 |
| Βασίλης Ζωγράφος, Άτιτλο, 2020, κεραμικά |
ΤΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΜΑΚΗ
ΚΛΑΟΥΝΤΙΟ ΜΑΓΚΡΙΣ, Στιγμιότυπα, μετάφραση: Μαρία
Σπυριδοπούλου, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 155
Ο ιταλός συγγραφέας του Δούναβη, βιβλίο στο οποίο ανατέμνεται
ποικιλοτρόπως η ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης και της κουλτούρας της, εξετάζει
στα έργα του τη διάρθρωση των υποκειμενικοτήτων στον ιστορικό χώρο, τη
ρευστότητα της εθνικής ταυτότητας, και την κατάρρευση των ουτοπιών σε πολλά
πεδία. Με συνεχόμενες αναφορές στην τέχνη, την ιστορία, τη λογοτεχνία και τη
φιλοσοφία αρθρώνεται η πολυφωνικότητα των ανθρώπινων και συλλογικών διαδρομών
στην εκάστοτε πολιτική έκφανση της ιστορικής/λογοτεχνικής αφήγησης.
Χρόνος, χώρος και προσωπικές αναγνώσεις του κόσμου σε διαρκή
διαχρονικά σπαράγματα, συντελούν στην ιστορική συγκρότηση της πραγματικότητας μέσα
από διαδικασίες οικειοποίησης διαφορετικών στιγμιότυπων. Η ιστορικότητα της
στιγμής προϋποθέτει για την ανάδειξή της τη σύζευξη του προσωπικού με το
συλλογικό. «Τόποι σημαίνει κυρίως πρόσωπα, λιγότερο ή περισσότερο οικεία ή
σχεδόν άγνωστα, αλλά πάντως μάρτυρες, μολονότι μεροληπτικοί, της δικής μας
ύπαρξης» (σ. 145).
Στα μικροκείμενα του βιβλίου «συμπλέουν» ένα νεκρό περιστέρι που
κανιβαλίζεται από άλλα περιστέρια, σχόλια για την προσποίηση που λαμβάνει χώρα
στα συνέδρια, αναφορές στην εγγύτητα των ανθρώπων που κάνουν μπάνιο στην
αγαπημένη τους θαλασσινή ακτή, ένα νεκρό πτώμα δίπλα στους αμέριμνους
λουόμενους. Υπάρχουν ακόμα αιχμηρά σχόλια για το βιβλίο με τις υγιεινές
συνταγές στην εποχή του Στάλιν, το οποίο λειτουργεί ως εμπαιγμός στους
υποσιτισμένους σοβιετικούς καθώς και η τραγική διάσταση του «επιμορφωτικού» ταξιδιού
στα Γκούλαγκ των εκατόν είκοσι επιλεγμένων συγγραφέων από τον Γκόρκι.
Στα περιεκτικά
κείμενα του βιβλίου σχολιάζεται επίσης καταιγιστικά η αντιφατικότητα των σχέσεων,
αφού ενίοτε «τα σωστά λόγια ακούγονται από το λάθος στόμα», οι υποκειμενικές
αναγνώσεις της ζωής και της τέχνης, η μικροαστική υποκρισία σε όλα τα πεδία, και
η δυσκολία να φιλτραριστεί η συνθετότητα του βίου. Στο βιβλίο του ο συγγραφέας δε
σχολιάζει απλώς τις ανθρώπινες σχέσεις, με αφορμή το διεισδυτικό του βλέμμα σε
διάφορες αποσπασματικές καθημερινές στιγμές. Προσκαλεί τους αναγνώστες να
κατασκευάσουν τον δικό τους χάρτη στιγμιότυπων με εκκίνηση τα στιγμιότυπα που ο
ίδιος καταθέτει. Τους προσκαλεί επίσης να τοποθετηθούν οι ίδιοι σε αυτά,
προσθέτοντας τις δικές τους ιστορίες και βιώματα.
Η διαχείριση του έρωτα και της αγάπης ανακινείται σε πολλά κείμενα με
παράθεση ποικίλων προβληματισμών του συγγραφέα. Παραπέμποντας στον Σαρλ Λουί
Φιλίπ, ο Μάγκρις αναφέρει πως «η αγάπη είναι ό,τι δεν έχουμε» (σ. 101) ή πως «ακόμη
και οι προσβολές το ξέρουμε καλά, αποτελούν μέρος της γλώσσας των εραστών» (σ.
35). Σε άλλο σημείο, ο συγγραφέας καυστικά
σχολιάζει πως «όταν το σεξ επισημοποιείται υπερβολικά, καθαγιάζεται και
αναγνωρίζεται κοινωνικά, γίνεται κομφορμισμός» (σ. 32). Επισημαίνει πως και οι
πιο σταθερές σχέσεις περιέχουν το στοιχείο της φθοράς, υποδεικνύοντας ότι το σχεσιακό
τέλος ενδέχεται να οδηγήσει σε μια νέα χειραφετημένη εκδοχή εαυτού, η οποία
ανοίγει τους διαλογικούς χώρους (βλ. «Θα μιλήσουμε»).
Απέναντι στα πληθωρικά στιγμιότυπα της ζωής, «η ποίηση υπάρχει για να
κατονομάζει τα πράγματα» (σ.35) και η τέχνη για να μετασχηματίζει το συμβάν, το
συναίσθημα και τις μεταξύ τους συνδέσεις με τα σχεσιακά δυναμικά. Στα γεγονότα
που εκτυλίσσονται στο βιβλίο, το τραγικό συνυπάρχει με το κωμικό σε κλίμακα
πολλαπλών διαβαθμίσεων. «Πολλές φορές η σκληρή αδικία και η έλλειψη ανθρωπιάς
έχουν έντονες και πικρά κωμικές απηχήσεις…» (σ. 55). Στον ίδιο τόνο ο Μάγκρις
σημειώνει και τις πολλαπλές λογοκρισίες των καιρών, παρατηρώντας σαρκαστικά: «η
λογοκρισία είναι, κατά βάθος, πάντα καλοπροαίρετη: θέλει να προστατεύσει την
ηθική, την πατρίδα, την οικογένεια, τους θεσμούς, την τάξη, την κοινωνία, την
πρόοδο, τα μικρά παιδιά, την υγεία (σ. 84).
Κάνοντας μνεία στον Στανίσλαβ Λετς, ο Μάγκρις σχολιάζει ότι «το ζην
είναι σε κάθε περίπτωση επικίνδυνο και όποιος ζει πεθαίνει» (σ. 17). Η έμφαση
όμως στα στιγμιότυπα και τις ανοιχτές αναστοχαστικές διαδικασίες που προκύπτουν
από τις αέναες συνθέσεις τους, οδηγεί εμφατικά στη διαπίστωση ότι όλα
παραμένουν ανοιχτά και μεταλλασσόμενα. Όπως, εξάλλου, αναφέρει και ο Ρίλκε:
«Άφησε τα πάντα να σου συμβούν: την ομορφιά και τον τρόμο.
Απλά συνέχισε. Κανένα συναίσθημα δεν είναι τελικό».[1]
[1] Rainer Maria Rilke, (2005) Go
to the limits of your longing, “Book of Hours: Love Poems to God”, Riverhead
Books
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου