Τουρκική μειονότητα Τρίπολης...

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Όταν μια τοπική εφημερίδα με μακρά διαδρομή επιμένει να εκδίδεται (ηλεκτρονικά, αλλά, σποραδικά, και έντυπα), φέροντας εκατέρωθεν του λογότυπού της τη μορφή του Καρυωτάκη και την περικεφαλαία του Κολοκοτρώνη, είναι σαφές πως συνιστά κάτι περισσότερο από μία ακόμη τοπική εφημερίδα. Αν μάλιστα προσθέσουμε και τον υπότιτλο, «Περιβόλι ποικίλων χρωμάτων και αιθέριων αρωμάτων αρκαδικού ταμπεραμέντου και κουλτούρας, η εφημερίδα της τέχνης, του πολιτισμού, της ιστορίας, των προσώπων, του νομού, της πόλης...», που παραπέμπει στον υπότιτλο του περιοδικού «Οδός Πανός» του αρκαδικής καταγωγής ποιητή Γιώργου Χρονά, τότε οι προσδοκίες αυξάνονται σημαντικά.

Οδός Αρκαδίας, λοιπόν, η εφημερίδα/περιοδικό του χαλκέντερου Νίκου Γαργαλιώνη, όπου ανάμεσα στην ποικίλη και ενδιαφέρουσα ύλη ξεχωρίζει ένα κείμενο του ιδίου με τίτλο «Τουρκικές φαμίλιες στην Τριπολιτσά». Το κείμενο αντλεί στοιχεία από τη διδακτορική διατριβή της Μάρθας Πύλια, και την απογραφή της Τριπολιτσάς από τον Ρήγα Παλαμήδη, την οποία έχει επεξεργασθεί η Μάρθα Πύλια.

Βαθύς γνώστης όχι μόνο των γεγονότων της γενέτειρας πόλης αλλά και των προσώπων και των οικογενειών της, και μάλιστα σε βάθος χρόνου, ο Γαργαλιώνης επικαιροποιεί αυτά τα στοιχεία, δίνοντάς μια εικόνα που δεν κολακεύει τις βεβαιότητές μας περί ακραιφνούς και ομοαίματης καταγωγής μας, και μάλιστα στην Αρκαδία, για την οποία οι καταγωγικοί μύθοι περισσεύουν.

Και αν τα υλικά τεκμήρια της οθωμανικής Τριπολιτσάς, που οι Οθωμανοί την κατέστησαν πόλη, πρωτεύουσα μάλιστα του Μωριά, έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, δηλαδή καταστραφεί ή παραχωθεί (μια διαδικασία που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας), τα ονόματα δεν σβήστηκαν, και μέχρι σήμερα μας θυμίζουν το οθωμανικό παρελθόν της πόλης.

Εκτός από τα περίπου 30 γνωστά ονόματα οικογενειών της πόλης, με σημαντικές ιδιοκτησίες, ο Παλαμήδης καταγράφει και άλλες 119 τούρκικες/οθωμανικές οικογένειες, χαμηλότερου κοινωνικού στάτους, καθώς και 19 ακόμη οικογένειες που έμεναν σε βακούφια. Σε αυτές θα πρέπει να προσθέσουμε και όσους, μετά την άλωση της Τριπολιτσάς, κατέφυγαν σε γειτονικά χωριά και σύντομα ενσωματώθηκαν στις τοπικές κοινωνίες, όπως π.χ, στα γειτονικά Δολιανά (υπάρχουν ακόμη κάποιες αιωνόβιες, υπερφυσικά μεγάλες καστανιές, οι «Τούρκες», που μέσα στις κουφάλες τους ξεχειμώνιασαν το 1821-22 τούρκικες οικογένειες, κυρίως γυναικόπαιδα, ενώ στη συνέχεια οι κόρες τους παντρεύτηκαν χριστιανούς, ελληνόφωνους ή αρβανίτες, αλλά και τα άρρενα μέλη των οικογενειών εντάχθηκαν στη μετεπαναστατική κοινωνία). Άλλωστε, και ο ίδιος ο Ρήγας Παλαμήδης, που υπήρξε βουλευτής Μαντινείας και έλαβε πλείστα όσα δημόσια και κυβερνητικά αξιώματα, είχε παντρευτεί την κόρη του πασά Λάρισας...

Έργο της Βασιλικής Πλαβού, φωτ. Θ. Μαλάμου