Η πραγματικότητα γύρω από το θέμα των συγγραφέων – αυτοεκδοτών: Μια οφειλόμενη απάντηση.

Με έκπληξη διαβάσαμε την επιστολή του Εκδότη Αλέξανδρου Παπαζήση, η οποία δημοσιεύθηκε στην έγκριτη εφημερίδα σας «Αυγή» την 11-12-2016, για το περιεχόμενό της και τα όσα ανυπόστατα αναφέρονται σε αυτή.

Σε απάντηση της επιστολής αυτής, δηλώνουμε κατ’ αρχήν ότι βρίθει από ψεύδη, διαστρεβλώνει και παραποιεί εσκεμμένα την πραγματική κατάσταση, όσον αφορά το Πανεπιστημιακά συγγράμματα, και προσβάλλει κατάφορα τον Πανεπιστημιακό Καθηγητή- συγγραφέα ειδικά τον αυτοεκδότη, αναφέροντας τερατώδη ψευδή πράγματα, χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο.

Για να είμαστε συγκεκριμένοι θα πρέπει κατά πρώτον να διατυπώσουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις:

[1] Αυτοεκδότες δεν είναι μόνο οι καθηγητές των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, το οποίο βέβαια δεν καταργείται με την ΚΥΑ 125766/Ζ1 της κυρίας Αναγνωστοπούλου της 5/8/2016, αυτοεκδότες μπορεί να είναι όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι δημόσιοι λειτουργοί καθώς και οι αφυπηρετήσαντες αυτών των κατηγοριών.

[2] Υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός συνήθως ανωτέρων υπαλλήλων ορισμένων υπουργείων, όπως Οικονομικών, Εργασίας, Δημόσιας Διοίκησης, κ.α., οι οποίοι λόγω της μακράς εμπειρίας και γνώσης που έχουν συσσωρεύσει με το πέρασμα του χρόνου, αποφασίζουν να τα συγκεντρώσουν σε ένα σύγγραμμα. Πολλά μάλιστα από τα οποία έχουν γνωρίσει μεγάλη επιτυχία και έχουν αντέξει επί μακρόν στην ελεύθερη αγορά και πριν από την δημιουργία του συστήματος διανομής Εύδοξος.

[3]  Πολλοί από τους αυτοεκδότες δημοσίους υπαλλήλους και δημοσίους λειτουργούς (καθώς και τους αφυπηρετήσαντες) αναγκάστηκαν να υπαχθούν σε αυτή την κατηγορία λόγω της απαράδεκτης συμπεριφοράς συγκεκριμένων πολύ γνωστών στην αγορά εκδοτών, (άρνηση καταβολής των συμφωνηθέντων συγγραφικών δικαιωμάτων, μεγάλες αδικαιολόγητες καθυστερήσεις, κλπ.).

[4]  Η συνήθης διαδικασία εκτύπωσης ενός βιβλίου στις μέρες μας -είτε αυτή γίνει από εκδότη  ή ως αυτοέκδοση -  είναι ο συγγραφέας να παραδίδει το βιβλίο στην τελική του μορφή, το οποίο οδηγείται στο τυπογραφείο. Σπάνια δίνεται από τον εκδότη υποστήριξη σε ορθογραφική διόρθωση. Αλλά και αυτό το φροντίζουν  οι αυτοεκδότες.

[5] Η διαδικασία καθορισμού της λίστας των προτεινομένων σε κάθε μάθημα συγγραμμάτων, αλλά και η τελική διαδικασία κοστολόγησής τους, είναι ενιαία τόσο για τα βιβλία των αυτοεκδοτών όσο και αυτά των εκδοτών.

[6] Η άμεση εφαρμογή της ΚΥΑ δεν επιτρέπει στους αυτοεκδότες τη διάθεση μέσω του συστήματος «Εύδοξος» του αποθέματος βιβλίων τους, που ήδη έχουν, με αποτέλεσμα την άμεση οικονομική τους ζημιά.

Επειδή την επιστολή αυτή τη θεωρούμε αντιπροσωπευτική μιας νοοτροπίας των εκδοτών με αίολα επιχειρήματα, που ενδέχεται να είχαν επίδραση στην έκδοση της αντίστοιχης ΚΥΑ, θα απαντήσουμε παρακάτω κάθε παράγραφο της επιστολής του κυρίου Παπαζήση.

