκείται στα δημοσιονομικά θέματα ή σε αυτά του χρέους, αλλά επεκτείνεται και σε αυτά της εισοδηματικής διανομής, του εργασιακού κόστους, της εργασιακής παραγωγικότητας, του πληθωρισμού ή του επιπέδου φτώχειας.  Αποδομεί έτσι τους κοινούς και σε εμάς τόπους πως «ζούμε πάνω από τις δυνατότητές μας» ή «καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε». Ο Daniel Finn μας δίνει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την ιρλανδική περίπτωση, που έχοντας πολύ λίγες ομοιότητες  με αυτές των υπόλοιπων PIGS επιτρέπει να κατανοήσουμε πόσο αυτό που μετράει δεν είναι η ιδιαιτερότητα, της Ιρλανδίας εν προκειμένω,  αλλά ο παγκόσμιος χαρακτήρας της κρίσης του 2008.  Για την Ελλάδα έχει ενδιαφέρον πως μας πληροφορεί όχι ένας Έλληνας ή μια Ελληνίδα, αλλά ο Eric Toussaint, πρόεδρος της CATDM (Committee for the Cancelation of the Debt in the Third World). Ο  Toussaint αναλύει την εξέλιξη και τη δομή του ελληνικού δημόσιου χρέους διατυπώνοντας επιχειρήματα που υποστηρίζουν πως ένα σημαντικό μέρος του είναι στην πραγματικότητα παράνομο.  Στην τελευταία συμβολή του τμήματος αυτού ο Tamas Morva μας ενημερώνει για το εξωτερικό χρέος και το ρόλο του ΔΝΤ και της ΕΕ στην περίπτωση της Ουγγαρίας, η οποία, ως γνωστόν προηγήθηκε των PIGS στην επιβολή της ακραίας λιτότητας.
Στο πέμπτο τμήμα –Overcoming the Crisis: The Imperative for Alternative Proposals- οι Γιάννης Δραγασάκης, Kunibert Raffer, Pedro Paez Perez, Νίκος Χουντής, Γιάννης Βαρουφάκης προτείνουν εναλλακτικές λύσεις για την υπέρβαση της κρίσης και των τρομακτικών συνεπειών τους για τις κατώτερες τάξεις και στρώματα στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.  Ιδιαίτερα θα πρέπει να σημειωθεί η συνεισφορά του Paez, ο οποίος,  αφού δώσει μια συνολική ερμηνεία της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και συγκρίνει την κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα με αυτήν της Λατινικής Αμερικής τριάντα χρόνια πριν, απορρίπτει την ιδέα πως η έξοδος των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου από το κοινό νόμισμα θα μπορούσε να δώσει λύση και εντοπίζει τις προτάσεις του στην απαίτηση να προκριθεί –υπό την πίεση των εργαζομένων και των κινημάτων- μια ευρωπαϊκή απάντηση.
Ο τόμος κλείνει με τις ομιλίες του προέδρου και του αντιπροέδρου του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, Pierre Laurent και Αλέξη Τσίπρα, που προτείνουν εναλλακτικές από την οπτική της Αριστεράς, κυρίως, όμως, επιχειρηματολογούν για την ίδια την Αριστερά ως εναλλακτική, η οποία, μέσα από το διεθνιστικό της αγώνα, μπορεί να επιτύχει τον αναγκαίο ριζικό μετασχηματισμό.
***
Νομίζω πως το βιβλίο θα άξιζε να εκδοθεί και στην ελληνική γλώσσα στο μέτρο που αποτελεί ένα εξαιρετικό βοήθημα πολιτικής παρέμβασης και, επιπλέον, μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στα ήδη υπάρχοντα, που έχουν εκδοθεί από ανθρώπους της δικής μας Αριστεράς, όπως του Μηλιού και του Σωτηρόπουλου, του Τσακαλώτου, του Δραγασάκη και του Τόλιου, μεταξύ άλλων. Οι αγγλομαθείς, πάντως σπεύσετε να το προμηθευτείτε.   

Ο Χρήστος Λάσκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ

1 σχόλιο:

Crisis and Critique είπε...

Η Ευρωπαϊκή κρίση, ο πολυ-πολικός κόσμος, η αβέβαιη ηγεμονία
http://aftercrisisblog.blogspot.com/2013/04/blog-post_23.html

James Kenneth Galbraith: Η Ευρώπη πρέπει να δράσει (συνέντευξη στις NachDenkSeiten)
http://aftercrisisblog.blogspot.com/2013/08/james-kenneth-galbraith.html