Αφορμές συγγραφικής «αγορατολμίας»;

BogumiŁ Książek, Άτιτλο, 2014, ακρυλικό σε καμβά, 90 x 105 εκ. 

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ

Εδώ και αρκετές δεκαετίες υποστηρίζω την ανάγκη ριζικής αλλαγής της πρακτικής για τα φοιτητικά «συγγράμματα». Θα ξεκινήσω από ό,τι εντελώς συγκεκριμένα με αφορούσε. Εργάσθηκα σε μικρά Τμήματα διδασκομένων, με εναλλαγή διδασκόντων/ ουσών, με έγκαιρη διανομή εκτενούς Οδηγού Σπουδών. Εκεί όπου συνυπήρχε υπομνηματισμένη βιβλιογραφία και οδηγίες για την ανάληψη υποχρεωτικών εργασιών, ήδη από το πρώτο εξάμηνο σπουδών, που θα συζητηθούν κατά τις ώρες των φροντιστηριακών μαθημάτων.

Επομένως, απαραίτητη παρακολούθηση, ενεργός συμμετοχή στη μαθησιακή - συνερευνητική διαδικασία, αξιοποίηση των εγχώριων και ξένων βιβλιοθηκών (βιβλία, περιοδικά, βάσεις δεδομένων κ.λπ.), ασκήσεις, «σημειώσεις» - μνημόνια των ιδίων των διδασκομένων. Επιπλέον, εξετάσεις με «ανοιχτά» βιβλία, προσεκτικός τρόπος υποβολής θεμάτων με ευχέρεια επιλογής, ακριβώς για τον έλεγχο της εγρήγορσης (και όχι της απομνημόνευσης), μορφές «αυτοαξιολόγησης» διδασκομένων και διδασκόντων, διαρκής συσχέτιση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών απαιτήσεων.

Γνώρισα βέβαια συναδέλφους/ισσες που μ’ αυτόν ή με παρεμφερή τρόπο, εδώ και δεκαετίες, κατέστησαν ανενεργό τη γραμμική σχέση «εγχειριδίου» (με όλες τις σημασίες) και καθηγητικής «αυθεντίας». Συνακόλουθα, που στο αναγκαίο κακό της βαθμολογίας δεν δέχθηκαν ποτέ πυρά αμφισβητήσεων. Προσθέτω απλώς ότι δεν δίδασκα σχεδόν ποτέ το ίδιο αντικείμενο, μια και ήμουνα ενεργός συγγραφικά ώς την αφυπηρέτηση.

Η στάση αυτή δεν παρέχει κανενός είδους «συναίνεση» στις προθέσεις της κρατικής εξουσίας να «καταργήσει» ή έστω να «ελαχιστοποιήσει» την παροχή «εγχειριδίων», στο πλαίσιο «εξοικονόμησης» των δημοσίων εξόδων κατά την αξίωση των «δανειστών» της. Κυρίως για τους εξής λόγους:

1. οι πανεπιστημιακές εκδόσεις, όπου έχουν κατά καιρούς ευδοκιμήσει, φυλλορροούν ̇

2. οι χορηγοί και τα οικεία πολιτιστικά ιδρύματα δεν έχουν πια την ευχέρεια επιδότησης πανεπιστημιακών δημοσιεύσεων, ενώ το ίδιο ισχύει και για το ισχνό εισόδημα των συγγραφέων τους (που δεν ευελπιστούν, βέβαια, σε συγγραφικά δικαιώματα)·

3. η κρίσιμη περίοδος που διανύουμε κατά την τελευταία εξαετία έδωσε ιδιάζουσα ώθηση στην συγγραφή μονογραφιών που συνιστά την τελική έκφανση του ερευνητικού έργου πλειάδας μελών ΔΕΠ των κοινωνικών/ ανθρωπιστικών επιστημών·

4. δηλαδή, όσων δεν μπορούν να καταστούν «ερευνοδίαιτοι» και  αδυνατούν να θέσουν υποψηφιότητα σε οποιοδήποτε ΕΣΠΑ·

5. να ανησυχούν για όσα πρωτίστως δεν τους αφορά ένα υπό σύσταση «Ελληνικό ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας»·

6. να αποφεύγεται ο αυτοπεριορισμός στους “scriptores unius libri”, δηλαδή να διευκολύνεται η ανανέωση των συγγραφικών επιδόσεων και πεδίων (ακόμη και μέσω «αυτοβιογραφικών» εγχειρημάτων)·

7. οι όροι δημοσιότητας να διακριβώνουν ευχερέστερα πρακτικές πανεπιστημιακής «διακειμενικότητας» (που επίσης επιχωριάζουν)·

8. να αποτελεί αντικείμενο γόνιμων συζητήσεων ό,τι αφορά δημοσιεύσεις για τον πανεπιστημιακό θεσμό (χωρίς την προσφυγή σε κάποια δήθεν «έμφυτη τάση» των υποκειμένων του για διαρκείς «έριδες»)·

9. να μην επιτρέπεται ούτε μία γραμμή αναπάντητη, στο πλαίσιο ενός καλά δομημένου διαλόγου, στον οποίο η ακαδημαϊκή τήβεννος να αντικαθίσταται από μια πρακτική διαρκούς επαγρύπνησης·

10. να καθίσταται άστοχη η διαπίστωση ότι οι «διανοούμενοι» σιωπούν, ιδίως όσοι και όσες σταδιοδρομούν στο Πανεπιστήμιο·

11. μια τέτοια ζωηρή συγγραφική παραγωγή δεν εγκαθιδρύει «μετακλητούς», αλλά επιβραβεύει «ανακλητούς»·

12. συνολικά, μια τέτοια αντιμετώπιση των «εγχειριδίων»  υποδεικνύει ότι πρωτίστως συναρτώνται με την ενεργό παρουσία των διδασκόντων/ουσών που συνάμα είναι και υπεύθυνοι για το πώς θα αξιοποιηθούν από τους μαθητές/τριές τους.

13. Προφανώς συμμερίζομαι την κριτική που ασκείται στις πρακτικές «αυτοέκδοσης» με το «υπό ομηρεία» φοιτητικό «κοινό» (βλ. «Αναγνώσεις», Η Αυγή, 11.12.2016).

O Παναγιώτης Νούτσος είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Παν/μιο Ιωαννίνων