Το κορίτσι που έπινε μελάνι

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ, Ο χρόνος πάλι, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 382

«Δεν ήταν μόνο η γεύση του μελανιού από το μελανοδοχείο του πατέρα μου –Parker Blue- και του θείου Μήτσου –Parker Black- που μ’ έκανε να πίνω μελάνι. Το μελάνι ήταν μεθυστικό, περιείχε οινόπνευμα...Τον χειμώνα του 1460, στο δωμάτιο του Φρανσουά Βιλιόν, κοντά στη Σορβόννη, έκανε τόσο κρύο ώστε το μελάνι πάγωσε στο μελανοδοχείο του».

Ένας ενδιάμεσος απολογισμός πριν την τελική αποτίμηση. Μια ευκαιρία για αυτοαναλύσεις, ανακλήσεις και αναδρομές. Μια σύνοδος επίλεκτων συγγραφέων, βιβλίων και μυθιστορηματικών ηρώων. Ένα προσκλητήριο αγαπημένων ανθρώπων και τόπων. Το χρονικό μιας ευτυχισμένης παιδικής ηλικίας, μιας παρατεταμένης, ανήσυχης εφηβείας, μιας ανυπότακτης εξεγερμένης ωριμότητας. Ο χρόνος που έφερε πολλές ζωές, περιπετειώδεις και ασυμβίβαστες και θα φέρει κι άλλες... Και να που η Σώτη Τριανταφύλλου, η πολυγραφότατη συγγραφέας με το εκρηκτικό ταμπεραμέντο και την έντονη παρουσία στα ελληνικά γράμματα, έρχεται με το τελευταίο της βιβλίο να γίνει, κατά μία έννοια, ακόμα πιο οικεία και κατανοητή, ενώ κατά μία άλλη ακόμα πιο αινιγματική, ερμητική και μυστηριώδης. Γράφοντας το βιβλίο αυτό, το οποίο ανήκει στη σειρά «Η κουζίνα του συγγραφέα», αυτοβιογραφείται με ρηξικέλευθο τρόπο και προσεγγίζει την «αλήθεια» της ζωής και της τέχνης της με εξομολογητική και ταυτόχρονα μυθοπλαστική διάθεση. Αφορμής δοθείσης μαγειρεύει με το γνωστό εύγευστο και ευφάνταστο τρόπο μια σειρά ετερόκλητων υλικών, που όμως δένουν σε ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Ανακατεύει, σωτάρει και καρυκεύει βιογραφικά στοιχεία, οικογενειακές ιστορίες καθημερινής παράνοιας, μνήμες από τα παιδικά και τα νεανικά της χρόνια. Ανθολογεί σκηνές από τη μακριά και σταθερή θητεία της στον κόσμο της γνώσης, εικόνες της περιπλάνησής της στις πόλεις του κόσμου, καρτ ποστάλ από τους ανοιχτούς ορίζοντες των λέξεων και των ήχων και ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τα λογοτεχνικά και μουσικά τοπία. Μοντάρει αφορισμούς, ρήσεις και ανεκδοτολογικά παραλειπόμενα για συγγραφείς. Παραθέτει γνώμες, κρίσεις και απόψεις για βιβλία, αναλύσεις μυθιστορηματικών ηρώων, σχολιασμούς συγγραφικών τρόπων και τεχνασμάτων. Παρεμβάλλει αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων της ιδίας και άλλων και αυτοτελή αφηγήματα. Διαχειρίζεται ένα σύνολο από ανεξάρτητες κειμενικές ψηφίδες, που διαβάζονται αυτοτελώς και στοιχίζονται επιμελώς για να σχηματίσουν την απόκρυφη εικόνα της ζωής της.