Γράφει ο κ. Παπαζήσης για το Πανεπιστημιακό σύγγραμμα του συγγραφέα αυτοεκδότη:

1. «Το σύγγραμμα αυτό δεν έχει αξιολογηθεί από κανέναν, συνήθως δεν έχει γίνει κανενός τύπου διόρθωση ή επιμέλεια, ούτε έχει περάσει από οποιαδήποτε άλλη επιστημονική κρίση».

Ποια είναι η πραγματικότητα: Τα βιβλία από εκδότες και αυτοεκδότες υπόκεινται ακριβώς στην ίδια διαδικασία έγκρισης από τον Τομέα της Σχολής ή του Τμήματος, το οποίο έχει την ευθύνη της διδασκαλίας του μαθήματος και στη συνέχεια από τη Σχολή στης οποίας το πρόγραμμα ανήκει το μάθημα. Εξάλλου πάγιο αίτημα μας είναι η δημιουργία οργάνου υπό την εποπτεία του υπουργείου (και όχι κάποιων εκδοτών) που θα ελέγχει την αρτιότητα και την ποιότητα των βιβλίων, θα αξιολογεί δηλαδή τα βιβλία, που εν τέλει το ίδιο θα χρηματοδοτήσει. Όσον αφορά την επιμέλεια της έκδοσης κανένας εκδοτικός οίκος στην Ελλάδα - σε αντίθεση με ότι γίνεται στο εξωτερικό - δεν έχει επιστημονικές επιτροπές επιλογής των συγγραμμάτων που θα εκδώσει, ειδικά μάλιστα στην περίπτωση εξειδικευμένων πανεπιστημιακών συγγραμμάτων που διανέμονται μέσω του «Ευδόξου».

2. «Σε συζήτηση που είχα πρόσφατα με φίλο καθηγητή πανεπιστημίου στο εξωτερικό, του ανέφερα ότι στην χώρα μας, μια μικρή (ευτυχώς) μειοψηφία ακαδημαϊκών δασκάλων, έχει βρει έναν πρωτότυπο τρόπο να αυξάνει το εισόδημά της, εκδίδοντας οι ίδιοι τα βιβλία τους και πουλώντας τα σε ένα «υπό ομηρεία κοινό». Ο φοιτητής ουσιαστικά υποχρεούται, πολλές φορές όχι με κομψό τρόπο, να προμηθεύεται το σύγγραμμα του καθηγητή – εκδότη».

Ποια είναι η πραγματικότητα: Το συγγραφικό έργο ενός Καθηγητή είναι μέσα στα καθήκοντα και υπολογίζεται για την εξέλιξή του. Η διδασκαλία επίσης. Αντιλαμβάνεται ο κ. Παπαζήσης ότι το υποτιθέμενο πρόβλημα «ομηρείας» που αναφέρει δεν αφορά την αυτοέκδοση αλλά τη συγγραφή και διδασκαλία, ιδιότητες σύμφυτες με τον ρόλο και την θέση του Καθηγητή? Αφού ο τρόπος διαμόρφωσης της λίστας των ανά μάθημα συγγραμμάτων είναι ενιαίος για αυτοεκδότες και μη μήπως θα μπορούσε ο αξιότιμος κύριος Παπαζήσης να μας κατονομάσει κάποιους από τους συνεργαζόμενους με αυτόν συναδέλφους καθηγητές, οι οποίοι έχουν υπό ομηρεία τους φοιτητές τους; Να τον ενημερώσουμε λοιπόν, για να προστατεύσουμε τους συναδέλφους συγγραφείς, ότι ο διδάσκων Καθηγητής ενός μαθήματος, ανάμεσα στα καθήκοντά του είναι να παρουσιάσει και να σχολιάσει τη σχετική βιβλιογραφία. Ποιο κοινό λοιπόν και με ποιο τρόπο είναι «υπό ομηρεία»; Γνωρίζει ο κ. Παπαζήσης ότι στο τέλος κάθε εξαμήνου στις περισσότερες Σχολές και Τμήματα, αξιολογείται ανωνύμως από τους φοιτητές με συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο, τόσο ο διδάσκων Καθηγητής, όσο και το σύγγραμμα που τυχόν έχει προτείνει; Γνωρίζει επίσης ότι υπάρχουν μη Πανεπιστημιακοί αυτοεκδότες, τα βιβλία των οποίων έχουν ενταχθεί και διανέμονται στους φοιτητές; Γνωρίζει ότι σε αρκετές περιπτώσεις ο διδάσκων, παρότι έχει δικό του σύγγραμμα, προτείνει άλλο που θεωρεί ότι εξυπηρετεί καλύτερα τις παραδόσεις του μαθήματος του;

