Τι είναι η μετάφραση; Γραφή

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ, Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες και η αγωνία της μετάφρασης, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 48

Το ανά χείρας τομίδιο περιλαμβάνει την ομιλία του κορυφαίου μεταφραστή, Αχιλλέα Κυριακίδη, στην τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Ιόνιου Πανεπιστημίου. Επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι είναι ένας ευφυέστατος συγγραφέας και μεταφραστής, ο Κυριακίδης επιλέγει να μιλήσει για τη δικιά του μεταφραστική πρακτική, μέσα από εκείνη του πρωτοτύπου του, δηλαδή του Μπόρχες.

Τι είναι λοιπόν η μετάφραση; Ο Κυριακίδης ανατρέχει στην περίπτωση του άγγλου ποιητή του 19^ου αιώνα, Φιτζέραλντ, που μετάφρασε τετράστιχα αραβουργήματα του πέρση ποιητή Ομάρ Χαγιάμ, παραθέτοντας την άποψη του Μπόρχες: «Ένα θαύμα συντελείται ... Απ’ την τυχαία σύζευξη ενός Πέρση αστρονόμου που καταδέχτηκε την ποίηση, κι ενός Άγγλου που διατρέχει ανατολίτικα και ισπανικά βιβλία χωρίς, ίσως, να τα καταλαβαίνει όλα, ξεπετιέται ένας εξαιρετικός ποιητής, που δεν μοιάζει ούτε στον έναν ούτε στον άλλον».

Για καταλήξει, ο Κυριακίδης, με έναν δικό του «αφορισμό»: «Μόνο όταν η μετάφραση δεν φαίνεται ότι είναι μετάφραση, μόνο τότε αξιώνεται να μπει στη χορεία των πρωτοτύπων, εκεί όπου η αυθαιρεσία της έμπνευσης βρίσκει τον δάσκαλό της στο αισθητικό αποτέλεσμα».

Σημειώσεις

Κυκλοφόρησε το τεύχος αρ. 85 του περιοδικού, με κείμενα των Στέφανου Ροζάνη, Τάσου Πορφύρη, Joshua Foa Dienstag, Κώστα Δεσποινιάδη, Γιάννη Καλιόρη. Παραθέτω ένα απόσπασμα από το κείμενο του Βασίλη Αλεξίου, για τη συλλογή Εκ περάτων του Βύρωνα Λεοντάρη:

«Με μια μοναδική, στη μεταπολεμική ποίηση, κριτική αυτοσυνειδησία της ποιητικής λειτουργίας, του ‘μαρτυρίου της ποιητικής ύπαρξης’ σε σακάτικους ή μικρόψυχους καιρούς, (‘άκυρος σε μια άκυρη εποχή’ έγραφε ήδη στην Ψυχοστασία, 1972), μοιάζει να οδηγεί τη γραφή του στο μη περαιτέρω. Κι όμως, όπως απέδειξαν και οι επόμενες (πάντα λιγοστές, πάντα χωρίς κανένα γλωσσικό ‘λίπος’, πάντα δωρικές) ποιητικές του καταθέσεις, μπορεί και ομιλεί ακόμη και γι’ αυτό το «μη περαιτέρω». Γιατί η πραγματική ποίηση μιλάει πάντα γι’ αυτό το μη περαιτέρω. Αυτό ακριβώς το ‘μη περαιτέρω’, την οριακή στιγμή που ο ίδιος περιγράφει στις εμβληματικές του για τη νεότερη κριτική ‘Θέσεις για τον Καρυωτάκη’».

Μανδραγόρας

Με ένα εκτεταμένο αφιέρωμα 120  σελίδων μεγάλου σχήματος στον ποιητή Μίλτο Σαχτούρη κυκλοφορεί το τεύχος αρ. 60 του περιοδικού. Από μια συνέντευξή του στον Αχ. Χατζόπουλο, για την εφημερίδα Η Καθημερινή, το 1978, αντιγράφω ένα σημείο που μας οδηγεί σε ενδιαφέρουσες σκέψεις:

«Η παιδεία μας χωλαίνει. Τα παιδιά βγαίνουν απροσανατόλιστα. Ό,τι κοινωνικές ανησυχίες έχουν, πάνε και τις τυπώνουν σε βιβλία. Δεν είναι ποίηση αυτό. Γι’ αυτό βγαίνουν πολλά που δεν στέκονται. Σε μια περίπτωση, πέρυσι, μου έστειλαν πέντε ποιητικές συλλογές την ίδια μέρα. Είναι απαράδεκτο αυτό.»

Δεν είναι λοιπόν σημερινό φαινόμενο ο εκδοτικός πληθωρισμός ποιητικών βιβλίων, αλλά μάλλον επιβεβαίωση της ρήσης του φίλου του Σαχτούρη, ποιητή Θωμά Γκόρπα, ότι, ανέκαθεν, «οι μισοί Έλληνες γράφουν ποιήματα, οι άλλοι μισοί δεν διαβάζουν τίποτα».

Έργο της Ιωάννας Πανταζοπούλου, φωτ. Studio Vaharidis