Από τα βάθη των επαναστάσεων

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

ΖΕΦΗ ΔΑΡΑΚΗ, Ερήμωνε, εκδόσεις Ύψιλον, σελ. 70

 «Αιώνια απουσία... Γίγαντες σκιές στον τοίχο Σαν το βουβό παιχνίδι δυο χεριών»

          

Όπως και σε άλλα έργα της Ζέφης Δαράκη, βλ. φέρ’ ειπείν το αμέσως προηγούμενο, με τίτλο Σε ονομάζω θα πει σε χάνω, των εκδόσεων «Αλεξάνδρεια» (2008), έτσι κι εδώ το αεικίνητο ποιητικό εγώ αντιλαμβάνεται τον κόσμο περισσότερο ως  απρόσωπο, χαοτικό γίγνεσθαι, παρά ως φίλια, καθησυχαστική στην μακαριότητά της, περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Καθρεφτιζόμενη αενάως στη λίμνη των παθών της, η υπαρξιακή μονάδα αναζητεί ασφαλείς τρόπους διαφύλαξης των όποιων κεκτημένων της. Δεν τίθεται, για να το διατυπώσω διαφορετικά, θέμα άμεσης και άνευ όρων επιστροφής σε έναν υποτιθέμενο απολεσθέντα Παράδεισο. Το μάθημα της ζωής εν συνόλω αρκεί άλλωστε για να πειθαναγκάσει το διηγητικό υποκείμενο να επιζητεί με σθένος την παροντική του αποθησαύριση.

Η πραγματικότητα διαλύεται εν τω μεταξύ σαν ατμός, σαν νεφέλη που είθισται να επικαλύπτει συστηματικά τις έννοιες, τις εξ αντικειμένου αλήθειες, ή και τις Ιδέες του πλατωνικού σχεδίου. Τα πράγματα διαχέονται αενάως το ένα μέσα στο άλλο, σαν να ήταν απλώς από υλικά ονείρων. (Πρβλ. επίσης: «Από πού κατέβαινε η αόρατη πραγματικότητα/ Η μόνη αλήθεια» και «Μα δεν αποκαλύπτουμε το όνειρο/ Το σώζουμε/ Και κείνο μας μεγαλώνει στα κρυφά/ σαν δέντρο που τραγουδάει από τις ρίζες του», στο Η θλίψη καίει τις σκιές μας, Νεφέλη, 1995).

Η μόνωση, στην οποία κατ’ ανάγκην εισέρχεται το αυτοεξόριστο κειμενικό υποκείμενο, προσλαμβάνεται μάλλον ως λύτρωση παρά ως άνωθεν ποινή. Η γενναιότητα του προσώπου, να παραμείνει από την άλλη πλευρά θεματοφύλακας του ατομικού του κενού, το αναβαθμίζει αυτομάτως σε φορέα θέλησης για Είναι. Η συνείδηση της επερχόμενης φθοράς επαγγέλλεται εδώ, εμμέσως πλην σαφώς, αγώνες και αναπόφευκτες θυσίες για ταυτότητα. Συγκρατώ ότι η συναισθηματική σήμανση διακρίνεται για την ακριβολόγο έντασή της. Έστω παράδειγμα: «Τα ποιήματα, μου λέει ο Βλαδιμήρ/ που ακούγονται στα μπαρ και/ πλάι στα κομπρεσέρ στα βιβλιοπωλεία/ και στους πεζόδρομους/ Και μέσ’ στις μεγάλες αίθουσες/από τα βάθη των αιώνων μου λέει/ Κι από τα βάθη των επαναστάσεων/ τα κείμενα κι οι μουσικές και τα χρώματα/ είναι μια βία πάνω σου η τέχνη – η έμφλογη επιλογή/ Το διατρέχον ρίγος.../ Εγώ τον είδα εκείνο τον άνθρωπο,/ από το μέτωπό του έτρεχαν αίματα/ Ποτάμι τα αίματα της Ιστορίας/ Και πάντα έτσι γίνεται/ κανείς δεν το καταλαβαίνει/ πως εφιάλτης και τέχνη/ πηγαίνουν μαζί/ ως τον τελευταίο πυροβολισμό» («Βλαδιμήρ», σελ. 39).

     Οφείλω να επισημάνω επίσης ότι το ποίημα της Ζέφης Δαράκη αποτελεί συν τοις άλλοις έναν αποκωδικοποιητή σημάτων, τα οποία εκπέμπει συχνά πυκνά μια σαφώς υπερλογική τάξη. Η via dolorosa είναι κυρίως αγωγός δυσβάσταχτων μηνυμάτων. Παραθέτω τα εξής ενδεικτικά, για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Οι φίλοι συζητώντας έχτιζαν το παρελθόν σα/ να ‘χτιζαν το μέλλον/ Και για το παρελθόν μιλούσαν σαν για μια/ μελλοντική ζωή/ που δεν είχε μέλλον... Φώναζαν κιόλας «καληνύχτα»/ χυμώντας στο σκοτάδι των παλτών τους Και θυμάμαι/ θυμάμαι ακόμα τα χέρια μου/ που γέμισαν στάχτη Είχα ξεχάσει κιόλας/ τ’ όνομά μου/ κι απόμεινε πάνω μου ο βόμβος της μέρας/ Και λόγος κανένας» (σελ. 64 επ.). Στο σημείο αυτό η γραφή συναντά τους ανάλογους αφορισμούς από την πλευρά του αμιγώς αναλυτικού λόγου, ήτοι: «Δεν υπάρχει υπερβατικό σημείο από το οποίο μπορούμε να παρατηρούμε το παρελθόν, πάντα δομείται στο παρόν και τροποποιείται στην πορεία ανάλογα με την εξέλιξη των γεγονότων. Ούτε στρεφόμαστε στο παρελθόν για χάρη του παρελθόντος, το πράττουμε μάλλον για να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε το παρόν» (Βλ. πρόχειρα Αλαίν Ντε Μποτόν, Μικρή φιλοσοφία του έρωτα, εκδόσεις «Πατάκης», 2003).

Κατά τα άλλα, ως ένα ακόμη όναρ σκιάς, η περσόνα τού Ερήμωνε δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να συμμετέχει σ’ ένα καθημερινό δούναι και λαβείν ψευδαισθήσεων, αυταπατών και διαψεύσεων. Ο δόκιμος λόγος γνωρίζει ήδη από παλιά ν’ ανταποκρίνεται με άνεση στις ανάγκες της συγκεκριμένης έκφρασης. Η λιτότητα των σχημάτων, η σημασιολογική σαφήνεια των διατυπώσεων και η απρόσκοπτη ανέλιξη της πρωταρχικής σύλληψης σε λειτουργικό αισθητικό μόρφωμα καθιστούν το τελικό κειμενικό προϊόν μιαν ολοκληρωμένη, από κάθε άποψη, αναφορά διαρκώς αναστοχαζόμενου βίου.

Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής