Το σύνορο της σκοτεινής πλευράς

ΙΧΝΗ

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Καζιμίρ Μαλέβιτς, Μαύρο Ορθοφώνιο, περ. 1915, λάδι σε καμβά, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη

ΧΕΡΜΑΝ ΚΟΧ, Εξοχικό με πισίνα, μτφρ. Ινώ βαν Ντάικ-Μπαλτά, εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 416

                          

O Ολλανδός συγγραφέας και αρθρογράφος Χέρμαν Κοχ, τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της ευρωπαϊκής μυθιστοριογραφίας, με το προηγούμενο του βιβλίο που έφερε τον τίτλο, «Το Δείπνο». Εκεί ανάμεσα σε δυο ευκατάστατα και σχετικά νέα  ζευγάρια, εν μέσω γαστριμαργικού σαφάρι, αναπτύσσεται ο εγγενής κυνισμός μιας τεχνοκρατούμενης-φοβικής Ευρώπης. Όποιοι το διάβασαν, σίγουρα τους κόπηκε η όρεξη...

Ανάμεσα στην Χάισμιθ και τον Χάνεκε, το δεύτερο του βιβλίο που μεταφράζεται στα ελληνικά, από την αξιόλογη Ινώ βαν Ντάικ-Μπαλτά, επιτίθεται και πάλι στα αστικά ήθη. Υποδόρια αυτή τη φορά και με ισχυρές δόσεις αυτοσαρκασμού. Μέσα από την πισίνα, αναδύονται τα μορφολογικά στοιχεία της κοινωνικής χαιρεκακίας, της οικογενειακής αποσάθρωσης και του εμπορίου σάρκας.

Μα πάνω απ’ όλα ο άκρατος ναρκισσισμός, είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από τις πράξεις. Στόχος, η πάση θυσία ωφελιμιστική διάσταση των πράξεων. Τι συμβαίνει όμως όταν τα θύματα είναι αποτέλεσμα μιας ενδημικής απώλειας, λόγω συνεχούς ανταγωνισμού; Ο Κοχ σκιαγραφεί οργανικά τον εφιάλτη της Χάνα Άρεντ. Προσωποποιώντας το κακό, με βάση το προφίλ ενός οικογενειακού γιατρού. Μιας προσφιλούς ιδιότητας, που ικανοποιεί τις ανάγκες ή τις εμμονές πολλών από εμάς.

Με μια πρώτη ματιά ο δόκτωρ Μαρκ Σλόσερ αναδεικνύει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός θεληματικού επιστήμονα της πιάτσας: ελκυστικός μα συνάμα σοβαρός, νέος οικογενειάρχης με έφεση στο παραμύθιασμα, ριζοσπαστικός στις απόψεις του αν χρειαστεί, ευέλικτος στις αποφάσεις του και εξόχως συμπονετικός. Ένας γιατρός που χαίρεται ο καθένας να έχει στο πλευρό του. Ένα κρυστάλλινο βάζο, που έχει όμως μερικά ανεπαίσθητα ραγίσματα. Ένας άντρας που τα έχει φαινομενικά όλα και αγαπημένο του χόμπι, είναι το μίσος.

Όχι απαραίτητα το τυφλό. Αλλά εκείνο που εξέρχεται ως απόρροια υπολογιστικής μανίας. Ο Μαρκ Σλόσερ έχει για σύζυγο μια γυναίκα που ενδιαφέρει μόνο ως τροφός. Οι δυο του κόρες όμως είναι στην εφηβεία. Τις προστατεύει ολοκληρωτικά, με ασίγαστο πάθος στα όρια της παρεξήγησης. Ο γιατρός λειτουργεί ως αρχηγός αγέλης που δεν αφήνει κανέναν να πλησιάσει τα νεογνά του. Κανέναν;

Στη ζωή του Σλόσερ εμφανίζεται ο πληθωρικός ηθοποιός και σταρ του κλασσικού θεάτρου, Ραλφ Μέγιερ. Ένας σάτυρος χωρίς καμία αιδώ. Έτσι φαίνεται. Μα τα φαινόμενα απατούν. Ίσως «μια λανθασμένη διάγνωση, μπορεί να οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα», αποφαίνεται ο γιατρός και το ολέθριο γαϊτανάκι της εξόντωσης ξεκινά.