3. «Επίσης ο καθηγητής-εκδότης δεν κόβει τιμολόγια προς το Υπουργείο Παιδείας, μέχρι πρόσφατα δεν φορολογείτο καθόλου για το εισόδημα που εισέπραττε, και δεν πληρώνει καμία ασφαλιστική εισφορά. Συνήθως τα βιβλία αυτά είναι κακογραμμένες σημειώσεις που «μεταμορφώθηκαν» σε συγγράμματα, η δε διάθεσή τους στα πανεπιστήμια υποβιβάζει τόσο το σύγγραμμα ως εννοιολογική οντότητα, όσο και το ρόλο του πανεπιστημίου ως κοιτίδα γνώσης και πολιτισμού. Τα περισσότερα από αυτά τα δήθεν συγγράμματα συνήθως κοστολογούνται από το συγγραφέα σε τιμή ίση με μίας πολύτομης εγκυκλοπαίδειας. Η τιμή τους, με πλάγιους τρόπους (αραιές αράδες, μία φωτογραφία = μία σελίδα) αυξάνεται εξωφρενικά, και τη δαπάνη αυτή καλείται να πληρώσει ο σκληρά δοκιμαζόμενος φορολογούμενος».

Ποια είναι η πραγματικότητα: Άλλο ένα ψέμα. Ο Καθηγητής αυτοεκδότης, κατά κύριο λόγο πληρώνεται πάντα από το Υπουργείο Παιδείας με βεβαίωση αποδοχών. Άρα, κατ’ αρχήν, δεν μπορεί να «κρύψει» ούτε ένα ευρώ από την εφορία. Παρότι πληρώνει από την τσέπη του, την έκδοση του βιβλίου του, δεν του αναγνωρίζονται τα έξοδα αυτά και δήλωνε στην εφορία τουλάχιστον το 70% των μικτών εσόδων από βιβλία, ως εισόδημα, και επομένως φορολογείτο (όχι αυτοτελώς), αλλά με συντελεστή από 35% έως και 45%, ανάλογα με τον μισθό του και τα υπόλοιπα έσοδά του. Αργότερα, για τον συγγραφέα-εκδότη δημόσιο υπάλληλο, καθορίστηκε ο συντελεστής μοναδικού κέρδους 22% επί των μικτών εσόδων και με βάση τον συντελεστή αυτόν, το ποσό που πρόκυπτε, φορολογείτο πάλι με 35% έως και 45%. Να σημειωθεί δε ότι γίνονταν παρακράτηση φόρου 20% επί του συνολικού ποσού, που μαζί με τις υπόλοιπες κρατήσεις (χαρτόσημο, χαρτόσημο ΟΓΑ, κλπ.) έφθανε  περίπου στο 27%.

Όσον αφορά δε τα βιβλία που διατίθενται στο ελεύθερο εμπόριο, επειδή ο αυτοεκδότης δεν μπορεί να εκδώσει τιμολόγιο, ο βιβλιοπώλης εκδίδει εκείνος δελτίο παροχής υπηρεσιών για τα αντίτυπα που προμηθεύεται, παρακρατώντας τον ΦΠΑ και το χαρτόσημο, και το κέρδος του, που συνήθως είναι 30%-33% επί της τιμής του βιβλίου.

Μια άλλη εσκεμμένη διαστρέβλωση της πραγματικότητας είναι η κοστολόγηση των συγγραμμάτων. Δεν γνωρίζει ο κ. Παπαζήσης, ότι ανεξάρτητα από την τιμή που προτείνει στο Υπουργείο ο συγγραφέας-εκδότης, το Υπουργείο είχε μέχρι πριν δυο χρόνια ειδική επιτροπή κοστολόγησης των βιβλίων, κοινή για εκδότες και αυτοεκδότες, η οποία καθόριζε και την τιμή του συγγράμματος; Το Υπουργείο πλήρωνε τον συγγραφέα, όχι με την τιμή που εκείνος πρότεινε, αλλά με την τιμή που αποφάσιζε η επιτροπή. Τα τελευταία δυο χρόνια η κοστολόγηση γίνεται πλέον ηλεκτρονικά μέσω του συστήματος «Εύδοξος» με συγκεκριμένη διαδικασία, κοινή για όλα τα συγγράμματα. Ειδικά φέτος έγινε επανακοστολόγηση όλων των συγγραμμάτων με το σύστημα αυτό. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να συγκρίνει κανείς τις παλιές τιμές με τις νέες τιμές των συγγραμμάτων που προέκυψαν με την επανακοστολόγηση.

