Ταχά Χουσέιν, ο τυφλός φιλόλογος

Ομάδα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (Λυδία Έλενα Βαϊρακταράκη, Ελπινίκη Γελαγώτη, Ευγενία Ιωαννίδου, Έλενα Μπάρμπα, Θοδωρής Ρουσόπουλος), Παρασιτική Ροή, 2019

ΤΗΣ ΠΕΡΣΑΣ ΚΟΥΜΟΥΤΣΗ

Ο τυφλός Αιγύπτιος φιλόλογος, όπως τον αποκαλούν ως σήμερα, πανεπιστημιακός δάσκαλος, διανοητής και συγγραφέας Ταχά Χουσέν, υπέρμαχος της δημοκρατίας και της ελευθερίας της σκέψης, θεωρείται από τις σημαντικότερες μορφές του σύγχρονου λογοτεχνικού τοπίου, όχι μόνο στην Αίγυπτο, αλλά σε όλο τον αραβικό κόσμο. κι από τις σημαντικότερες φωνές που επέδρασαν στη διαμόρφωση της σύγχρονης Αραβικής λογοτεχνίας, όντας θεμελιωτής του σύγχρονου Αιγυπτιακού μυθιστορήματος και πατέρας του μοντερνισμού.

Ο Ταχά Χουσέιν, γεννήθηκε σε μια υποβαθμισμένη περιοχή, στην επαρχία της Αιγύπτου και σε ηλικία μόλις 2 χρόνων έμεινε τυφλός, εντούτοις κατάφερε να σπουδάσει φιλολογία και φιλοσοφία στη θεολογική σχολή του πανεπιστημίου Αλ Άζχαρ του Καΐρου και να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γαλλία, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στον Ιμπν Χαλντούν. Υπήρξε βαθύς γνώστης της κλασικής αρχαιότητας, της αραβικής φιλολογίας και φανατικός θαυμαστής της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.Το 1919 κατέλαβε την έδρα της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, και ήταν μόλις δέκα χρόνια μετά την ίδρυσή του. Το 1950 διορίσθηκε Υπουργός Παιδείας της Αιγύπτου. Πρώτιστο μέλημά του να καταπολεμήσει τον αναλφαβητισμό και να θεσπίσει τη δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση για τους Αιγυπτίους. Λόγω των σπουδών του στην Ευρώπη και των ενδιαφερόντων του, υποστήριζε τη σύναψη πολιτισμικών σχέσεων με τις Ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως με την Ελλάδα, ιδρύοντας την πρώτη πανεπιστημιακή έδρα Ελληνικών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Καίρου. Σύντομα ακολούθησαν κι άλλες, σε όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια της Αιγύπτου. Η μετάφρασή του Πλάτωνος με δικά του σχόλια θεωρείται από τους Άραβες έργο εξαιρετικής σημασίας και διδάσκεται σε πολλά ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλον τον Αραβικό κόσμο, ακόμα και σε σχολεία, ενώ πολλές μεταφράσεις του θεωρούνται μέχρι σήμερα μοναδικές στην αραβική γλώσσα από την εποχή των μεγάλων Αράβων μεταφραστών του Μεσαίωνα.

O Tαχά Χουσέιν υποστήριξε με πάθος τον διαφωτισμό και τη σύγχρονη Ευρωπαϊκή σκέψη καλώντας τους άραβες διανοούμενους σε μια λογοτεχνική Αναγέννηση και σε μια πιο στενή συνεργασία με τους Ευρωπαίους ομολόγους τους. Διότι για τον Ταχά Χουσέιν η Αίγυπτος ανήκε γεωγραφικά και πολιτισμικά στην Μεσόγειο μαζί με τα άλλα Ευρωπαϊκά κράτη της Μεσογείου. Υποστήριξε επίσης τη χρήση μιας απλής, κατανοητής γλώσσας στον αφηγηματικό λόγο στο μυθιστόρημα, κάτι που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τους άραβες διανοούμενους της εποχής του. Κάτι τέτοιο ήταν εντελώς αδιανόητο να συμβεί, τότε.. Εκτός από τα πανεπιστημιακά του συγγράμματα και τις μεταφράσεις του, συνέγραψε εμβληματικά μυθιστορήματα, στα οποία καταγράφει με κριτική ματιά κάθε τι παρωχημένο στην Αιγυπτιακή κοινωνία των αρχών του ’20 και του ’30, εστιάζοντας στον υπέρμετρο συντηρητισμό της αγροτικής τάξης της Αιγύπτου με όλα τα συνακόλουθά της: το απόλυτο αυταρχικό και ανελέητο προσωπείο μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας που ζει περιχαρακωμένη και κλεισμένη στον εαυτό της, πολύ συχνά με ακραία κι ορθολογιστική διαχείριση των κοινωνικών και ηθικών ζητημάτων της, μετουσιώνοντας την περιοχή αυτή σε έξοχο πεδίο διερεύνησης της ανθρώπινης φύσης. Πάνω απ’ όλα όμως εργάστηκε με πάθος για τη στήριξη των δικαιωμάτων της γυναίκας κυρίως το δικαίωμα της στη μάθηση. Πράγματι είναι ξεκάθαρη η στάση του Ταχά Χουσέιν για το κεφαλαιώδες ζήτημα της ελευθερίας των γυναικών στην Αίγυπτο, το οποίο δεν αμελεί να το αποτυπώνει έκτυπα σε όλα σχεδόν τα έργα του μυθιστορηματικά και μη. Η χειραφέτηση της γυναίκας , η ελευθερία της ως αναφαίρετο δικαίωμα, αλλά και ως εγγενές χαρακτηριστικό της ιδιοσυγκρασίας της, υπήρχαν πάντοτε θέματα που τον αφορούσαν και τον έθελγαν φανατικά.

Από τα σημαντικότερα μυθιστορηματικά έργα του είναι το αυτοβιογραφικό του «Ημέρες», και «Η προσευχή του αηδονιού» που θα εκδοθεί προσεχώς από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Η Πέρσα Κουμούτση είναι πεζογράφος και μεταφράστρια αραβικής λογοτεχνίας