Δημοκρατία και σοσιαλισμός

ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΛΥΚΕΣΑ

ΕΥΤΥΧΙΑ ΑΧΤΣΙΟΓΛΟΥΤ, ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΚΟΥΜΑΣΙΔΗΣ, ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΜΗΤΤΑΣ, Ξαναπιάνοντας το νήμα. Για τη σχέση δημοκρατίας και σοσιαλισμού, Εισαγωγή: Στάθης Κουβελάκης, εκδόσεις Θύραθεν, σελ. 82

Δύο φάσματα ίπτανται στο σκοτάδι της εισόδου μας στο μέλλον: Δημοκρατία και σοσιαλισμός. Χαϊδολογούνται ή συγκρούονται, αλληλοσυμπληρώνονται ή κονταροχτυπιούνται, δίνουν το ένα στο άλλο υποσχέσεις αιώνιου έρωτα, κι ύστερα αλληλοεξαπατώνται και αποδύονται σε αλληλοκατηγορίες προδοσίας. Η διαπάλη τους προσομοιάζει σε πεδίο μάχης, ενίοτε τόσο αποτρόπαιο που η επιδιωκόμενη ενιαία σάρκωση των «μονομάχων» να μοιάζει αδύνατη. Είναι παρά ταύτα διαρκώς επιδιωκόμενη, αν και μέχρι τώρα φαντάζει σισύφειο μαρτύριο, που δεν μας αφήνει να περάσουμε στη απέναντι πλευρά του βουνού.

Τρία μικρά δοκίμια και μία εμπεριστατωμένη εισαγωγή περιγράφουν τούτη την μάχη, καταμετρούν τους αντιπάλους που ενίοτε είναι και σύμμαχοι, και κάνουν απολογισμό των μέχρι τώρα συγκρούσεων τους. Βρίσκονται στο μόλις 80 σελίδων βιβλίο με τίτλο «Ξαναπιάνοντας το νήμα».

 Μικρό ιστορικό

Όσοι αποκτήσαμε συνείδηση του εαυτού μας και του περιβάλλοντος κόσμου μόλις έπεφτε η δικτατορία, ζήσαμε την πτήση του φαντάσματος του Σοσιαλισμού πάνω από την σαρκωμένη δημοκρατία, μια διαδικασία κατά την οποία ο σοσιαλισμός είχε βαλθεί να κάνει την Δημοκρατία ...πλέρια.

Όσοι αντιθέτως απέκτησαν επιστασία των συμβάντων μετά το 1991, είδαν την σαρκωμένη δημοκρατία να αποτινάζει από πάνω της το φάντασμα και τον σοσιαλισμό -σκέλεθρο του κάποτε κραταιού του δέους- να επισείει τα κουρέλια του σκιάχτρου του σε ένα χωράφι στο οποίο η υβριδιακή καλλιέργεια είχε αγρίως λεηλατηθεί. Μεσολάβησε μια δεκαετία ξέφρενου και ανηλεούς οικονομισμού, στη διάρκεια της οποίας ο οπορτουνισμός έμοιαζε κυριολεκτικά με παιδική ασθένεια μπροστά στην εγκαθίδρυση του Κυνισμού.

Πιασμένες τώρα χεράκι με χεράκι οι δυο γενιές, ζούμε το αντίστοιχο πλιάτσικο επί της υβριδιακής καλλιέργειας της δημοκρατίας, γεγονός που έλυσε προβλήματα του τύπου «πόσο καιρό μπορεί ένα φάντασμα να υποδύεται επιτυχώς τον δήθεν υλοποιημένο εαυτό του;». Ερώτημα που αφορά πλέον και τις δύο αυτές φασματικές υπάρξεις.

