Αποσπάσματα Χειμωνά

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ, Αγάπη σαν ακολασία, Εκδόσεις Κριτική, Επιλογή αποσπασμάτων-Εισαγωγή: Αργύρης Παλούκας, σελ. 128

Simon MacEwan, Transit 6, 2016, 55 x 75 εκ.

Έχω υποστηρίξει ξανά ότι η επήρεια του μοντερνισμού άργησε να φτάσει στην Ελλάδα κι όταν έφτασε αφομοιώθηκε με λανθασμένο ή τέλος πάντων «μερικό» τρόπο. Αν και η πρώτη «μοντέρνα» ελληνική φωνή θα μπορούσε να θεωρηθεί ο Στέλιος Ξεφλούδας με «Τα τετράδια του Παύλου Φωτεινού» (1930), στην πραγματικότητα αυτό που κρατάει από το πρότυπο του μοντερνισμού, τον Οδυσσέα, είναι ο εσωτερικός μονόλογος. Με την πάροδο του χρόνου και κυρίως στους πεζογράφους της Θεσσαλονίκης, θα επικρατήσουν στοιχεία μοντερνιστικής γραφής, με το κύριο βάρος ωστόσο να δίνεται στην φόρμα, στις λεκτικές περιπλοκές, στην αφαιρετικότητα και την υπονόηση στη χρήση του λόγου και, φυσικά, με έμφαση στον εσωτερικό μονόλογο. Βασικά συστατικά του Οδυσσέα και της γραφής του Τζόις, όμως το υποδόριο χιούμορ, η αυστηρή εσωτερική αρχιτεκτονική του πεζογραφήματος, η πολυδιάσπαση της δράσης, (στοιχείο που χρησιμοποίησε αριστοτεχνικά ο Φώκνερ), η παρωδία, η μίμηση, (στοιχεία που θα οδηγήσουν μετέπειτα στον μεταμοντερνισμό), δεν αξιοποιήθηκαν ή δεν έγιναν ορατά από τους Έλληνες πεζογράφους. Δεν είναι παράλογο, για μια συντηρητική λογοτεχνική κοινότητα όπου, την εποχή που εκδίδεται το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο αναδεικνύει ως σημαντικότερο εκπρόσωπό της τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, και που ακόμη και πολλά χρόνια αργότερα, όταν βραβεύεται με Νόμπελ ο Σεφέρης, (ανεξάρτητα από την συζήτηση περί του πώς και γιατί), υπάρχουν σημαντικοί ποιητές, όπως ο Βάρναλης, που τον θεωρούν ακατανόητο κι αντιγραφέα της αγγλόφωνης ποίησης. Μια επιπλέον παράμετρος ίσως ήταν ότι  η Αγγλική δεν ήταν μητρική γλώσσα, επομένως το χιούμορ του Τζόις ίσως παραμένει δυσδιάκριτο.

Ο Γιώργος Χειμωνάς καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους που επηρεάστηκαν από τον μοντερνισμό. Γεννημένος στην Καβάλα, έζησε πολλά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Όπως οι περισσότεροι πεζογράφοι της «σχολής της Θεσσαλονίκης», η γραφή του εστιάζεται κυρίως στη χρήση της γλώσσας, στην αφαίρεση κι επικόλληση εικόνων, σε ένα έντονο κολάζ, όπου σκηνές πέφτουν η μία επάνω στην άλλη και θραύσματα δράσης παρεισδύουν κι ανακατεύονται, χωρίς να σχηματίζεται τελικά δράση ή δράμα και χωρίς φυσικά να υπάρχει «κάθαρση». Η ιδιαιτερότητα του Γιώργου Χειμωνά είναι ότι τράβηξε «στα άκρα» αυτό που στόχευαν οι πεζογράφοι της Θεσσαλονίκης κι έδωσε στον εσωτερικό μονόλογο μια ψυχαναλυτική διάσταση, μια συνειρμική κι όχι λογική συνέχεια κι ότι χρησιμοποίησε την γλώσσα με έναν ορθό συντακτικά αλλά αλλοιωμένο νοηματικά τρόπο, ο οποίος ανακαλεί σημασίες λέξεων από τη γνώση του αναγνώστη και τον οδηγεί στο να σχηματίζει δικές του εικόνες. Δύο αναγνώστες που θα διαβάσουν το ίδιο κείμενο του Γιώργου Χειμωνά, εάν καταγράψουν τις εικόνες που τους δημιουργήθηκαν, ίσως διαπιστώσουν ότι είναι διαφορετικές.

Ο ποιητής Αργύρης Παλούκας, αναλαμβάνει να μας εισάγει στον κόσμο του πεζογράφου και να επιλέξει αποσπάσματα από τα κείμενά του. Κι είναι αλήθεια ότι πολύ σπάνια βλέπουμε έναν λογοτέχνη να ασχολείται με το έργο ενός άλλου λογοτέχνη με τόση αγάπη και τόση εμβρίθεια και να κατορθώνει, σε ένα μικρό βιβλίο, να συνοψίσει το έργο μιας ζωής. 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