Παιδική μυθιστορία

Γιάννης Γαΐτης, Σκίτσο Σαντορίνης, 1952, σκίτσο με μελάνι σε χαρτί, 24 x 33,5 εκ.  

ΤΗΣ ΑΝΘΟΥΛΑΣ ΔΑΝΙΗΛ

ΜΑΚΗΣ ΤΣΙΤΑΣ, Ο Γενναίος Ιππότης και η χαμογελαστή Βασίλισσα, Εικονογράφηση Κώστας Θεοχάρης, εκδόσεις Καλέντης, σελ. 40 (από 4 ετών)

Ο Μάκης Τσίτας μας κάνει έκπληξη με το νέο παιδικό βιβλίο του διότι,  ενώ μας έχει συνηθίσει στα παιδικά του να ασχολείται με θέματα κοινωνικά που αφορούν τα παιδιά και αποφεύγει συστηματικά τα γνωστά κλισέ των παραμυθιών –«βασίλισσες», «μάγισσες»,  «αρχοντόπουλα», «νεράιδες» και «ιππότες»– τώρα στον νέο τίτλο του μας  δίνει δύο από τα απαραίτητα συστατικά όχι μόνο του παραδοσιακού παραμυθιού, αλλά και όλων των ρομαντικών μυθιστοριών.

Στο νέο του βιβλίο, λοιπόν, έχουμε και «ιππότη»  και «χαμογελαστή Βασίλισσα».  Και ο μεν ιππότης οφείλει να είναι γενναίος, γιατί αν δεν ήταν γενναίος δεν θα μπορούσε να είναι ιππότης, το ένα συνεπάγεται το άλλο και το δεύτερο – ο ιππότης- προϋποθέτει το πρώτο – τον γενναίο, ενώ η Βασίλισσα δεν είναι απαραίτητο να είναι χαμογελαστή, αφού, όπως μας λέει ο συγγραφέας, υπάρχουν πολλών ειδών βασίλισσες: αυστηρές, ιδιότροπες, περίεργες, κακομαθημένες, απαιτητικές, αλλά υπάρχουν και καλές. Η βασίλισσα της ιστορίας μας πάντως είναι χαμογελαστή, ευγενική, γενναιόδωρη και γλυκομίλητη.

Παρακουθώντας παράλλαλα ιστορία και εικόνα, μας δημιουργείται η προσδοκία ότι θα γίνει λόγος για ιππότη και βασίλισσα, όπως μας έχει προετοιμάσει ο τίτλος. Η εικόνα όμως δεν συμβαδίζει γιατί ο ιππότης είναι ένα παιδάκι και η βασίλισσα μια γιαγιά. Έτσι, από τη μία υφαίνοντας με λόγια και από την άλλη ζωγραφίζοντας με χρώματα, η ιστορία ξεκαθαρίζει και με μια ευχάριστη ανατροπή, στην τελευταία σελίδα, η μεταφορική χρήση του λόγου θα απεκδυθεί όλα τα εξαρτήματα της δημιουργικής πλάνης, τοποθετώντας τα πράγματα στη θέση τους.

Όσο για τους προσδιοριστικούς όρους, «βασίλισσα» και «ιππότης», αν και σπανίζουν σήμερα ως αξίωμα ή ιδιότητα, δεν παύουν να μεταφέρουν ένα μεγάλο σημασιολογικό φορτίο που εξαργυρώνεται με την σύμπασα ουσία. 

Επομένως ένας σύγχρονος  ιππότης -εδώ ένα καλό παιδάκι- ξοδεύει την ευγένεια της ιπποσύνης του στην εξουδετέρωση των κακών που απειλούν μια ηλικιωμένη γυναίκα, τη γιαγιά του.

Ο Μάκης Τσίτας, όπως σε όλα τα βιβλία του, και κυρίως στα παιδικά, ασκεί διακριτική παιδαγωγική, παρατηρώντας τις καθημερινή συμπεριφορά των παιδιών μέσα στην οικογένεια και, χωρίς κραυγαλέες χειρονομίες, επεμβαίνει τρυφερά και διορθώνει τα «κακώς» έχοντα ή τονίζει και προβάλλει τα καλώς έχοντα, όπως συμβαίνει και στην παρούσα περίσταση.

