Η περιδεής γενναιότητα

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΑΞΙΩΤΗΣ, Με χίλιους τρόμους γενναίος, εκδόσεις Κίχλη, σελ. 172

Ο βορειοελλαδίτης συγγραφέας Διαμαντής Αξιώτης στη νέα του συλλογή διηγημάτων κατασκευάζει και αποκρυπτογραφεί ψυχικά τοπία που απειλούνται από ανατροπές, εισβολές και επιθέσεις ή κατοικούνται από τη μνήμη και τη νοσταλγία. Οι ήρωες των δεκαεννέα ιστοριών ανέστιοι, εκριζωμένοι, απάτριδες, ασυντρόφευτοι, πραγματικά ή μεταφορικά, κινούνται σε οριογραμμές, μετεωρίζονται στο κενό, κατοικούν ανοίκειους και απειλητικούς χώρους, εγκλωβίζονται σε λαβυρίνθους, ακολουθούν άγνωστες διαδρομές, απομονώνονται σε εφιαλτικά σύμπαντα, εγκιβωτίζονται σε ερμητικές κρύπτες. Υπάρξεις έκκεντρες ή απλά ανήσυχες και δυσπροσάρμοστες με το σώμα πληγωμένο και την ψυχή κουρασμένη που επιθυμούν το ανέφικτο. Παγιδεύονται σε ουτοπικά και ανεδαφικά οράματα, ερωτεύονται και προδίδονται, δέχονται προσβολές, υφίστανται στερήσεις, εκτίθενται σε κινδύνους, γίνονται θανάσιμη απειλή για τον εαυτό τους και τους άλλους.

Άνθρωποι που ζουν στη σκιά, στο περιθώριο, σε καταφύγια, άσυλα, φυλακές, στην πόλη ή στην ύπαιθρο, σε κατάσταση συναγερμού και υπό διαρκή πίεση. Παρίες και αποσυνάγωγοι σε διάρκεια χρόνου ή περιπτωσιολογικά, που αντιμετωπίζουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες. Άνθρωποι που ζουν απροσχεδίαστα, από μέρα σε μέρα, αλωμένοι από ανομολόγητα πάθη και εμμονές. Προσηλώνονται σε έναν ανέφικτο στόχο, ονειροβατούν, ακολουθούν φασματικές οπτασίες, φαντασιοκοπίες και χίμαιρες που διογκώνονται και καταλαμβάνουν το χώρο της πραγματικότητας. Άνθρωποι ευάλωτοι στην παραλυτική δύναμη των ονείρων και στην αμείλικτη ομηρεία των τραυμάτων της παιδικής ηλικίας, που επινοούν παράδοξες στρατηγικές για να αντέξουν τη βάσανο της επιβίωσης, της μοναξιάς, της απόρριψης. Διαβιούν περιδεώς, πέραν των αντοχών τους, με τα αποθέματα γενναιότητας και τόλμης που αντλούν από τα βάθη της ψυχής και τον ενδόμυχο εαυτό.   

Ο συγγραφέας αποτυπώνει το υπαρξιακό δράμα τους σε αλληγορικές αφηγήσεις που κυριαρχεί το άγος και η οδύνη. Αφήνει τις ιστορίες μετέωρες να ηχούν στο κενό ή δίνει απροσδόκητες λύσεις με υπερρεαλιστικές αποχρώσεις που αιφνιδιάζουν τον αναγνώστη. Οι όροι που αναλαμβάνουν να ερμηνεύσουν την αδυσώπητη κατάσταση των προσώπων είναι διπολικοί και χωρικοί: μέσα-έξω, πάνω-κάτω, παρελθόν-παρόν, ιερό-ανίερο, δημόσιο-ιδιωτικό, φύση-πόλη, πρωτογονισμός-πολιτισμός. Οι ήρωες του, άλλοτε ιδιόρρυθμοι, ακοινώνητοι και απόκοσμοι, χωρίς προσαρμοστικότητα και επιλογές και άλλοτε εγκρατείς, πεισματωμένοι και μαχητικοί, δεν γλιτώνουν την σωματική και ψυχική κακοποίηση. Τα πρόσωπα των αφηγήσεων, ταυτότητες σε σύγχυση, δοκιμάζονται σκληρά από τις κοινωνικές συνθήκες, φθείρονται, θρυμματίζονται, ρηγματώνονται από το άλγος και την εξουθένωση. Έρμαια των εσωτερικών τους συγκρούσεων και των νοσηρών εμμονών εγκληματούν χωρίς συνείδηση των πράξεών τους. Φθάνουν στα όρια και τα υπερβαίνουν. Τα συναισθήματά τους, φόβος, οργή, θυμός, απώθηση, απογοήτευση υπερχειλίζουν και τους πνίγουν. Απροσάρμοστοι στην μεταβλητότητα των καιρών υφίστανται αδιαμαρτύρητα διατεταγμένες συμμορφώσεις, στρεβλώσεις και ακρωτηριασμούς με μοναδική δυνατότητα την καταφυγή στο φαντασιακό.

