Μια ιδιότυπη ματιά

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΑΤΣΑΚΟΣ, Ποιητικά σήματα. Δοκίμια και κείμενα κριτικής [Α΄ τόμος], εκδόσεις poema, σελ. 130

Πρώτο βιβλίο του καλού φιλολόγου και κριτικού, Ζαχαρία Κατσακού, το οποίο περιλαμβάνει δημοσιευμένες, ή και αδημοσίευτες, κριτικές του για ποιητικά βιβλία της τελευταίας δεκαετίας, κυρίως νεωτέρων ποιητών.

Ο λόγος του Κατσακού είναι οργανωμένος, κριτικά και θεωρητικά ενημερωμένος, λόγος ψύχραιμος και χαμηλότονος. Η δε απόφασή του να συνθέσει έναν τόμο με κριτικά του κείμενα αποτελεί μια θαρραλέα απόφαση, καθ’ ότι δεσμευτική, τόσο όσον αφορά την επιλογή των ποιητών όσο και τη δική του ματιά πάνω στα βιβλία τους.

Όπως ο ίδιος δηλώνει στον πρόλογό του, η αξιολόγηση αποτελεί «αυτονόητο» ζητούμενο, και ήδη οι επιλογές του αποτελούν δεσμευτικές κριτικές πράξεις, ήτοι αξιολογήσεις της ποιητικής παραγωγής των τελευταίων χρόνων.

Αυτή την ευθύνη της κριτικής πράξης την γνωρίζει και την αναλαμβάνει, με έναν τρόπο ιδιότυπο. Δεν πρόκειται ούτε για κείμενα συγχρονικής κριτικής, όπου ο κριτικός λόγος δοκιμάζεται στην πρώτη επαφή του με την αψάδα του καινούριου της τέχνης του λόγου, ούτε για κείμενα εκ των υστέρων, όπου η φιλολογική ανάλυση ή η κριτική σύνθεση έχουν διαθέσιμες τις ήδη διαμορφωμένες σταθερές, ώστε να εκφράσουν μια «προστατευμένη» άποψη.

Παρ’ ότι στο κάθε κείμενο του τόμου ο Κατσακός δεν διστάζει να αναλάβει κριτικές δεσμεύσεις, η όλη προσέγγισή του είναι τελικά φιλολογική, και σε αυτό το δίπολο οργανώνεται το βιβλίο. Δεν κατατίθεται ένα συνολικό κριτικό σχήμα, δεν εξετάζεται το πώς σε κάθε περίπτωση το νέο βιβλίο έρχεται να διαταράξει, έστω και απειροελάχιστα, την μέχρι τούδε διαδρομή του ποιητικού λόγου (γεγονός που το καθιστά αυτόχρημα σημαντικό), αλλά σε κάθε παράδειγμα ο Κατσακός αναδεικνύει τις ευρύτερες συνάψεις, που ενεργοποιεί το κρινόμενο βιβλίο, με σύγχρονα ποιητικά και θεωρητικά ζητούμενα, υποστηρίζοντας έτσι την επιλογή του να ασχοληθεί με αυτό.

Αυτή η «μεσότητα» είναι τελικά το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του εγχειρήματός του, αυτό το καθιστά ιδιότυπο. Πρόκειται για έναν τρόπο αναμφισβήτητα χρήσιμο, και για ένα αποτέλεσμα ενδιαφέρον, πόσω μάλλον σήμερα, που κατά κανόνα οι βιβλιοπαρουσιάσεις ποίησης εξαντλούνται σε ιμπρεσσιονιστικές λυρικές κορώνες· μέλλει να φανεί κατά πόσο αυτός ο τρόπος μπορεί να οδηγήσει τον Ζαχαρία Κατσακό σε ευρύτερες οπτικές και αξιολογήσεις, δηλαδή σε εκείνο το πεδίο όπου το καλλιεργημένο φιλολογικό κριτήριο, και οι ασφάλειές του, αναγκαστικά υποχωρούν, και εγείρονται οι θηριώδεις απαιτήσεις της κριτικής σύνθεσης.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ

Νίκος Χουλιαράς, Χωρίς τίτλο, 1974, ακρυλικά, 30 x 33 εκ.