Η τιμή του πετρελαίου

ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΚΑΡΕΛΑ

ΚΕΝ ΣΑΡΟ ΟΥΙΟΥΑ, Ένας μήνας και μία ημέρα, Ημερολόγιο φυλακής. Οι εκδόσεις των συναδέλφων, μετάφραση Παναγιώτης Σουλτάνης, σελ. 296

Τί επικαιρότητα έχει σήμερα το ημερολόγιο φυλακής ενός οικολόγου από τον Νίγηρα στις αρχές της δεκαετίας του ’90; Ασφαλώς μπορεί να διαβαστεί ως ιστορικό ντοκουμέντο: μια μαρτυρία σχετικά με ένα  παραστρατιωτικό καθεστώς και την αμείλικτη αντιμετώπιση κάθε είδους διαμαρτυρίας προς αυτό. Ευαισθητοποιεί επίσης για τις σχέσεις πολυεθνικών, οικονομικών συμφερόντων, και αναπτυσσόμενων χωρών. Κυρίως βέβαια πρόκειται για τη δραματική εξιστόρηση της φυλάκισης, του βασανισμού -ψυχολογικού και σωματικού- και τέλος την εκτέλεση ενός συγγραφέα που διαμαρτυρήθηκε για την καταστροφή του τόπου του από την ανεξέλεγκτη εξόρυξη πετρελαίου.

Ο Κεν Σάρο Ουίουα φυλακίστηκε δύο φορές εξαιτίας της αυτής της διαμαρτυρίας. Η δεύτερη φορά κατέληξε στον απαγχονισμό του μαζί με άλλους 8 συγκρατούμενούς του, αποτέλεσμα μιας δίκης-παρωδίας που, αν και μάταια, τράβηξε την προσοχή της διεθνούς κοινότητας. Η εκμετάλλευση των κοιτίδων πετρελαίου της περιοχής για δεκαετίες, χωρίς κανένα σεβασμό για το περιβάλλον, είχε ως αποτέλεσμα τη δηλητηρίαση των φυσικών πόρων της γης των Ογκόνι, ενός λαού που ζει περίπου αποκλειστικά από τη γη και το ποτάμι. Το Ένας μήνας και μια μέρα  δεν είναι ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος. Δεν πρόκειται δηλαδή μόνο για την αφήγηση της φυλάκισής του· με αφορμή τα γεγονότα εκείνης της περιόδου ο Σάρο Ουίουα διηγείται, με άμεσο και ανεπιτήδευτο τρόπο, την πενταετή ιστορία της εξέγερσης της οποίας ηγήθηκε.

Ένα παραμύθι της φυλής των Ογκόνι (η φυλή του Σάρο Ουίουα) διηγείται την ιστορία ενός τυχερού αλλά άπληστου γεωργού. Ο γεωργός έχει την ευκαιρία, αν και δεν επιτρέπεται από τη θρησκεία του, να καλλιεργήσει τη γη του δάσους, αρκεί να προσφέρει σπονδή ως αντάλλαγμα μετά τη σοδειά. Όταν μέσα στην απληστία του δεν το κάνει, οι νεράιδες του δάσους τον τιμωρούν. Το παραμύθι έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα: αντανακλά απλά την ταπεινοφροσύνη και το σεβασμό που μαθαίνουν να έχουν οι Ογκόνι απέναντι στη γη. Στην πραγματικότητα, και χωρίς νεράιδες να τους προστατεύουν, οι ντόπιοι κατάφεραν απλά να  αποκτήσουν δημόσιο λόγο, χάρη στον αγώνα του Σάρο Ουίουα : «Έχω καλή διάθεση... Είμαι σίγουρος ότι το όνειρό μου θα γίνει πραγματικότητα, θα πρέπει όμως να πληρώσω το τίμημα... το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι χρησιμοποίησα την πένα μου για να δώσω στους Ογκόνι τη δύναμη να αντιμετωπίσουν τους βασανιστές τους. Η πένα μου το κατάφερε αυτό. Είμαι έτοιμος για το χειρότερο, όμως ελπίζω για το καλύτερο. Πιστεύω ότι είμαι ο ηθικός νικητής».

Για τη γενιά μου που, αν και «λούστηκε» την κρίση χωρίς προειδοποίηση, παραμένει προφυλαγμένη από βαναυσότητες, δεν είναι κακό να συνειδητοποιούμε ότι η σύγκρουση μεγάλων συμφερόντων μπορεί να επιφέρει, και επέφερε, εφιαλτική βαρβαρότητα, μερικές φορές μόλις χθες, μερικές φορές δίπλα στην πόρτα μας. 

Η Κατερίνα Καρέλα είναι δρ Φιλοσοφίας

Κωστής Βελώνης, How to guarantee conditions of contemplation to the older feline population ('pet sculpture' series), 2006, ξύλο, 310 x 165 x 52 εκ.