Ήδη, μετά από είκοσι τρία παιδικά βιβλία, έχει συνθέσει ένα δικό του πρόγραμμα που έχει σκοπό την αγωγή της ψυχής, οδηγεί στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και διορθώνει τη συμπεριφορά. Με λόγο πάντα λιτό και καίριο,  χωρίς περιττές εκφραστικές περικοκλάδες, πομπώδεις διατυπώσεις και ωραιομανείς επιδιώξεις καταφέρνει να δουλεύει το θέμα  του, κατευθείαν στην καρδιά και να πετυχαίνει το στόχο του αμέσως. 

Ο  Κώστας Θεοχάρης, από την δική του πλευρά, εικονογράφησε το θέμα διακωμωδώντας με χιούμορ τον όγκο που απαιτεί ο μεγαλοπρεπής τίτλος αλλά αποκαθηλώνοντας συγχρόνως τις προσδιοριστικές ετικέτες και τις κορώνες των βασιλισσών, αφού προεκτείνει το στέμμα ακόμα και στον σκύλο, όπως ο παράφρων Καλλιγούλας που είχε στέψει ιππότη το άλογό του. 

Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο από τον μικρό ιππότη, μας δίνει τα χαρακτηριστικά της ηρωίδας του, της δικής του βασίλισσας,  με τα πιο επαινετικά, λογικά  και σωστά επιχειρήματα: λέει ωραίες ιστορίες, δίνει πολύτιμες συμβουλές, παίρνει σωστές αποφάσεις, είναι σοφή βασίλισσα και γι’ αυτό την αγαπάνε όλοι. Έτσι όπως έπρεπε να κάνουν και οι πραγματικές βασίλισσες.  Μας έδωσε, λοιπόν, μέσα σε πέντε μικρές προτάσεις, τις θεμελιώδεις αιτίες και το θετικό αποτέλεσμα, για να ακολουθήσει και το χρίσμα του ιππότη,  η αφοσίωσή του στη βασίλισσα και οι δημοκρατική ανακοίνωση των αποφάσεών της στους υποηκόους.

Τον  ιπποτικό του τίτλο υποστηρίζει με τις διατροφικές υπηρεσίες που της προσφέρει: νερό, ξηρούς καρπούς, φρούτα και λαχανικά, που εκείνη τα μοιράζεται μαζί τουˑ εκείνος την συνοδεύει στους περιπάτους της για να μη γλιστρήσει, εκείνη παινεύει τον ιππότη της στον κόσμο. Ο Γενναίος ιππότης τη βοήθησε κάποτε να βγει όταν το παλάτι έπιασε φωτιά, νίκησε τους κακούς κλέφτες, σκότωσε και το κουνούπι Γίγαντα  όταν πήγε να την τσιμπήσει και όλα τελείωσαν με την ευτυχισμένη γιαγιά που δίνει ένα φιλί στον ιππότη εγγονό της κι εκείνος μας εκφράζει την αγάπη του για τη γιαγιά του, τη βασίλισσά του.

Έτσι έχουν τα πράγματα και έτσι ξεκαθαρίζει ποιος είναι ο ιππότης, ποια η βασίλισσα και γιατί.

Ο Μάκης Τσίτας έστησε μια τρυφερή ιστορία αμφίδρομης αγάπης, όπως είναι φυσικό, της γιαγιάς προς τον εγγονό και του εγγονού προς τη γιαγιά, μία σχέση  που αντέχει όποιο σχήμα λογοτεχνικής μεταφοράς και υπερβολής και αν χρησιμοποιήσουμε, διδάσκοντας πλαγίως συμπεριφορά ένθεν και ένθεν.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με το βιογραφικό του πολυτάλαντου εικονογράφου Κώστα Θεοχάρη   και φυσικά του συγγραφέα Μάκη Τσίτα που τα ταλέντα του απλώνονται, πέρα από τα παιδικά βιβλία, σε μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά, στίχους και τραγούδια. 

Τέλος, το βιβλίο, ως αντικείμενο πλέον,  προσφέρει πολλές απολαύσειςˑ η πολυτελής έκδοση, το επιβλητικό μέγεθος, η απαλή αφή για τα παιδικά χεράκια που θα το κρατήσουν, τα έντονα χρώματα της εικόνας, το ωραίο θέμα. Όλα λαμπερά, δελεαστικά και υπέροχα.

Η Ανθούλα Δανιήλ είναι δρ Φιλολογίας