Ο κήπος των τέρψεων*

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΟΥΤΣΙΛΑΙΟΥ

Νίκος Παπαδημητρίου, portraits, 2015, σειρά γλυπτών από τερρακότα, και μπρούτζο

ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΛΟΥΡΑΚΗΣ, Θεατρικά επίλεκτα, (Μπλε Μαρέν, Σε μια ώρα, Ο Φοίνικας και το κοτόπουλό του, Υλικό πίστης, Αντιλόπες), Κάπα εκδοτική

Τα Θεατρικά επίλεκτα ζητούν να μας επανασυνδέσουν με τις πέντε πρώτες συγγραφικές απόπειρες του Ανδρέα Φλουράκη που είδαν το φως της σκηνής σε μια εποχή επανεκκίνησης της ελληνικής δραματουργίας. Τη νέα τροπή της οποίας ο συγγραφέας τροφοδότησε με ένα ιδιότυπα ευφυές υλικό. Η χρονική στιγμή αυτής της έκδοσης αποκτά ξεχωριστή σημασία αφού μας επιτρέπει -τώρα που το έργο του βαδίζει προς μια θαυμαστή ωριμότητα- να έχουμε μια πολυπρισματική εικόνα της μέχρι τώρα πορείας του, που ο ίδιος φρόντισε ευλαβικά να έχει μια αδιάλειπτη συνέχεια και συνέπεια. Ταυτόχρονα, μας δίνεται η ευκαιρία να ανακαλύψουμε τις λογοτεχνικές αρετές του έργου του, αφού μόνο το εξαιρετικό θεατρικό κείμενο αντέχει στην περιπέτεια της ανάγνωσης, μακριά από τα παραπλανητικά θέλγητρα της παράστασης, που συχνά έχει τη μαγική δύναμη να καλύπτει τις κειμενικές αδυναμίες.

Σε αυτά τα πέντε έργα δεν έχει σημασία το περιβάλλον όπου τοποθετούνται. Ούτε η ιστορία, που ασφαλώς είναι μια ευφάνταστη πρόφαση του συγγραφέα. Σκοπός του είναι να μας ξεναγήσει στη χαοτική, εχθρική, αφιλόξενη, πληγωμένη, ανήμπορη «γη των ανθρώπων». Ο Φλουράκης καταπιάνεται με γενναιότητα και ειλικρίνεια με το άγριο και άγιο υλικό της ανθρώπινης φύσης, που αδυσώπητο, σαρκοβόρο, ανελέητο, αδικαίωτο, ηττημένο, ματαιωμένο, έρημο, διαπράττει κατ’ επανάληψη είτε τον πιο ειδεχθή «φόνο» είτε την πιο μάταιη αυτοχειρία. Αναλώνεται γελοίο και μόνο, βγάζοντας την άναρθρη κραυγή της βαθιάς ανάγκης της ύπαρξης χωρίς πόνο, που όμως τον προκαλεί.

Οι ήρωές του δεν έχουν όνομα, δηλαδή στερούνται προσώπου.[1] Είναι οι αιώνιοι έκπτωτοι του κήπου της Εδέμ, που ματαίως αναζητούν τον κήπο των τέρψεων. Τιμωρημένοι σε ένα σισύφειο μαρτύριο, είναι οι αενάως υποπίπτοντες στο «προπατορικό αμάρτημα». Ο καρπός της γνώσης δεν σήμαινε τίποτα άλλο για αυτούς παρά μόνο την πτώση. Ενοχοποιούνται διαρκώς και λογοδοτούν σε έναν μεταμφιεσμένο τυραννικό «θεό», που δεν είναι άλλος από τον συνάνθρωπό τους, που τους καλεί διαρκώς στη μετάνοια ενός μη διαπραχθέντος αμαρτήματος. Καταδιώκονται από έναν αδυσώπητο, εγωπαθή, εγωιστή, αδηφάγο «θεό», που δεν αγαπά, δεν παρηγορεί, δεν ανακουφίζει, δεν συγχωρεί. Άλλοτε ονομάζεται «μητέρα», άλλοτε «ιδιοκτήτης», «πατέρας», «γιατρός» ή «πελάτης», και που κι αυτός με τη σειρά του θα υποδυθεί τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, υποκύπτοντας στο αδιέξοδο ενοχοποιητικό αυτό παιχνίδι. Και όλα αυτά συμβαίνουν γιατί οι ήρωες του Φλουράκη στερούνται πίστης, δηλαδή αθωότητας, επομένως και αθώωσης. Είναι δέσμιοι από τη στιγμή που αναπαράγουν τη χριστιανική έννοια του κακού, που για τον συγγραφέα δεν είναι παρά μία ακόμα όψη του παραλόγου. Αυτός είναι και ο λόγος που ο χρόνος φαντάζει θραυσματικός και κατακερματισμένος. Άλλοτε στάσιμος ή λιμνάζων, φρενήρης ή αιωρούμενος, πάντοτε όμως σε ένα εφιαλτικό παρελθοντικό παρόν, απ’ όπου αναδύεται η σπαρασσόμενη και σπαραγμένη μνήμη του ακρωτηριασμένου «εγώ» που αναζητά απελπισμένα «το άλλο». Ενδίδει δε κάθε φορά σε αυτήν την αδικαίωτη οξειδωμένη ανάγκη ένωσης και συμπόρευσης μαζί του.

Η περιδιάβαση του αναγνώστη στο πολύπλοκο σύμπαν του συγγραφέα θα ήταν δύσβατη, αν δεν είχε ως πλοηγό την πολύτιμα καίρια, επιστημονικής ακρίβειας αλλά και απόλυτης σαφήνειας εισαγωγή της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Καίτης Διαμαντάκου, που μυεί τους «αφώτιστους» και ανοίγει μονοπάτια στους ήδη μυημένους στο έργο του Α. Φλουράκη.

*Hieronymus Bosch, 1503-1504

---

[1] Εκτός μόνο από δύο πρόσωπα στις Αντιλόπες.