Όσον αφορά την ποιότητα, ο διδάσκων συγγραφέας δεν θα εκτεθεί στο κοινό του  ως αυτοεκδότης κάνοντας όλα τα τρυκ που περιγράφει ο κ. Παπαζήσης. Η ακρίβεια της περιγραφής αυτών των τρυκ παραπέμπει σε βιωματική γνώση του κ. Παπαζήση ως προς το τι συμβαίνει στον εκδοτικό χώρο, όπου βλέπουμε εξειδικευμένα ξενόγλωσσα συγγράμματα να μεταφράζονται στα Ελληνικά από χαμηλής ποιότητας και άσχετους με το αντικείμενο μεταφραστές και ως δια μαγείας να αποκτούν διπλάσιο αριθμό σελίδων. Έχει διερωτηθεί μήπως η ύπαρξη των 819 αυτοεκδοτών οφείλεται στις κακές πρακτικές των 745 εκδοτών? Είναι γνωστό ότι το κριτήριο για τους εκδότες και την συμφωνία τους με τους συγγραφείς είναι ο αριθμός των φοιτητών, στους οποίους διανέμονται τα βιβλία.

4. «Η οικονομία για το ελληνικό δημόσιο ανέρχεται σε πάνω από 3.000.000,00 ευρώ ετησίως και η διαφορά αυτή προκύπτει μόνο από την αναθεώρηση της τιμής του ίδιου συγγράμματος, αν το έβγαζε ένας επαγγελματίας εκδότης και αυτού όταν γίνεται αυτοέκδοση. Πέρα από το ηθικό θέμα, θα τονίσω ότι ο αυτοεκδότης δεν έχει τα γενικά έξοδα μιας επιχείρησης, δεν απασχολεί προσωπικό και λόγω της ιδιομορφίας του συστήματος δεν αναλαμβάνει κανένα επιχειρηματικό ρίσκο. Σε μία ανοιχτή αγορά οποιοσδήποτε είναι ελεύθερος να εκδίδει μόνος του το πόνημά του. Ο θεσμός των αυτοεκδοτών σε κάποιες χώρες του εξωτερικού (indipublishers) είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος μόνο που αφορά ομάδες ανθρώπων που αναλαμβάνουν το οικονομικό ρίσκο του εγχειρήματός τους και αποσκοπούν στην έκδοση και διάδοση βιβλίων που μπορεί να κρίνονται αντιεμπορικά από μεγάλους εκδοτικούς οίκους. Δεν υπάρχει φυσικά «αιχμάλωτο» κοινό που να αγοράζει με κρατική δαπάνη βιβλία - σκουπίδια.»

Ποια είναι η πραγματικότητα: Είναι γνωστό ότι η διαδικασία κοστολόγησης είναι εντελώς ανεξάρτητη από το ποιος εκδίδει το βιβλίο και την τιμή που προτείνει ο εκδότης ή αυτοεκδότης. Πως λοιπόν προκύπτουν τα 3 εκατ. Ευρώ;

Ο αυτοεκδότης δεν έχει έξοδα προσωπικού κλπ., αλλά δεν έχει και την τεράστια οικονομία κλίμακας που έχει ένας εκδότης και παρόλα αυτά προσκομίζει το βιβλίο του στον Εύδοξο σε ίση βάση με αυτό του εκδότη.

Μπορεί να μας πει ο κ. Παπαζήσης ποια είναι τα Πανεπιστημιακά του προσόντα και με τι στοιχεία κρίνει και χαρακτηρίζει τα Πανεπιστημιακά συγγράμματα των Καθηγητών αυτοεκδοτών βιβλία-σκουπίδια; Τα βιβλία που διαθέτουν οι εκδότες δεν έχουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία συγγραφείς καθηγητές Πανεπιστημίων; Αν ένας καθηγητής σταματήσει την αυτοέκδοση των βιβλίων του και ζητήσει την έκδοσή τους από τον κ. Παπαζήση, πως τα βιβλία του θα μετατραπούν δια μαγείας από σκουπίδια σε συγγράμματα; Ποιες και πόσες ανά ειδικότητα επιστημονικές επιτροπές διαθέτει ο κάθε εκδότης και έκρινε ότι τα βιβλία που διαθέτει εκείνος δεν είναι σκουπίδια; Πως εξηγεί ο κ. Παπαζήσης ότι πριν καν εκδοθεί η σχετική ΚΥΑ που καταργεί τους αυτοεκδότες, πολλοί εκδότες έστελναν επιστολές στους αυτοεκδότες που τους καλούσαν να δώσουν και διαθέσουν εκείνοι τα βιβλία τους. Μάλιστα δε:

(1) Σχέδια του κειμένου της σχετικής ΚΥΑ κυκλοφορούσαν από τις αρχές της Άνοιξης από συγκεκριμένους εκδότες, οι οποίοι εξέπεμπαν και το σαφές μήνυμα ότι «τελειώνουμε τους αυτοεκδότες» (τα ονόματα τους στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου).

(2) Ορισμένοι εκδότες ήταν από καιρό τόσο βέβαιοι πώς αυτή η ΚΥΑ θα εκδιδόταν, που με περισσό θράσος, αμοραλισμό και αναλγησία έστειλαν επιστολές σε αυτοεκδότες και τους καλούσαν να έλθουν κάτω από την ‘’πατρική’’ αγκαλιά τους (τα ονόματα τους στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου).

(3) Σήμερα αρκετοί συνάδελφοι αντιμετωπίζουν πιέσεις ακόμα και από τους πρώην εκδότες τους, οι οποίοι τους οφείλουν αρκετά χρήματα και προφανώς θα συνεχίσουν να τους συμπεριφέρονται με τον ίδιο και ακόμα χειρότερο τρόπο, στην περίπτωση που το πεδίο θα είναι ελεύθερο πλέον από τους ενοχλητικούς αυτοεκδότες!

Από όλα τα παραπάνω είναι πλέον πασιφανής η επιδίωξη και ο στόχος της απαράδεκτης και κακόβουλης επιστολής του κ. Παπαζήση: Να φύγουν οι αυτοεκδότες και το Πανεπιστημιακό σύγγραμμα να πάει στην αποκλειστική δικαιοδοσία των εκδοτών!

Τέλος θα θέλαμε να κλείσουμε την αναφορά μας αυτή παραθέτοντας μια απλή σκέψη κοινής λογικής. Κάθε φοιτητής για κάθε μάθημα, δικαιούται και παίρνει ένα σύγγραμμα, το οποίο το πληρώνει το Υπουργείο, είτε αυτό είναι του αυτοεκδότη, είτε του εκδότη.  Με την κατάργηση του αυτοεκδότη, τα συγγράμματα, τα οποία ούτως ή άλλως θα διανέμονται και θα πληρώνονται από το Υπουργείο, θα είναι μόνο των εκδοτών. Με δεδομένο δε ότι ο εκδότης έχει τη δυνατότητα να δικαιολογεί πολλά έξοδα, ενώ ο αυτοεκδότης καθόλου, το Υπουργείο θα πληρώσει τουλάχιστον τα ίδια χρήματα στους εκδότες με αυτά των αυτοεκδοτών, και θα εισπράξει, ως φόρο, λιγότερα, μάλλον πολύ λιγότερα, ή και καθόλου, τουλάχιστον από τις εκδοτικές εταιρίες εκείνες που βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση. Αφού λοιπόν έτσι έχουν τα πράγματα, από πού προκύπτει το σκεπτικό, το γεγονός ότι με την κατάργηση των αυτοεκδοτών το κράτος θα έχει όφελος 15.000.000 ευρώ, όπως ανέφερε η κ. Αναγνωστοπούλου για την αιτιολόγηση της έκδοσης της σχετικής ΚΥΑ;

Σταυρακάκης Νικόλαος Μ.,  Καθηγητής ΕΜΠ,  Μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας, ΠΟΣΔΕΠ

[Εκ μέρους της Ομάδας Πρωτοβουλίας Συγγραφέων – Αυτοεκδοτών]

ΥΓ. Τα ονόματα των μελών της Ομάδας στη διάθεση της Εφημερίδας, αλλά και κάθε ενδιαφερόμενου.