Η ελληνική βιντεοταινία

Καθρέφτης της κοινωνίας και της κρίσης του πολιτικού συστήματος της εποχής της

Άποψη έκθεσης

ΟΡΣΑΛΙΑ- ΕΛΕΝΗ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗ, Η ελληνική Βιντεοταινία (1985 – 1990): Ειδολογικές, Κοινωνικές και Πολιτισμικές Διαστάσεις, πρόλογος: Παναγής Παναγιωτόπουλος, Αθήνα: Ασίνη, 2014

Το βιβλίο της Ορσαλίας – Ελένης Κασσαβέτη με θέμα την ελληνική βιντεοταινία, το οποίο αποτελεί προϊόν της δουλειάς που έκανε στο πλαίσιο της διδακτορικής της ειδίκευσης στην θεωρία κινηματογράφου και στην κοινωνιολογία είναι το δίχως άλλο μια πολύ εύστοχη «βιντεογραφία» της ελληνικής κοινωνίας της δεκαετίας του ογδόντα.

 Η πολυπλοκότητα των διεργασιών που χαρακτήριζαν την ελληνική κοινωνία κατά τη μετάβαση στην πρώτη περίοδο ομαλής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, οι μετασχηματισμοί του πολιτικού συστήματος καθώς και η σταδιακή δημιουργία του πεδίου για την εμφάνιση του πόλου των πανίσχυρων εκδοτικών συγκροτημάτων, ως ισχυρών πολιτικών δρώντων φωτίζονται μέσα από την συστηματική μελέτη της δημοφιλούς βιντεογραφικής αναπαράστασης.

Το βιβλίο αναπτύσσει διεξοδικά τα χαρακτηριστικά της βιντεοταινίας προσφέροντας μια αναλυτική περιγραφή των επιμέρους ειδών αλλά και των ιδιαίτερων συνθηκών παραγωγής και διανομής της. Οι κλειστές και ανοικτές θεματικές, τα επιμέρους είδη – κωμωδία, αισθηματική κομεντί, το λαϊκό μελόδραμα και οι ταινίες κοινωνικής καταγγελίας καθώς και οι περιπέτειες και οι ταινίες πολεμικών τεχνών- αλλά και οι τεχνικές βιντεογράφησης παρουσιάζονται και σε σύγκριση με τα προϊόντα και τα χαρακτηριστικά του δημοφιλούς ελληνικού κινηματογράφου των περασμένων δεκαετιών.

Η προχειρότητα του επιπέδου της παραγωγής, η κερδοσκοπική εκμετάλλευση της παρουσίας αναγνωρίσιμων και δημοφιλών από την θητεία τους στο θέατρο και στον δημοφιλή κινηματογράφο αναλύονται ως θεμελιώδεις συντελεστές της ανάπτυξης νέων μηχανισμών αναπαραγωγής της δημοφιλούς κουλτούρας.

Eπιπλέον, μέσα από την κριτική της βιντεογραφικής αναπαράστασης αναδεικνύονται όψεις των ιδεολογικών συγκρούσεων που χαρακτήριζαν την κοινωνία της εποχής αναφορικά με θέματα πολιτικής συμμετοχής, θεσμικής και κοινωνικής ισότητας, φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, εντοπιότητας και καταγωγής – ταξικής ή εθνικής-. Μέσα από αυτό το πρίσμα επισημαίνεται μεταξύ άλλων η μεταιχμιακή ισορροπία μεταξύ της παράδοσης και της διαρκώς παρούσας λαϊκής – συντηρητικής ιδεολογίας με τον εκ των άνω εισηγμένο θεσμικό εκσυγχρονισμό. Η «διαχείριση» του λόγου σχετικά με την ευρωπαϊκή προοπτική χώρας στην Ε.Ο.Κ. μέσα από την βιντεοταινία αποτελεί ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αναμφίβολα κρίσιμη για την διαμόρφωση της πολιτικής λειτουργίας της βιντεοταινίας παραμένει και η πλήρης αποσιώπηση της ριζοσπαστικής προοδευτικής κουλτούρας που κληροδοτήθηκε από τους μαζικούς συλλογικούς αγώνες της αμέσως προηγούμενης περιόδου και η οποία μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα ήταν ενεργά παρούσα σε διάφορους μαζικούς κοινωνικούς χώρους.

Η δουλειά της Κασσαβέτη συνεισφέρει δημιουργικά στον εμπλουτισμού του σχετικά νέου για τα δεδομένα της εγχώριας βιβλιογραφίας πεδίου των πολιτισμικών σπουδών. Πρόκειται για μια εξαιρετικά καλογραμμένη και συστηματική κριτική της δημοφιλούς αναπαράστασης του βίντεο της δεκαετίας του ογδόντα, η οποία απολήγει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα αναφορικά με την μετασχηματιζόμενη ελληνική κοινωνία της εποχής εκείνης. Είναι ένα πολύ πετυχημένο αποτύπωμα μίας βιωμένης συλλογικής εμπειρίας – η ίδια η συγγραφέας είναι γεννημένη στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα- μιας πολιτικής συνθήκης διαβίωσης από την οποία σήμερα πασχίζουμε να απαλλαγούμε.

ΑΛΙΚΗ ΚΟΣΥΦΟΛΟΓΟΥ