Δεν χωρεί αμφιβολία, πως η
εκάστοτε περιοδολόγηση του μοντέρνου και του μεταμοντέρνου κόσμου εμπεριέχει
ένα στοιχείο αυθαιρεσίας.
Είτε επιλέγουμε κάποια δημόσια τέχνη, όπως η αρχιτεκτονική, είτε κάποια ιδιωτική, όπως η ποίηση, τα όρια των περιόδων είναι ασαφή. Από την αρχιτεκτονική του Λε Κορμπυζιέ, τη ζωγραφική του Πόλλοκ, μέχρι και την ποίηση του Μπωντλαίρ, η τομή που χαράσσεται είναι ζήτημα θεωρητικής εποπτείας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το αμάλγαμα που προκύπτει είναι η μεταμοντέρνα ή μαζική κοινωνία.
Σε μια επιγραμματική σύλληψη των περιόδων, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το μοντέρνο έχει για προμετωπίδα την πανουργία του Λόγου, ενώ το μεταμοντέρνο την ετερογονία των σκοπών. Αλλά, αφήνοντας προς στιγμήν στην άκρη τους κάθε λογής γόνους, δικαιούμαστε να πούμε, μαζί με τον Μούζιλ, πως αξίζει να περισώσουμε ό,τι αξίζει να περισωθεί. Ο εικοστός αιώνας, λοιπόν, αξίζει μόνο και μόνο επειδή έβγαλε έναν Μπουνιουέλ.
«Αναγνώσεις», 9-3-2008
Οι ιστορικές δυνατότητες δεν παρουσιάζονται κάθε μέρα, ούτε κατά πως θέλουμε και μας βολεύει. Οι ιδέες δεν υλοποιούνται στο κενό, και όσοι λαχταρούν την καθαρότητά τους χρειάζεται να παραμένουν στον ανέφελο ουρανό τους. Η επιστροφή στο σπήλαιο των ανθρώπινων πραγμάτων, για να θυμηθούμε την πλατωνική παραβολή, σημαίνει τακτικές και ελιγμούς, προσαρμογές και ρήξεις γύρω από μια στρατηγική, από έναν μπούσουλα που δεν μας κάνει να ξεχάσουμε σε ποιον πλανήτη, σε ποια χώρα και σε ποιους καιρούς ζούμε και τι σημαίνει να είμαστε αριστεροί.
«Αναγνώσεις», 2-6-12
Αριστεροσύνη σημαίνει πρώτα και κύρια πολιτική αξιοπρέπεια. Βρεθήκαμε στους δρόμους της αριστεράς από την πρώτη μας νεότητα γιατί ψυχανεμιστήκαμε ότι κάτι μέσα στο έρμα της μπορεί να σώσει την αξιοπρέπειά μας.
Η αποστροφή, όχι μόνο μέσα απ’ την ανάγκη αλλά αν θέλετε και για λόγους αισθητικής, στη νεοπλουτίστικη γλίτσα που τυράννησε για δεκαετίες την ελληνική κοινωνία είναι το μείζον κοινό χαρακτηριστικό που συνδέει γενιές ανθρώπων οι οποίες προσέρχονται στην αριστερά, ενώ πολλοί απ’ αυτούς δεν έχουν καν μια αμυδρή ιδέα για τα περαιτέρω.
Στην άβυσσο της παγκοσμιοποίησης και της συνεχούς ανακατανομής του παγκόσμιου και τοπικού πλούτου, η υπεραξία που γεννά το κεφάλαιο του αριστερού λόγου είναι το τελευταίο υλικό κεφάλαιο που έχει μείνει αλώβητο.
«Αναγνώσεις», 16-6-2012
Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα: χρειαζόμαστε την κρίσιμη κατάσταση του τραγικού ή μας αρκεί να περιοριστούμε στη σφαίρα της κουλτούρας, της παιγνιώδους ανταλλαγής σημάτων σ’ ένα δράμα χωρίς τραγωδία, σε μια παρωδία;
Η ηπειρωτική κουλτούρα της Ευρώπης έβλεπε στο σαιξπηρικό δράμα μια βαρβαρικότητα. Η βαθύτερη εμπειρία, ο ιερός πυρήνας της ύπαρξης, το cult, σε αντίθεση με την αγγλική κοινωνία του Σαίξπηρ είχε ήδη αφομοιωθεί στην κουλτούρα (culture) για να γίνει μια παιγνιώδης στιγμή.
