Με τα δάκρυα που κλαίνε οι κούκλες

ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΛΙΝΑΡΔΑΚΗ

Άποψη της έκθεσης, έργο της Μαριάννας Χριστοφίδου

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΙΔΗΡΑ, Silver Alert, εκδόσεις Κέδρος, σελ. 96

Silver, omnibus και amber alert, τα συντονιστικά προγράμματα έγκαιρης και έγκυρης ειδοποίησης των πολιτών για περιστατικά εξαφάνισης ηλικιωμένων το πρώτο, ενηλίκων το δεύτερο και ανηλίκων το τρίτο. Στην περίπτωση της Αγγελικής Σιδηρά όμως, η εξαφάνιση για την οποία γίνεται λόγος και η συνακόλουθη αναζήτηση, παρότι έχουν συντελεστεί στον πραγματικό κόσμο, εξακολουθούν να συντελούνται καθημερινά και στον μέσα ορίζοντα.

Στην πρώτη ενότητα της πιο πρόσφατης ποιητικής συλλογής της, που τιτλοφορείται –όπως και ολόκληρη η συλλογή– Silver Alert, η Σιδηρά μας πληροφορεί για τους εξαφανισμένους ηλικιωμένους της ζωής της, αντλώντας από τις αναμνήσεις της: πρόκειται για πληροφορίες επώδυνες, γιατί κρύβουν μέσα τους ντροπή αλλά και τρυφερότητα, σε ένα παράξενο μείγμα που τροφοδοτεί τη συγκίνηση. Πρωταγωνιστές ο πατέρας, στον οποίο ήθελε να δώσει πετρούλες για να μη χάνει τον δρόμο για το σπίτι, και η μητέρα που με τις φουρκέτες της συγκρατούσε, μαζί με τα μαλλιά, τις λύπες, τους θυμούς και τις αγωνίες της. Πρόσωπα κάποτε υπαρκτά και πολύτιμα, που ταξίδεψαν πρώτα στην άνοια και ύστερα στο επέκεινα και που τώρα μπορούν να αναζητηθούν μόνο στις κοιλάδες της μνήμης μέσα από σκηνές που πληγώνουν:

Ντρεπόμουνα που γέρασες τόσο και τα ’βαζα μαζί σου γιατί σκεφτόμουν πως όταν φοράς συνέχεια κάποιο αγαπημένο ρούχο, αυτό παλιώνει απάνω σου, σιγά σιγά, μαζί με σένα και ούτε που το καταλαβαίνεις.

(Παράκαιρη συνάντηση)

Omnibus alert είναι ο τίτλος της δεύτερης ενότητας και εδώ υπερισχύουν τα μεγάλα ερωτήματα, είτε εμπεριέχουν τον θάνατο είτε όχι: το τι θα γινόταν αν, το τι γίνεται όταν, το τι συμβαίνει στο διάστημα ανάμεσα στο πριν και στο τώρα, το τι είναι δικό μου και τι είναι ξένο, όλα αυτά απασχολούν την ποιήτρια με αφορμή μια σκηνή στο μετρό, μια ρεκλάμα σε περιοδικό αυτοκινήτων, έναν πίνακα ή ένα άλλο ποίημα. Πρόκειται για μικρές ψηφίδες που συνθέτουν το μωσαϊκό του ίδιου της τελικά ενήλικου εαυτού μέσα από την αντανάκλασή του στις ζωές των άλλων:

Σκεφτόμουν «το ποίημα»

που μόνο του περπάτησε απρόσκοπτα

δεκάδες τόσα χρόνια

και ήρθε να με βρει εδώ,

να με παρηγορήσει,

τα χρόνια ακυρώνοντας

και την ανημποριά μου.

(Η κοιλάδα με τις πεταλούδες)

Η τρίτη ενότητα, amber alert, είναι μια αναζήτηση στην περασμένη ανεπιστρεπτί ηλικία της αθωότητας με δυο-τρεις πληγές για εφόδιο, μέσα από ένα ζευγάρι παιδικά μάτια που κοιτούν απορημένα τον κόσμο, ενώ συντελούνται σε βάρος τους αδικίες χωρίς λογική: τα παιδιά από τη Συρία χάνονται διαπλέοντας με επισφαλή πλεούμενα το Αιγαίο στην προσπάθειά τους να βρουν ένα ασφαλές μέλλον, το Εβραιόπουλο οδηγείται στο κρεματόριο χαρούμενο για το κίτρινο αστέρι στο πέτο του, ένα μικρό παιδί περιπλανιέται χαμένο στη μεγάλη Αθήνα, η ίδια η ποιήτρια:

Έκλαψε με τα δάκρυα

που κλαίνε οι κούκλες και προχώρησε.

Διέσχισε την πλατεία της Ομόνοιας.

Ο φόβος.

(Η περιπέτεια μιας κούκλας)

Των τριών αυτών ενοτήτων έπεται ένα θλιβερό επίμετρο: λίγο καιρό πριν κυκλοφορήσει η συλλογή, σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα ένας από τους γιους της ποιήτριας. Το να χάνει ένας γονιός το παιδί του είναι από τα πιο φρικτά πράγματα που μπορούν να συμβούν στη ζωή. Κυριολεκτικά επί του πιεστηρίου, η Αγγελική Σιδηρά προσέθεσε επτά ποιήματα στη μνήμη του γιου της, ένα για κάθε μέρα της εβδομάδας των Παθών, ξεκινώντας από την Κυριακή των Βαΐων:

Ήσουν ήρεμος

στο τελευταίο σου κρεβάτι.

Ίσως πιο όμορφος παρά ποτέ.

Γιατί θελήσαν να σε πάρουν

από δω; Ποιος θα χαϊδεύει τώρα

τ’ ατίθασα μαλλιά σου;

(Μεγάλη Παρασκευή)

Η εξαφάνιση που συνεπάγεται την απώλεια, ιδίως όταν είναι αμετάκλητη, η αναζήτηση που δεν τελειώνει ποτέ, η επιστροφή στον εαυτό πάντα, όλα αυτά είναι οι συντεταγμένες του «Silver alert», μιας συλλογής που διατυπώνεται με αφοπλιστική ειλικρίνεια και δεν φειδωλεύεται τον σπαραγμό.

Η Χριστίνα Λιναρδάκη είναι φιλόλογος-μεταφράστρια, http://stigmalogou.blogspot.com