Μπαλζακική αγωγή

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΔΕΛΗΜΗΤΡΟΥ, Ex – έλληνες, Εκδόσεις Διάπλαση, σελ. 136

Η Κωνσταντίνα Δελημήτρου έγινε πριν μια δεκαετία και παραπάνω γνωστή από το πουθενά στο πανελλήνιο αναγνωστικό κοινό με έναν τρόπο αν μη τι άλλο ιδιαίτερο. Την λίγο προ κρίσης εποχή που τα blog ήταν της μόδας κι έγραφε ο κάθε πικραμένος τον πόνο του, άνοιξε ένα blog με τον τίτλο αν θυμάμαι καλά «Ψιλικατζού» όπου κατέγραφε την καθημερινότητά της από το ψιλικατζίδικο όπου εργαζόταν. Και ως εκ θαύματος, η ζωντανή σύγχρονη γραφή της, η προφορικότητα και αμεσότητα του γραπτού της λόγου την έκαναν να ξεχωρίσει. Το 2007 η «Ψιλικατζού» κυκλοφόρησε και ως βιβλίο κι έκτοτε λίγοι γνωρίζουν την Δελημήτρου με το πραγματικό της όνομα όλοι όμως την ξέρουν ως Ψιλικατζού.

Το ex – έλληνες, τρίτο βιβλίο της, ακολουθεί την ίδια λογική, της εύστροφης, χιουμοριστικής απεικόνισης της καθημερινότητας, σε ένα άλλο επίπεδο όμως πλέον, εκείνο του οικονομικού μετανάστη. Η αυτοβιογραφική «υπόθεση» του βιβλίου είναι ότι η συγγραφέας μετακομίζει στην Κύπρο, γεννάει εκεί το δεύτερο παιδί της και περιγράφει με συχνά αντιφατική αλλά σίγουρα σαρκαστική διάθεση τα στην ομόγλωσσή χώρα τεκταινόμενα. Και το ερώτημα που έχει ήδη γεννηθεί μετά το 2000 που η επεκτατική διάδοση του Internet έδωσε την ευκαιρία σε κάθε blogger να αποκτήσει λόγο και φωνή, είναι: μπορεί να αποτελέσει η προσωπική εμπειρία κι αφήγηση προσωπικών, υποκειμενικών κι ίσως «ασήμαντων» γεγονότων υλικό για λογοτεχνία; Μπορεί η ιστορία κάθε ενός από εμάς να έχει ενδιαφέρον για τους υπόλοιπους;

Ήδη από τις αρχές του 20^ου αιώνα ο Προυστ είχε δώσει την απάντηση: ναι, μπορεί, όταν η προσωπική ιστορία μέσα από την υποκειμενικότητά της γίνεται γενική και αναφέρεται σε διαχρονικά θέματα της ζωής όλων των ανθρώπων ή, με άλλα λόγια: στο βαθμό που ο κάθε άνθρωπος, όπως υποστήριζε ο Σοπενάουερ, είναι ένα ελατήριο που με τη γέννησή του κουρδίζεται και με το χρόνο ξεκουρδίζεται, ότι, δηλαδή, επί της ουσίας ο κάθε άνθρωπος ζει τις ίδιες περίπου εμπειρίες, την ίδια χαρά και τον ίδιο πόνο, μπορούν προσωπικά κείμενα να αποτελέσουν λογοτεχνία, υπό την έννοια ότι μπορούν να αγγίξουν το βάθος της ύπαρξης, τη ψυχή του κάθε αναγνώστη. Ο Προυστ το καταφέρνει με το μοτίβο της μνήμης, η οποία για πρώτη φορά στο μυθιστόρημά του αποτελεί παράγοντα κεφαλαιώδους σημασίας, σχήμα με το οποίο γίνεται αντιληπτή η πραγματικότητα, που δημιουργεί την πραγματικότητα.

Η Κωνσταντίνα Δελημήτρου, χωρίς να επιδιώκει κάτι ανάλογο, καταφέρνει να μας διασκεδάσει και να μας μεταφέρει πληροφορίες για τη γείτονα χώρα με ένα ύφος αξιοζήλευτα ζωντανό και άμεσο, και ταυτόχρονα καταφέρνει να μας οδηγήσει σε σκέψεις, αν όχι φιλοσοφικές, σίγουρα όμως πρακτικές, για τη ζωή μας στην Ελλάδα και πως θα μπορούσε να είναι. Αν και δεν αποφεύγει κάποιες επαναλήψεις και τη γνωστή  περί της πατρίδας μας αδιέξοδη γκρίνια, το βιβλίο της «Ψιλικατζούς» αποτελεί μια σύγχρονη πρόταση για τη ρεαλιστική λογοτεχνία και αποτυπώνει «Μπαλζακικά» την εποχή μας.

Γιάννης Σινιόρογλου, Salience, 2019, επεξεργασμένο αντικραδασμικό
ελαστικό (SBR), 50 x 50 x 180 εκ.