Σ’ αυτή τη συνάφεια, λοιπόν, το τραγικό είναι η κρίσιμη κατάσταση, ανάλογη με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και κυρίαρχος είναι όποιος αποφασίζει δεσμευτικά για το νόημα της υπαρξιακής εμπειρίας. Βαρβαρικό ήταν για τον Βολταίρο η στιγμή της κρίσιμης κατάστασης που μεταρσιώθηκε στον Σαίξπηρ στην τραγική μορφή του Αμλέτου. Ο Μπένγιαμιν, από την άλλη πλευρά, απέβλεπε σε μια νέα βαρβαρικότητα, μια ενότητα της βαθύτερης εμπειρίας με την κουλτούρα.
«Αναγνώσεις», 17-7-2017
Η ακραία κατάσταση της πανδημίας επιτάχυνε κι ανέδειξε εξελίξεις στη σφαίρα του μάκρο και του μίκρο ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Πρόκειται για γεωπολιτικές εξελίξεις, κοινωνικές, πολιτισμικές, που στο επόμενο διάστημα θα τις βρούμε μπροστά μας. Σε γενικές γραμμές δεν θα πέφταμε έξω αν λέγαμε πως για μια μειονότητα του αναπτυγμένου δυτικού κόσμου η διέξοδος επαφίεται στο κράτος, στις υπηρεσίες του και σε εκκοσμικευμένες πολιτικές θεολογίες τύπου ιμμορταλισμού ή των αντιπάλων του. Για την πλειονότητα της ανθρωπότητας όμως η θρησκευτική πίστη και η πολιτική θεολογία της είναι το μόνο ορατό πέπλο παρηγοριάς (το μόνο όπιο που διαθέτει) με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ο εικοστός αιώνας τέλειωσε με τη διάψευση της κομμουνιστικής ουτοπίας και καταπώς φαίνεται στις μέρες μας ο εικοστός πρώτος ετοιμάζεται να δει την κατάρρευση της φιλελεύθερης ουτοπίας.
«Αναγνώσεις», 3-5-2020
Είτε επιλέγουμε κάποια δημόσια τέχνη, όπως η αρχιτεκτονική, είτε κάποια ιδιωτική, όπως η ποίηση, τα όρια των περιόδων είναι ασαφή. Από την αρχιτεκτονική του Λε Κορμπυζιέ, τη ζωγραφική του Πόλλοκ, μέχρι και την ποίηση του Μπωντλαίρ, η τομή που χαράσσεται είναι ζήτημα θεωρητικής εποπτείας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το αμάλγαμα που προκύπτει είναι η μεταμοντέρνα ή μαζική κοινωνία.
Σε μια επιγραμματική σύλληψη των περιόδων, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το μοντέρνο έχει για προμετωπίδα την πανουργία του Λόγου, ενώ το μεταμοντέρνο την ετερογονία των σκοπών. Αλλά, αφήνοντας προς στιγμήν στην άκρη τους κάθε λογής γόνους, δικαιούμαστε να πούμε, μαζί με τον Μούζιλ, πως αξίζει να περισώσουμε ό,τι αξίζει να περισωθεί. Ο εικοστός αιώνας, λοιπόν, αξίζει μόνο και μόνο επειδή έβγαλε έναν Μπουνιουέλ.
«Αναγνώσεις», 9-3-2008
Οι ιστορικές δυνατότητες δεν παρουσιάζονται κάθε μέρα, ούτε κατά πως θέλουμε και μας βολεύει. Οι ιδέες δεν υλοποιούνται στο κενό, και όσοι λαχταρούν την καθαρότητά τους χρειάζεται να παραμένουν στον ανέφελο ουρανό τους. Η επιστροφή στο σπήλαιο των ανθρώπινων πραγμάτων, για να θυμηθούμε την πλατωνική παραβολή, σημαίνει τακτικές και ελιγμούς, προσαρμογές και ρήξεις γύρω από μια στρατηγική, από έναν μπούσουλα που δεν μας κάνει να ξεχάσουμε σε ποιον πλανήτη, σε ποια χώρα και σε ποιους καιρούς ζούμε και τι σημαίνει να είμαστε αριστεροί.
