Σχολάρχης στην Αίγινα

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Πορτραίτο Κ.Κ., ακρυλικό σε καμβά, 100 x 100 εκ.

ΕΛΕΝΗ ΣΤΑΜΠΟΓΛΗ, Σχολάρχης στην Αίγινα. Παναγής Ν. Ηρειώτης , 1854 -1930, Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας – Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2015, σελ. 185

Υπάρχουν κάποιες εκδόσεις που επειδή δεν προέρχονται από τους γνωστούς μεγάλους εκδοτικού οίκους, κινδυνεύουν να περάσουν σχεδόν απαρατήρητες. Σ’ αυτή την κατηγορία εντάσσεται και η παρούσα. Μια έκδοση από κάθε άποψη άψογη και εντυπωσιακά πλούσια, με φωτογραφίες, λιθογραφίες, καρποστάλ, αντίγραφα σπάνιων ντοκουμέντων και εφημερίδων της εποχής, αρχειακά και βιβλιογραφικά πλήρως ενήμερη, και κυρίως με μια λιτή, σαφή και στρωτή γλώσσα, που δένει λειτουργικά με τα αρχειακά υλικά που παραθέτει, καρπό μιας πολύχρονης και συστηματικής ερευνητικής προσπάθειας .

Δεν πρόκειται απλά για μια βιογραφία ενός ευρύτερα άγνωστου εκπαιδευτικού, όπως ο Σχολάρχης Ηρειώτης -που και αυτό μόνο του θα αρκούσε ως σημαντική κατάθεση στην εκπαιδευτική μας ιστορία- αλλά για μια εκτενή ακτινογραφία μιας περιόδου του νεοελληνικού πολιτικοκοινωνικού, εκπαιδευτικού, ευρύτερα πολιτισμικού γίγνεσθαι του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και ιδιαίτερα μέσα σ’ αυτόν της πορείας της καθημερινής και ευρύτερης ζωής της Αίγινας, αυτής της γνωστής άγνωστης κοντινής μας νήσου. Μια ακτινογραφία η οποία επιχειρεί, και σε μεγάλο βαθμό κατορθώνει, να συλλάβει την πάντα άπιαστη ιστορική αλήθεια, μιας ολόκληρης περιόδου, εβδομήντα χρόνων, και τι χρόνων: από τα τελευταία σαράντα χρόνια του 19^ου αιώνα μέχρι τα πρώτα τριάντα του 20^ού.

Μέσα στην εξέλιξη της οποίας εντάσσεται η πορεία του Παναγή Ν. Ηρειώτη, αυτής της ιδιότυπης κλειστής προσωπικότητας ενός Αιγινήτη, με μεταπτυχιακές κλασσικές σπουδές φιλολογίας στο Βαυαρικό Πανεπιστήμιο της Ερλάγγης του 19^ου αιώνα, όπου στα 1883 αναγορεύτηκε σε διδάκτορα με τίτλο διατριβής «Η μνήμη εν τη ρητορική των αρχαίων» και ο οποίος για απροσδιόριστους λόγους, μάλλον βιοποριστικούς σύμφωνα με την συγγραφέα, δεν διεκδίκησε θέση πανεπιστημιακού δασκάλου, αλλά αφού για ένα διάστημα δίδαξε ως καθηγητής στο Βαρβάκειο και το ιδιωτικό Γυμνάσιο «Μανούσου», επέστρεψε τελικά στο νησί του, όπου υπηρέτησε για 38 ολόκληρα χρόνια, ως Σχολάρχης στο εκεί «Ελληνικό Σχολείο». Σε αυτή την άγνωστη σήμερα ενδιάμεση βαθμίδα μεταξύ Δημοτικού και Γυμνασίου, που έχει μείνει στην Ιστορία ως «Σχολαρχείο». Η επιστροφή αυτή δεν σημαίνει και εγκατάλειψη των ευρύτερων αναζητήσεών του, της βιβλιογραφικής του ενημέρωσης, των συγγραφικών του καταθέσεων, τόσο σε σχολικά εγχειρίδια όσο και σε νέους επιστημονικούς κλάδους, όπως ήταν για τα τέλη του 19^ου αιώνα αυτός της Λαογραφίας. Οι μελέτες του γύρω από την οποία τον κατατάσσουν στους πρωτοπόρους αυτού του επιστημονικού κλάδου. Πρόκειται -σύμφωνα με την λεπτομερή και λεπτολόγα, μα πάντα απόλυτα ντοκουμενταρισμένη ανάλυση της Ελένης Σταμπόγλη- για «ένα εκτενές ερευνητικό-συγγραφικό έργο, που εντυπωσιάζει με το θεματικό εύρος και φανερώνει μια βαθιά ανθρωπιστική παιδεία. Τον έλεγχο της ερευνητικής μεθοδολογίας και, κυρίως ένα ανήσυχο πνεύμα που δεν διστάζει να καταπιαστεί με πολλές, διαφορετικές γνωστικές πλευρές». Μένοντας όμως έξω από την ενεργή συμμετοχή στους αγώνες και τις διεκδικήσεις των συναδέλφων του, παρακολουθώντας πάντως τις διεργασίες που συντελούνται στον εκπαιδευτικό χώρο, έστω και από απόσταση, όχι όμως και από τις έντονες πολιτικές διεργασίες του «Εθνικού Διχασμού» οι οποίες τον τοποθετούν στο φιλοβασιλικό στρατόπεδο, έστω και έμεσα, με αποτέλεσμα την παύση του από την Κυβέρνηση Βενιζέλου το 1917 και τον επαναδιορισμό του μετά την παλινόρθωση του Κωνσταντίνου από την Κυβέρνηση των Λαϊκών το 1921. Παραμένοντας στην θέση του μέχρι την συνταξιοδότησή του στα 1925, στα 70 του.

Η μνήμη αυτής της προσωπικότητας, ως σοφού τοπικού Λόγιου, όπως είναι φυσικό, μετά τόσα χρόνια προσφοράς παραμένει ζωντανή στην τοπική κοινωνία, όπως και το αρχείο του, που μαζί με το σπίτι του κληροδοτήθηκαν από την κόρη του στον Δήμο της Αίγινας, για να στεγαστεί και εμπλουτισθεί το Λαογραφικό Μουσείου του νησιού.

Αξίζουν συγχαρητήρια προφανώς στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας και τις εκδόσεις «Καλειδοσκόπιο», που φιλοτέχνησαν αυτή την άψογη έκδοση, που αξίζει να εμπλουτίσει τις Δημόσιες βιβλιοθήκες, ως κέντρισμα για αντίστοιχες ερευνητικές και εκδοτικές προσπάθειες. Όπως αξίζει παράλληλα και να διαβαστεί και πέραν των παροικούντων στο νησί.