Ρυθμική και αδιάπτωτη ροή

Ένα σχόλιο για την ποίηση του Νάνου Βαλαωρίτη και του Ντίνου Σιώτη

Νίκος Δραγούμης, Γυναίκα της Προβηγκίας, κάρβουνο και γκουάς, 30,2 x 46 εκ., Ιδιωτική συλλογή

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΖΗ

«Γράφω ποιήματα για/ ν’ ακουστούν να διαβαστούν/ να ξεσκιστούν να πεταχτούν/ στον κάλαθο των αχρήστων// Ως προϊόντα κοινωνικά/ της προσωπικής ψυχολογίας/ όλων εκείνων που τα γράφουν/ που δεν είναι λίγοι ούτε ουτι-// δανοί αλλά μάλλον ματαιό-/ δοξοι που επιθυμούν να δια-/ βαστούν να ακουστούν να/ επαινεθούν ν’ αποκηρυχθούν// να πεταχτούν στα σκουπίδια…» («Μάταια», Νάνος Βαλαωρίτης, Πικρό καρναβάλι, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελίδα  86)

«Αναρτήστε σε εύκρατα ιστολόγια όλα τα Facebook / της αυταρέσκειας αναρτήστε στις παραλίες του χθες / όλες τις παλίρροιες και τις επερχόμενες πλημμύρες // της παρηγοριάς αναρτήστε τις κατολισθήσεις του / Τρίτου Κόσμου μέχρι να έρθουν στα συγκαλά τους / κάμετε νέες αναρτήσεις-διευθετήσεις όπου κι αν // βρεθείτε αναρτήστε το πάθος για επανάσταση στο / ψηλότερο κατάρτι του ράμφους της σιωπής κάμετε / νέα ανάρτηση την ομορφιά των πραγμάτων που // μένει μετά το πέρας της ομορφιάς τους…» («Νέες αναρτήσεις», Ντίνος Σιώτης, Νέες αναρτήσεις, εκδόσεις Χαραμάδα, Πάτρα 2014, σελίδα 31)  

Εδώ και χρόνια ο Νάνος Βαλαωρίτης και ο Ντίνος Σιώτης (εφαρμόζουν ποιητικές, από τις οποίες η κάθε μια παρουσιάζει βέβαια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που διαφοροποιούν τον ένα από τον άλλο, στις οποίες όμως διακρίνεται ταυτόχρονα ένας κοινός παρονομαστής, που δεν έχει ουσιαστικά μελετηθεί. Πρόκειται για ένα σημαίνον στοιχείο της γραφής και των δύο, το οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί με τον όρο «συνεχόμενο ποίημα» και συνίσταται στη ρυθμική και αδιάπτωτη ροή, με την οποία ξεκινά και αναπτύσσεται παρασυρόμενος ο λόγος και από την οποία προκύπτει το ποίημα ως αδιάκοπη και ενιαία εκφώνηση, που ολοκληρώνεται με τον καταληκτικό στίχο.

Η τεχνική βάση της συγκεκριμένης ανάπτυξης έγκειται στη φόρμα: Πρώτον, τα ποιήματα διαιρούνται σε στροφικές ενότητες, δηλαδή σε ενότητες με κανονικό αριθμό στίχων (στροφές τεσσάρων στίχων στον Βαλαωρίτη, τριών στον Σιώτη), δεύτερον, ο αριθμός των συλλαβών στους στίχους εκάστου ποιήματος είναι περίπου σταθερός, με μικρές αυξομειώσεις (μια επίσης σταθερή διακύμανση παρατηρείται στην έκταση των στίχων από ποίημα σε ποίημα [οι στίχοι στα ποιήματα του Βαλαωρίτη κυμαίνονται συνήθως από τις επτά μέχρι τις δώδεκα συλλαβές και του Σιώτη από τις έντεκα μέχρι τις δεκαέξι]), τρίτον, γίνεται συστηματικά χρήση των διασκελισμών. Η λειτουργία των τριών πιο πάνω τεχνικών παραγόντων έχει ως αποτέλεσμα το γρήγορο (χάρη στους διασκελισμούς) και ρυθμικό (χάρη στον σταθερό αριθμό των συλλαβών στους στίχους και των στίχων στις στροφές και χάρη στις παύσεις λόγω των διάκενων ανάμεσα στους στίχους και ανάμεσα στις στροφές) ξετύλιγμα του λόγου, με τον οποίο σχηματίζεται το ποίημα.

Δημιουργείται λοιπόν ένας τύπος ποιήματος που επιπλέον φέρει έντονα τα γνωρίσματα της προφορικότητας. Σε αυτό εκτός από τον ρυθμό συμβάλλει η γλώσσα η στηριγμένη όχι μόνο σε μια πλούσια λογοτεχνική υποδομή, αλλά και στο καθημερινό discourse και σε κοινόχρηστες, διαδιδόμενες κυρίως από τα media γλωσσικές ποικιλίες. Δηλαδή διαμορφώνεται μια συνεχόμενη, ενιαία, όπως προαναφέρθηκε, εκφώνηση, η οποία, λόγω της γρήγορης ανάπτυξης του ετερόκλητου υλικού της, προσλαμβάνεται πρώτιστα ως μια καλειδοσκοπική ροή ομιλίας. Η τελευταία παράγει δευτερογενώς ένα νόημα, για το οποίο ο καταλληλότερος προσδιορισμός ίσως είναι το επίθετο «κυβιστικό», επειδή αυτό προσλαμβάνεται κατατετμημένο ή επαναλαμβανόμενο σε πολλαπλές μεταμορφωτικές εκδοχές, οι οποίες αντιστοιχούν σε μετατοπιζόμενες γωνίες παρατήρησης του ίδιου αντικειμένου. Το «κυβιστικό» νόημα ενισχύεται και από το γεγονός ότι τα «συνεχόμενα ποιήματα» του Νάνου Βαλαωρίτη και του Ντίνου Σιώτη περιέχουν το καθένα ένα ικανό αριθμό από φράσεις και προτάσεις, συνδεδεμένες μεν στη σειρά, με μια χαλαρή όμως συνοχή, που επιτρέπει σε κάποιες περιπτώσεις περισσότερους από ένα συνδυασμούς τους, άρα και διαφορετικούς τρόπους κατανόησης.

Ο Παναγιώτης Βούζης είναι διδάκτωρ φιλολογίας, ποιητής