Έγραψαν για τον Καράγιωργα

Μνημονεύω έναν άνθρωπο που γνώρισα προσωπικά πολύ λίγο, αμέσως ύστερα από την μεταπολίτευση. [...] Δεν ήταν η παλικαριά, το θάρρος, η μαχητικότητα, η εντιμότητα, έστω, που συγκροτούσαν τον πυρήνα αυτής της προσωπικότητας. Μαζί με όλα αυτά και πέρα απ’ αυτά υπήρχε ο απροσδιόριστος συνεκτικός ιστός, που συνάρμοζε όλες αυτές, και πολλές άλλες αρετές, για να τις κατευθύνει προς ένα στόχο, αυτόν που ο Πλάτων θα αποκαλούσε Αγαθό, ένας ιστός που θα τον ονόμαζα «ήθος».

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ

 Ο Σάκης Καράγιωργας επιβλήθηκε στο ελληνικό επιστημονικό και πολιτικό προσκήνιο δίχως καμιά προσπάθεια, καμιά φιλοδοξία δική του. Ήταν σεμνός, ανιδιοτελής αγωνιστής της επιστήμης και της προόδου του τόπου του.

Η προσωπικότητά του ζυμώθηκε από μια οξύτατα διαυγή κρίση, από σπάνια διανοητική εντιμότητα, από βαθύτατη ανθρωπιά και από ένα θάρρος που ξεπερνούσε κατά πολύ τη σωματική γενναιότητα που χρειάστηκε για ν’ αντιμετωπίσει, χωρίς να λυγίσει, τις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια τις χούντας. Ήταν ένα θάρρος πνευματικό, πολιτικό και ηθικό, που τον έκανε να αποστρέφεται τις μηχανορραφίες και τους ταπεινούς υπολογισμούς της πολιτικής και ν’ αρνείται συμβιβασμούς που θ’ ανέβαζαν άλλους στα πιο ψηλά αξιώματα.

Ήταν ο φυσικός αρχηγός από τον οποίο έλειπε κάθε έφεση επιβολής και εξουσίας, ο γεννημένος δάσκαλος που δεν αρκούνταν στην από καθέδρας διδαχή αλλά στις πιο κρίσιμες του τόπου μας δοκιμασίες «εδίδασκε και τον νόμον του εκράτει», μαζί και πλάι στους φοιτητές του στις ίδιες επάλξεις της δημοκρατίας.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΞΥΔΗΣ

Μία από τις γνωστότερες στη δημοσιότητα συγκρούσεις του ακαδημαϊκού χώρου, στην οποία πρωτοστάτησε ο Καράγιωργας, η σύγκρουση για την κατάληψη της έδρας φιλοσοφίας στην Πάντειο [από τον Χρήστο Γιανναρά], δείχνει και την πολιτική-ηθική διάσταση της σκέψης του, η οποία συνέδεε ζητήματα τυπικά και διαδικαστικά με ζητήματα αξιών.

Έτσι, στην μάχη που έδωσε για την ισχύ εξειδικευμένων επιστημονικών κριτηρίων για την εκλογή του διδακτικού προσωπικού των ΑΕΙ, συνδέθηκε το πρόβλημα αυτό με κεντρικά προβλήματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία, όπως του νοήματος του εκσυγχρονισμού και της σχέσης του με τη λεγόμενη "παράδοση". Ο Καράγιωργας υπήρξε και σ' αυτή τη σύγκρουση ορθολογιστής, με μια συγκεκριμένη έννοια: Αρνήθηκε το ψευδοδίλημμα "είτε τεχνοκρατικός ορθολογισμός, είτε μυστικισμός και ανορθολογισμός", επιμένοντας στην ανάγκη προώθησης της κριτικής σκέψης απέναντι σε κοινωνικά και επιστημονικά ανεξέλεγκτα ιδεολογήματα (π.χ. ελληνικότητα, ανατολή, νεορθοδοξία, ρίζες κ.λπ.). Επιστημολογικά είχε την πεποίθηση ότι όλα τα "παραδοσιακά" περιεχόμενα του πολιτισμού δεν δίνονται καθαρά και σε αμεσότητα ως αυθύπαρκτες αξίες, αλλά πάντοτε "διαμεσολαβημένα" από τις σύγχρονες κοινωνικές σχέσεις, από τον σύγχρονο καταμερισμό της εργασίας, το σύστημα κοινωνικών αναγκών και τις πολιτικές δομές του σύγχρονου κόσμου, στον οποίο μετέχει και η χώρα μας.

Η δε κριτική πολιτική τοποθέτηση απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας μας διαμορφώνει τόσο την κριτική στάση (αποδοχή ή απόρριψη) απέναντι σε "παραδοσιακά" περιεχόμενα του πολιτισμού, όσο και την κριτική απέναντι στην τεχνοκρατία (η οποία δεν θέτει το ζήτημα της έλλογης θεμελίωσης των πολιτικών σκοπών).

Η πολιτική τοποθέτηση απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας μας σήμαινε λοιπόν για τον Σάκη Καράγιωργα ταυτόχρονα καθορισμό πολιτικών "σκοπών" για την κοινωνία μας και καθορισμό των περιεχομένων της δημοκρατικής μας παιδείας από τον διάλογο και την κριτική.

ΚΟΣΜΑΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ

Οι θεωρητικές αναζητήσεις του Σάκη Καράγιωργα, που άρχισαν να μορφοποιούνται κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του και παίρνουν σάρκα και οστά στη δεκαετία του '70, κορυφώνονται στα δύο πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80, με τη δημοσίευση μιας συνθετικής πραγματείας περί Δημόσιας Οικονομικής, σε δύο τόμους που φέρουν, αντίστοιχα, τους τίτλους: Οι οικονομικές λειτουργίες του κράτους και Οι δημοσιονομικοί θεσμοί. Χωρίς καμία τάση υπερβολής, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι πρόκειται για μια πρωτοποριακή σε σύλληψη και περιεχόμενο επιστημονική πραγματεία, πρωτοποριακή, με κριτήρια όχι μόνον της ελληνικής αλλά και της διεθνούς βιβλιογραφίας.

Οι θεωρητικές του μελέτες καθώς και οι εμπειρικές του έρευνες δείχνουν, με τον πλέον σαφή τρόπο, τις αυστηρές επιστημονικές προϋποθέσεις, που θα πρέπει να εκπληρεί μια σκέψη που διεκδικεί για τον εαυτό της ότι είναι ταυτόχρονα και κριτική σκέψη. Το δεύτερο, που θέλω να επισημάνω, είναι ότι ο Σάκης Καράγιωργας απέφυγε τις βολικές και εύκολες λύσεις που προσφέρει -και μάλιστα όχι χωρίς αντάλλαγμα- ο "καθώς πρέπει" ακαδημαϊσμός και ο τεχνοκρατικός θετικισμός. Στη μεταδιδακτορική περίοδο δεν επαναπαύτηκε, καλλιεργώντας την ιδέα ενός νέου "κοινωνικού συμβολαίου" που θα έλυνε αυτόματα, αρμονικά και χωρίς συγκρούσεις τα κρίσιμα προβλήματα, που αντιμετώπιζε την εποχή εκείνη η ελληνική κοινωνία. Ενδιαφέρθηκε να ελέγξει, τόσο τις ιδεολογικές θέσεις του μεταδιδακτορικού συντηρητισμού, όσο και τις σημασίες που έπαιρνε ο όρος "σοσιαλισμός", σε μια καπιταλιστική κοινωνία της ψυχροπολεμικής περιόδου, όπως ήταν η ελληνική.

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΑΛΙΑΣ