Λευτέρης Ξανθόπουλος (1945-2020)

Στρατηλάτης πάντα, γέρων ποτέ

Διονύσης Καβαλλιεράτος, Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης, άποψη της εγκατάστασης

ΤΗΣ ΒΕΡΟΝΙΚΗΣ ΔΑΛΑΚΟΥΡΑ

 Μπορούμε να ελπίζουμε πως οι άοπλοι

 καλλιτέχνες θα νικήσουν, παρά το τίμημα

 που θα καταβάλουν.

 Αλμπέρ Καμύ, Η εξορία της Ελένης

Αυτό το κείμενο για το δίφυλλο εκτός εμπορίου Γέρων στρατηλάτης προ του τέλους ( Εκδόσεις tartaruga, 2019) που μου είχε στείλει ο Λευτέρης Ξανθόπουλος, άρχισα να το γράφω στις αρχές της χρονιάς. Αναπάντεχες ανατροπές δεν επέτρεψαν να το ολοκληρώσω. Το κάνω τώρα, κάτω από το βάρος της απώλειας ενός μοναδικού ανθρώπου.

Χαρακτηριστικά του; Τόσο κοντά στην ποίηση και συγχρόνως τόσο μακριά από το περιβάλλον της, συνώνυμο με τις διεκδικήσεις, τόσο υποστηρικτικός με τους νεώτερους και τόσο αυστηρός και ειλικρινής μαζί τους, τόσο εργατικός, με ένα τεράστιο φάσμα γνώσεων, και τόσο αντισυμβατικός, όσον αφορά την αποδοχή γεγονότων, προσώπων, αρχών που όριζαν το (χιλιοειπωμένη λέξη, το γνωρίζω) κατεστημένο.

Ο αιρετικός της Τέχνης, ο Λευτέρης Ξανθόπουλος, έγραψε ποίηση και δημιούργησε το απόλυτα προσωπικό, δικό του σύμπαν, με ένα έργο το οποίο επί πλέον χαρακτηρίζει η δίχως όρους προσφορά, δίχως την προσδοκία καμίας ανταπόδοσης, σε ποιητές, συγγραφείς, ανθρώπους της Τέχνης, απλούς ανθρώπους που αγάπησε.

Η πόλη της Καβάλας με την οποία είχε ισχυρούς δεσμούς, είναι φανερό ότι τον σημάδεψε. Εκτός από το ντοκιμαντέρ για τους καπνεργάτες (Γιώργος Πέγιος, Η ιστορία ενός καπνεργάτη, 1982), έγραψε και βιβλία γι’ αυτήν, με στοιχεία αυτοβιογραφικά, όπως Ο άγγελος των πρώτων ημερών ( Β΄ έκδοση Γαβριηλίδης, 2016).

Το ποίημα Γέρων στρατηλάτης προ του τέλους γράφτηκε το 2014, ο ποιητής μάλιστα ορίζει την ημερομηνία, 15.09.2014. Ήδη ο τίτλος προετοιμάζει τον αναγνώστη για την πορεία ενός γέροντα –όσο σχετικό κι αν είναι αυτό, ιδίως όταν πρόκειται για στρατηλάτη– ενός πολεμιστή που θέλει να αλώσει, να κατακτήσει.

Το πεδίο της μάχης το σκηνοθετεί ο πόλεμος. Τα τοπωνύμια παραπέμπουν στην ευρύτερη περιοχή της Καβάλας: Άγιος Σίλας, Καράορμαν, καπνοτόπια, Ντρανίτσι, τενάγη-βάλτους των Φιλίππων. Όμως τον ποιητή απασχολεί ο σκοπός του στρατηλάτη, ο απώτερος στόχος εκείνου που πολεμά για να νικήσει και αποκτήσει.

Και πώς κουρσεύεται μια πόλη; Με ποιον καιρό και από ποια μεριά; ... Από τα υψώματα στον Άγιο Σίλα ή από τα πεδινά στο Καράορμαν; ...

Τι περιμένεις από την πόλη και ποιο το κούρσο; Πλούτη; Χωράφια; Γεννήματα; Ασήμι και χρυσό; Καματερά; Ψυχές;

Δεν περιμένει καμία απάντηση, που έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει. Είναι παρακινδυνευμένο να υποθέσουμε ότι γίνεται μια έστω έμμεση αναφορά σε ένα πραγματικό γεγονός, Μακεδονικό Αγώνα ή κάποια άλλη εμπόλεμη σύρραξη στην ταλαιπωρημένη αυτή περιοχή. Ο ποιητής χρησιμοποιεί την αλληγορία για να δείξει το μάταιο της πορείας, την ανυπαρξία οποιουδήποτε στόχου, την ματαιότητα των «ηρωικών» πράξεων.

Μετά θα φύγεις πάλι. Θ’ αφήσεις μέσα στις σπηλιές τους λίγους που δεν πρόλαβες να κόψεις; Θα τους αφήσεις να γεννοβολούν και ν’ αβγατίζουν;…

Θα κάνω με την σειρά μου μια ερώτηση: τι εννοεί άραγε ο Λευτέρης με το τέλος; Να ερμηνεύσουμε αυτή την λέξη ως ολοκλήρωση, ως εξάντληση των ορίων, ως τέρμα; Ναι, αλλά ποίου; Του άρρητου πολέμου, της επαναλαμβανόμενης βαρβαρότητας, ή του βίου που τελειώνει δίχως να δοθούν απαντήσεις στα πιο απλά όσο και ανηλεή ερωτήματα; Ένας ποιητής με τέτοια αμεσότητα όσο εκείνος, που κάθε του βίωμα αποτελεί αφορμή για ενδοσκόπηση, απαιτεί μία πολύπλευρη προσέγγιση του έργου του. Και αν ο τίτλος της τελευταίας ποιητικής του συλλογής είναι άνθρωπος μηδενικών αποχρώσεων ( Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2018), σίγουρα αυτό το έγχρωμο α στον τίτλο του εξωφύλλου, ανατρέπει την μηδενική απόχρωση. Όπως και στον Γέροντα Στρατηλάτη όπου το αποτέλεσμα της μάχης ακυρώνει την νίκη και συγχρόνως δίνει μια αναπάντεχη ουσία στο τέλος του .

Έλα λοιπόν για πες μου τώρα τι θα κάνεις με μια χούφτα κουρελήδες για στρατιώτες σου που ξεπαγιάζουνε στο κρύο και σε ακολουθάνε βουλιάζοντας έως το γόνατο μέσα στη λάσπη..

Η Βερονίκη Δαλακούρα είναι ποιήτρια