Ο συγγραφέας επιχειρεί μια καλειδοσκοπική αμφίπλευρη εποπτεία των ιστοριών του αλλάζοντας αφηγητή και παρατηρητήριο. Ο Αλβανός Νουρίμ που θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην Ελλάδα με μια σφαίρα από τις συμμορίες των συμπατριωτών του. Ο Έλληνας που κατατρεγμένος και διωγμένος από τον τόπο του θα υποδυθεί τον Αλβανό για να βρει δουλειά και να επιβιώσει. Η μικρή χωλή μετανάστρια που θα ονειρευτεί μια άλλη ζωή και θα πετάξει από την ταράτσα για να συναντήσει το ίνδαλμά της στην απέναντι πολυκατοικία. Η καμουφλαρισμένη φανταρίστικη απόγνωση στο απομονωμένο φυλάκιο μια χιονισμένη βραδιά Χριστουγέννων. Ο κατά συρροή τιμωρός και δολοφόνος των άσεμνων γυναικών. Ο μόλις αποφυλακισμένος που θα εκτελέσει έναν άγνωστο τυφλωμένος από οργή και κυνηγημένος από τη μνήμη της μάνας να πεθαίνει αβοήθητη μέσα σε αφόρητους πόνους ζητώντας του να την λυτρώσει. Είναι μερικές από τις εκδοχές του ανθρώπινου δράματος που δημιουργούν μια συνεκτική ατμόσφαιρα περίσκεψης και αναστοχασμού. Στον αντίποδα κάποια ευφρόσυνα διηγήματα αναμοχλεύουν νοσταλγικά μνήμες-φυλαχτά από υπέρτατες αισθητηριακές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και ηδονές της ενήλικης ζωής. 

Η πλοκή εγγράφεται σε τόπους συμβολικούς που φέρουν ένα ιδιαίτερο νόημα. Φυλακές, ξενοδοχεία, χαμάμ, αποδυτήρια και κατάμεστα στάδια, άσυλα αστέγων, υπόγεια ταπεινά σπίτια, μεθοριακά φυλάκια, θέατρα και σπήλαια με αρχαία αποτυπώματα, ιερούς χώρους μεταρσίωσης και τοπία με ανυπέρβλητο κάλλος. Ο λόγος του συγγραφέα λειτουργικός και ρυθμικός, σκληρός και χωρίς περιστροφές όταν αρμόζει τα κομμάτια μιας αδιέξοδης πραγματικότητας ή νοσταλγικός και τρυφερός να χαϊδεύει τις αισθήσεις και να στρογγυλεύει τα νοήματα όταν αναπολεί την αθωότητα της παιδικής ηλικίας ή τη μυστηριακή θλίψη του έρωτα.

 Η ακολουθία των αφηγήσεων τελειώνει με μια διττή ιστορία, σαν εφιαλτικό ανατολίτικο παραμύθι και σαν προσευχή. Μια ιστορία που μιλάει για την αμαρτία της αδικίας και την κατάρα που την ακολουθεί και οδηγεί στον αφανισμό καθέναν που ενσυνείδητα την διαπράττει. Αλλά και για το θαύμα της αγάπης, της μετάνοιας και της λύτρωσης.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας   

Νίκος Παπαδημητρίου, portraits, 2015, σειρά γλυπτών από τερρακότα, και μπρούτζο