Η συγγραφέας μάς υποδέχεται στον κόσμο της ξεδιπλώνοντας αναμνήσεις και εμπειρίες, χωρίς τη μελίρρυτη νοσταλγία των ανθρώπων μιας ηλικίας που ατενίζουν το παρελθόν με επιείκεια και μεγαθυμία, χωρίς πάθη και αμφιβολίες, μέσα από το κανοκιάλι της απόστασης. Όχι, η Τριανταφύλλου είναι πολύ νέα για αγιογραφίες και καλλιγραφίες. Αρνείται τους εύκολους συμψηφισμούς, τις εξαγορασμένες βεβαιότητες, την ευεργετική αμνησία που εξωραΐζει και εξαγνίζει. Σαρκαστική και καυστική με τον εαυτό της και τους άλλους, αιρετική με τα στερεότυπα και οργισμένη με τα «κακώς κείμενα» μιας υποκριτικής κοινωνίας συμμόρφωσης και τυποποίησης, δίνει το προσωπικό της στίγμα, από την παιδική της ηλικία μέχρι το σήμερα, ξεναγώντας μας στους σταθμούς και τα τρένα που την ταξίδεψαν. Την φαντάζομαι να ανοίγει με πυρετώδη ανυπομονησία άλμπουμ και αρχεία, κυριολεκτικά και μεταφορικά, (στο βιβλίο περιλαμβάνεται και φωτογραφικό υλικό που δημιουργεί μια οικειότητα). Να ξεδιπλώνει τον παγκόσμιο άτλαντα, να σημαδεύει με το δάκτυλο στάσεις σε πόλεις, να χαράσσει πορείες και δρομολόγια σε χώρες και ηπείρους. Να ανατρέχει σε βιβλία δικά της και άλλων. Να εναλλάσσει μικρά θραύσματα αλήθειας με επινοημένες καταστάσεις, επώδυνες προσωπικές μνήμες με λυτρωτικές μυθοπλαστικές αλληγορίες, ακολουθώντας τον μίτο να ξετυλίγεται πεισματικά και αργόσυρτα στους λαβυρίνθους της ζωής της. Χωρίς να παραλείπει τους νυχτερινούς εφιάλτες, τις οδυνηρές μνήμες, τις απογοητεύσεις, τις φοβίες κάθε είδους εγκλεισμών.
Παίζει το παιχνίδι της αυτοβιογραφίας χωρίς σοβαροφάνεια, χωρίς να αυτολογοκρίνεται και να ευπρεπίζει την εικόνα της, με την παραδοχή ότι όλα είναι υποκειμενικά και ανεπιβεβαίωτα. Παραδίνει στον αναγνώστη σχεδιάσματα πλοκής, αφηγηματικές εκδοχές, δυνητικά σενάρια. Η αφήγηση ακολουθεί μια γραμμική χρονολογική πορεία, η ακολουθία των συμβάντων όμως διακόπτεται από απρόσμενες παρεμβολές και συνειρμικά ξεστρατίσματα στον κόσμο των λέξεων και της μουσικής Τα προσωπικά γεγονότα ευθυγραμμίζονται και συνδέονται με άλλα έξω από τη σφαίρα του ατομικού, δημιουργώντας μια παρτίδα πιγκ-πογκ ανάμεσα στο εγώ-τότε-εδώ και στο οι άλλοι-αλλού-τον ίδιο χρόνο. Η πραγματικότητα και η λογοτεχνία ανταλλάσσουν υλικό. Οι αναγνωστικές εμπειρίες τροφοδοτούν το βίωμα και αντιστρόφως. Μιλά επανειλημμένα για την έμπνευση, το ύφος, τη φαντασία, την καθημερινότητα του συγγραφέα, για βιβλία που γράφτηκαν, γράφονται ή συνωστίζονται στο μυαλό της περιμένοντας τη σειρά τους.
Στιγμές, έρωτες, συναυλίες, πόλεις, κτίρια, δρόμοι, φίλοι, ελληνικά και διεθνή γεγονότα, συγγενείς, ροκ συγκροτήματα, αυτοκίνητα, πολιτική, στίχοι, ο καημός των θετικών επιστημών, όλα συμφύρονται, διασταυρώνονται, εξηγούνται, δικαιώνονται, στις σελίδες των βιβλίων. Και καθώς η αυτοβιογραφία προχωρά η Σώτη Τριανταφύλλου στέκεται μπροστά μας γήινη και τρωτή, ασκητική και γενναία, κάποιες φορές κυνική και σκληρή, κάποιες άλλες εύθραυστη και αντιφατική, πάντως όχι ανιαρή, άμωμη και αθώα. Ακόρεστη και διψασμένη για ελευθερία, αποφασισμένη να δραπετεύει πάντα έξω από το καβούκι της ανωνυμίας, έξω από το όστρακο της οικογένειας, έξω από το μαντρί της αριστερής συμμόρφωσης. Έξω στο αγιάζι των προσωπικών επιλογών.
Η δομή του αφηγήματος, η αυτοτέλεια των κειμενικών θραυσμάτων, η αντιστικτική παράθεσή τους, προειδοποιεί: Μην πλανάσαι αναγνώστη, δεν είναι παρά μόνο μια ιστορία με πολλά αποδεικτικά και πειστήρια. Μια κάποια εκδοχή ζωής. Εκκρεμούν κι άλλες.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας