Μπατίκ, χρώματα, ιδέες

ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΩΡΑ ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Το χρώμα του παραδοσιακού ενδύματος, του μπατίκ, μας συμφιλιώνει, κατ΄ αρχήν, με το περιβάλλον της Ιάβας. Εκεί δηλαδή όπου γεννήθηκε το λίαν διακριτό ενδυματολογικό αυτό είδος πριν από εκατοντάδες, όπως μαρτυρείται, χρόνια. Το πουκάμισο μπατίκ το φόρεσα από τις πρώτες κιόλας μέρες που για επαγγελματικούς λόγους βρέθηκα εκεί. Πάντα κατάσαρκα. Εγκλιματισμός, ανάγνωση τοπίων, μαθητεία στις πρόσφορες διατυπώσεις της ευρείας κλίμακας των αποχρώσεων. Η ρίζα της λέξης αποδίδει την έννοια «με ένα κερί σχεδιάζω». Το δε συνθετικό τικ σημαίνει «ελάχιστο στίγμα». Συγκρατώ ότι προφέροντας τον όρο αμπατίκ στην τοπική διάλεκτο εννοούμε, επίσης, «γράφοντας, σχεδιάζω». Άλλωστε, η κίνηση του μικροσκοπικού χάλκινου εργαλείου τζάντιγκ πάνω στο ύφασμα ανακαλεί ευθέως την κίνηση του χεριού μας, όταν γράφει. Δεν αγνοώ ότι, σύμφωνα με μιαν άλλη ερμηνεία, αμπατίκ πάει να πει επιπροσθέτως «φωτεινό σημείο» ή και «ράγισμα». Προφανώς από την εγκαυστική αποτύπωση των δακρύων του κεριού. Η χρήση κατάλληλων σφραγίδων, τους τελευταίους δύο αιώνες, διευκόλυνε κατά πολύ την παραγωγή σημαινόντων μοτίβων. Υπολογίζονται, ως σήμερα, ότι ξεπερνούν τις τρεις χιλιάδες.

Η διαδικασία ολοκληρώνεται όταν το μπατίκ φορεθεί. Η χρωματική διάταξη, το πρόταγμα της φαντασμαγορίας συνιστά παραπλήρωμα της ταυτότητας του φορέα του. Έτσι το πρόσωπο καθίσταται συστατικό ενός κινούμενου πίνακα. Πάντα αφηρημένης, επισημαίνω, σύλληψης. Σώμα και ρούχο, κατ’ επέκταση, αποτελούν σύνθεμα ονείρου. Ό,τι δηλαδή είχε κατά νου ο επώνυμος ή ο ανώνυμος τεχνίτης, ο οποίος δημιούργησε το συγκεκριμένο μπατίκ, έχοντας κατά κανόνα ως βάση βαμβακερό ή μεταξωτό ύφασμα.

Πάντως, το κατ’ εξοχήν μέλημα του κατασκευαστή του εν λόγω ρούχου αφορά στο σεβασμό της μυθολογίας. Του κώδικα, εν ολίγοις, των αρχέγονων δεισιδαιμονιών και προλήψεων του τόπου του. Το μπατίκ δεν ντύνει μόνον την ανθρώπινη μονάδα. Την προφυλάσσει από το Κακό. Είναι ο πρόχειρος, ο υπομονετικός, ο αμίλητος αλλά και ο πανέτοιμος φύλακας άγγελος του κορμιού και της ψυχής. Εμπιστεύομαι το μπατίκ: εμπιστεύομαι τη διατήρηση του εγώ εντός της πανδαισίας των εγχάρακτων λάμψεων του επέκεινα.

Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής

Έργο του Βαγγέλη Χατζή