Ο Χέρμαν Κοχ, κλιμακώνει την ένταση ανάμεσα στις δύο οικογένειες κατά την περίοδο των διακοπών, ρίχνοντας κοφτερές ματιές στο εγωπαθητικό σύνδρομο που κατατρέχει την τυπολογία των μεγαλοαστών. Μια παρεξήγηση, φτάνει και περισσεύει για να πάρει μπρος το μακελειό. Σε πρώτο επίπεδο οι δύο άντρες μάχονται για το ποιος θα καταφέρει το θανάσιμο πλήγμα στον άλλο. Ο ηθοποιός με την μεγαλομανία του, ο γιατρός με το τραχύ αίσθημα του θηρευτή.

Όμως υπάρχει και κάτι πιο σκοτεινό στο βασίλειο της Δανιμαρκίας. Τα μικρά κορίτσια, ιδιαίτερα η μεγαλύτερη η Γιούλια. Αναζητά απεγνωσμένα την ερωτική χειραφέτηση. Στο μεταίχμιο μιας λολίτας και μιας ατέρμονης  διερεύνησης της βίαιης αφύπνισης. Μεταξύ παρατεταμένης μελαγχολίας και ξαφνικών ξεσπασμάτων. Μπορεί να γίνει εξώφυλλο για περιοδικό, βορά στις ορέξεις. Ο συγγραφέας περπατά σε τεντωμένο σχοινί. Όμως δεν κρύβει τα λόγια του. Η βιομηχανία της σάρκας θέλει νέο αίμα, με ακριβό αντίτιμο: παράδοση άνευ όρων. Δεν είναι προς κατανάλωση. Είναι το υλικό της νέας βιτρίνας που εξακολουθεί και στις μέρες μας να ανακαινίζεται.

Ο ρυθμός του βιβλίου, υπνωτίζει. Σκορπά στον αναγνώστη την ανατριχίλα του οικείου τρόμου του βλέμματος. Της ερμηνείας και των παραγώγων της. Για τον Χέρμαν Κοχ αυτό δεν εδράζεται στη σφαίρα του αυτονόητου. Έρχεται από τα βάθη της απόκτησης. Ενός ορμέμφυτου, που έχει στραβώσει στις μέρες μας, έχοντας πάρει το δρόμο της μνησικακίας. Οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι επιβιωτές της κρίσης των υψηλών κλιμακίων, το έχουν αναγάγει σε επιστήμη. Δεν υπάρχει κανένας ηθικολογισμός εδώ. Όλα γίνονται με βάση την πολιτική της εκδίκησης. Και με την «κατάλληλη» ανταμοιβή για όποιους επιβιώσουν.

Με αυτό τον καίριο όσο και παραπλανητικό τίτλο, ο Χέρμαν Κοχ επάξια κερδίζει μια περίοπτη θέση στην σύγχρονη ευρωπαϊκή μυθιστοριογραφία. Μια ήπειρος που πια έχει περάσει σε έναν ακατάσχετο αγώνα δρόμου σαρκοφαγίας. Το χειρότερο είναι πως οι «παίκτες» έχουν αποδεχθεί το πλαίσιο και κάνουν ότι μπορούν για να επιδείξουν την καλύτερη δυνατή φόρμα. Το σημαίνον όμως διαφεύγει. Ο κίνδυνος προέρχεται από την αρχέγονη φιλοδοξία μας για κατάκτηση. Κάτι που φυσικά ο πολιτισμός μας δεν έχει εξαλείψει. Ανάμεσα στο κτηνώδες και το ερεθιστικό, παρεξήγηση και την προμελέτη, το βιβλίο του Ολλανδού συγγραφέα αφήνει έντονα το χνάρι του. Οι πτυχώσεις καθημερινών ανθρώπων, με εκκεντρικότητες σαφώς, που δεν γνωρίζουν τα σύνορα της σκοτεινής τους πλευράς.  

Ο Νίκος Κουρμουλής είναι κριτικός λογοτεχνίας