Γύρω από αυτά τα Φαντάσματα-Ήλιους που είναι ακόμη σε τροχιά, μικροί και μεγάλοι «αστρονόμοι» του παρελθόντος καθοδηγούν ή παραπλανούν το βλέμμα μας και επηρεάζουν την πορεία μας για έναν διαφορετικό αύριο, ένα καλύτερο μέλλον: ο Κάρολος Μάρξ και ο Βλαδίμηρος Λένιν, η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς, ο Γκεόργκι Λούκατς και ο Νίκος Πουλαντζάς είναι κάποιοι από αυτούς. Προς τα πού λοιπόν να κινηθούμε;

Ερωτοαπαντήσεις

Πρώτο όμως τίθεται το ερώτημα αν η ιστορία αυτών των φαντασμάτων απλώς μας σέρνει στον βυθό της και όχι προς την αλήθεια ή -ακόμη ποιο ζόρικα- πώς διαχειριζόμαστε την εμπειρία, κι ακόμη πιο απλά, τι κάνουμε λοιπόν τώρα; Πού βρίσκεται το κουμπί και ποιος πρέπει να το πατήσει για να κάνουμε επανεκκίνηση;

Είναι ο δημοκρατικισμός μια παιδική ασθένεια του Σοσιαλισμού και η νεοφιλελεύθερη δημοκρατία παιδική ασθένεια του καπιταλιστικού ολοκληρωτισμού;

Δημοκρατικός Σοσιαλισμός ή Σοσιαλιστική Δημοκρατία; Ελευθερία ή Δημοκρατικός Σοσιαλισμός; Σοσιαλισμός ή Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός; Είναι ο Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός μια έκφραση της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ένα καρκίνωμα στο κορμί του σοσιαλισμού; Κοινοβουλευτική Δημοκρατία ή Άμεση Δημοκρατία; Άμεση Κοινοβουλευτική Δημοκρατία ή Άμεση Τεχνολογική Δημοκρατία;

Απάντηση για την ώρα έχει δώσει μόνο ο ποιητής Νίκος Καρούζος, ο οποίος στην τελευταία από τις πέντε «βραχονησίδες» του υποστηρίζει ότι «το θέμα δεν είναι η ανάπτυξη σοσιαλιστικής ιδεολογίας (αυτό είναι το εύκολο) το θέμα είναι η ανάπτυξη σοσιαλιστικής ψυχολογίας (αλλ’ αυτό είναι δύσκολο)».

***

Η Ε. Αχτσιόγλου υποστηρίζει ότι αν θέλουμε να μιλάμε για σοσιαλιστική προοπτική και με τον νεοφιλελευθερισμό να έχει οδηγηθεί σήμερα στον αυταρχισμό, στρατηγική σημασία έχει αποκτήσει το αίτημα για δημοκρατία. Ο Σ. Μήττας αναζητά τρόπους διαμόρφωσης μιας «άλλης» συνείδησης που θα ορίζει ατομικές συμπεριφορές και συλλογικές δράσεις και ο Ι. Κουμασίδης προτείνει να δούμε σοσιαλισμό και δημοκρατία όχι ως αντιπάλους αλλά «συμπαραγωγούς» του μέλλοντος. Ζουμερή η εισαγωγή του Σ. Κουβελάκη, συμπυκνώνει, ανασυνθέτει και επαναδιατυπώνει, τοποθετώντας στο σήμερα τα κρίσιμα ιστορικά, πολιτικά, φιλοσοφικά και ηθικά ερωτήματα που έχουν τεθεί από κορυφαίους διανοητές. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι οι τρεις νέοι δοκιμιογράφοι αλληλοσχολιάζουν τις απόψεις τους, στις σημειώσεις που ακολουθούν κάθε δοκίμιο, ανοίγοντας εκ νέου έναν διάλογο που έμοιαζε να έχει ατονήσει στην εγχώρια διανόηση και αφήνοντας πολλές υποσχέσεις για το μέλλον.

Μπορεί να μην το λένε ορθά κοφτά οι τρεις τους, υπόρρητα όμως υπονοούν δύο κρίσιμα συμπεράσματα: α) Σε όλα τα παιχνίδια, ακόμη και στους τελικούς των πλέι οφ μεταξύ σοσιαλισμού και δημοκρατίας ή δημοκρατίας και σοσιαλισμού, εφόσον διαιτητής είναι το κράτος τότε αυτά είναι στημένα και β) αν «η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα», είναι διότι οδηγεί αναπόφευκτα στον σοσιαλισμό, μέχρι η επικράτειά των δυο τους να γίνει ένα.

Ο Απόστολος Λυκεσάς είναι συγγραφέας