«Αναγνώσεις», 2-6-12
Αριστεροσύνη σημαίνει πρώτα και κύρια πολιτική αξιοπρέπεια. Βρεθήκαμε στους δρόμους της αριστεράς από την πρώτη μας νεότητα γιατί ψυχανεμιστήκαμε ότι κάτι μέσα στο έρμα της μπορεί να σώσει την αξιοπρέπειά μας.
Η αποστροφή, όχι μόνο μέσα απ’ την ανάγκη αλλά αν θέλετε και για λόγους αισθητικής, στη νεοπλουτίστικη γλίτσα που τυράννησε για δεκαετίες την ελληνική κοινωνία είναι το μείζον κοινό χαρακτηριστικό που συνδέει γενιές ανθρώπων οι οποίες προσέρχονται στην αριστερά, ενώ πολλοί απ’ αυτούς δεν έχουν καν μια αμυδρή ιδέα για τα περαιτέρω.
Στην άβυσσο της παγκοσμιοποίησης και της συνεχούς ανακατανομής του παγκόσμιου και τοπικού πλούτου, η υπεραξία που γεννά το κεφάλαιο του αριστερού λόγου είναι το τελευταίο υλικό κεφάλαιο που έχει μείνει αλώβητο.
«Αναγνώσεις», 16-6-2012
Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα: χρειαζόμαστε την κρίσιμη κατάσταση του τραγικού ή μας αρκεί να περιοριστούμε στη σφαίρα της κουλτούρας, της παιγνιώδους ανταλλαγής σημάτων σ’ ένα δράμα χωρίς τραγωδία, σε μια παρωδία;
Η ηπειρωτική κουλτούρα της Ευρώπης έβλεπε στο σαιξπηρικό δράμα μια βαρβαρικότητα. Η βαθύτερη εμπειρία, ο ιερός πυρήνας της ύπαρξης, το cult, σε αντίθεση με την αγγλική κοινωνία του Σαίξπηρ είχε ήδη αφομοιωθεί στην κουλτούρα (culture) για να γίνει μια παιγνιώδης στιγμή.
Σ’ αυτή τη συνάφεια, λοιπόν, το τραγικό είναι η κρίσιμη κατάσταση, ανάλογη με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και κυρίαρχος είναι όποιος αποφασίζει δεσμευτικά για το νόημα της υπαρξιακής εμπειρίας. Βαρβαρικό ήταν για τον Βολταίρο η στιγμή της κρίσιμης κατάστασης που μεταρσιώθηκε στον Σαίξπηρ στην τραγική μορφή του Αμλέτου. Ο Μπένγιαμιν, από την άλλη πλευρά, απέβλεπε σε μια νέα βαρβαρικότητα, μια ενότητα της βαθύτερης εμπειρίας με την κουλτούρα.
«Αναγνώσεις», 17-7-2017
Η ακραία κατάσταση της πανδημίας επιτάχυνε κι ανέδειξε εξελίξεις στη σφαίρα του μάκρο και του μίκρο ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Πρόκειται για γεωπολιτικές εξελίξεις, κοινωνικές, πολιτισμικές, που στο επόμενο διάστημα θα τις βρούμε μπροστά μας. Σε γενικές γραμμές δεν θα πέφταμε έξω αν λέγαμε πως για μια μειονότητα του αναπτυγμένου δυτικού κόσμου η διέξοδος επαφίεται στο κράτος, στις υπηρεσίες του και σε εκκοσμικευμένες πολιτικές θεολογίες τύπου ιμμορταλισμού ή των αντιπάλων του. Για την πλειονότητα της ανθρωπότητας όμως η θρησκευτική πίστη και η πολιτική θεολογία της είναι το μόνο ορατό πέπλο παρηγοριάς (το μόνο όπιο που διαθέτει) με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ο εικοστός αιώνας τέλειωσε με τη διάψευση της κομμουνιστικής ουτοπίας και καταπώς φαίνεται στις μέρες μας ο εικοστός πρώτος ετοιμάζεται να δει την κατάρρευση της φιλελεύθερης ουτοπίας.
«Αναγνώσεις», 3-5-2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου