Ίχνη

ΜΕ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

GUY-PHILIPPE GOLDSTEIN, Βαβέλ, ώρα μηδέν, μτφρ. Σοφία Λεωνίδη, εκδόσεις Πόλις, σελ. 704

«Γεωστρατηγική ασυμμετρία»

Όσοι από εσάς παρακολουθείτε τον διεθνή τύπο, θα έχετε πέσει σίγουρα σε κάποιο άρθρο του Γκυ-Φιλίπ Γκόλντσταϊν στην Le Monde. Αναλυτής σε θέματα πληροφορικής και διεθνούς πολιτικής στρατηγικής, ο Γκόλντσταϊν εκπροσωπεί το υπό εξαφάνιση είδος των γραφιάδων που εξακολουθεί να ποτίζει το περιβολάκι της φαντασίας στην εξουσία, έχοντας την προσοχή του στραμμένη στους υπόγειους βιορυθμούς της γεοπολιτικής, χωρίς αυταπάτες. Το καλύτερο δε για εμάς τους επίμονους αναγνώστες, είναι ότι διαθέτει και ένα ατόφιο πεζογραφικό ταλέντο.

Πως συνδυάζονται όλα αυτά; Στο πολυσύνθετο πρώτο του μυθιστόρημα που έχει διαστάσεις μετανεωτερικού έπους, με τον εύγλωτο τίτλο: «Βαβέλ, ώρα μηδέν», βλέπουμε πώς μεταπλάθεται το πολιτικό θρίλερ, σε λογοτεχνικό οικοδόμημα. Πρωταγωνιστής είναι η Ιστορία εντός κεκλεισμένων θυρών, που οι επιπτώσεις της δεν γίνονται άμεσα αντιληπτές. Όταν αυτό συμβεί, τότε προσπαθούμε να ανακαλύψουμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Πεκίνο και Ουάσιγκτον σε μια διελκυστίνδα ελέγχου των αλγορίθμων της παγκόσμιας σκακιέρας. Ανάμεσα τους η Τζούλια Ο’ Μπράιαν, σημαντικό στέλεχος της υπηρεσίας ασφαλείας των Η.Π.Α, που αναζητά έναν ηλικιωμένο πρώην ναζί επιστήμονα, χρόνια  στέλεχος του ανώτατου ρωσικού συμβουλίου άμυνας, στην Γερμανία.

Το προσόν του βιβλίου είναι πως ο συγγραφέας, δεν παίζει τον ρόλο ενός παρατηρητή που βλέπει τα πράγματα πίσω από ένα θολό τζάμι. Ο Γκόλσταϊν είχε κατά το παρελθόν συμμετοχή σε think tank. Γνωρίζει τα πρόσωπα, τις εκφράσεις, την αργκό, το παίγνιο, την ιδιοτέλεια. Εξελίσσει τη γλώσσα των ειδικών, σε μια νέα δημιουργική βάση. Η κωδική ορολογία των μεθόδων διαπραγμάτευσης για παράδειγμα, μετατρέπεται σε διακειμενικό λόγο υψηλής ευκρίνειας. Ο συγγραφέας μεταχειρίζεται την εμπειρία του για να προσδώσει ατμόσφαιρα στην ιστορία του και όχι να νοθεύσει το περιεχόμενο, την κάτοψη των υποκειμένων.

Σε έναν κόσμο όπου το ανθρώπινο βλέμμα χειραφετείται ως έναν μεγάλο βαθμό από την κίνηση της εικόνας και το πλαίσιο αυτής, τη στιγμή που ο λόγος μας γίνεται όλο και περισσότερο λεζάντα στο twitter, προσμένοντας αποκομιδή  εντυπώσεων, o Γκόλσταϊν καταφέρνει να ανατρέψει αυτή την τηλέ-συνθήκη και να απογυμνώσει τους ήρωές του, τόσο από την θεσμική αρματωσιά τους, όσο και από το πρόσθετο βάρος του κλισέ ειδώλου τους. Για παράδειγμα ο πρόεδρος των Η.Π.Α δεν συμβολοποιείται. Είναι πρόσωπο που διίσταται. Δρα σαν κρίκος μιας αλυσίδας που εκτείνεται στο πεδίο δράσης ενός παγκόσμιου fund, αφενός και αφετέρου καλύπτει τις ανάγκες μιας επιτακτικής ροής πόρων. Ένα πρόσωπο που ενδημεί και πέρα  από τον θρόνο του οβάλ γραφείου, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν γίνεται ένα φτηνο κόλπο, όπως ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Αντιστοίχως η γεμάτη ένταση συνεδρίαση του πολιτικού γραφείου του ΚΚΚ και η σφοδρή αντιπαράθεση του Γενικού Γραμματέα με τον πρωθυπουργό, αφήνει ελάχιστους αναγνώστες ασυγκίνητους. Διότι ο συγγραφέας αντιμετωπίζει μια τέτοια γραφειοκρατική κανονικότητα, σαν μια σαιξπηρική αντανάκλαση της διαλεκτικής τέχνης τόσο της πολιτικής, όσο και του λελογισμένου ρίσκου που περιβάλει τον δημόσιο βίο. Ο Γκόλσταϊν ρευστοποιεί την Ιστορία στον πυθμένα και στον περιβάλλοντα θόλο του βιβλίου. Δεν αφήνει την μυθολογική της υπόσταση, να διαμορφώσει την ουσία των πραγμάτων. Εκεί αναπτύσσονται αυθύπαρκτες οντότητες που συνδέονται με την ρουτίνα τους. Η τελετουργία του απτού.

Η πραγματικότητα, αμβλύνεται. Μεταφέρει την εικόνα των κρίσιμων αποφάσεων για τις τύχες των χωρών του κόσμου και κατά συνέπεια των πολιτών της. Η αλήθεια είναι πως ο πολίτης ως έννοια, είναι μια μονάδα μέτρησης και αυτός. Στον ελλειπτικό καμβά των ετερόρρυθμων εταίρων, παγκόσμιων οργανισμών επιρροής, που κόπτονται για την τήρηση των συμβολαίων της κεφαλαιογοράς, ο απλός πολίτης περνά σε δεύτερη μοίρα. Και αυτό για τον συγγραφέα, είναι η αυταπάτη των κυβερνητικών δομών στα ισχυρότερα κράτη. Που σιγά-σιγά μετατρέπονται σε ταμίες. Η εισαγωγή παραγώγων υψηλού ρίσκου, που έχουν άμεση συνάφεια με τους οικονομικούς όρους της καθημερινότητας των χαμηλών στρωμάτων κυρίως, δημιούργησε ανεπανόρθωτα ρήγματα εντός κοινωνικών ιστών.

Έτσι η Τζούλια Ο’Μπράιαν, αποκτά τον ρόλο του μπαλαντέρ μεταξύ της μνήμης και του αβέβαιου παρόντος. Ο πρώην Ναζί παρ’όλη την εξασθένιση του λόγω ηλικίας, κατασκευάζει έναν βατήρα στο κενό, απ’όπου μπορεί να δοκιμάσει την τύχη του όποιος ή όποια νομίζει πως οι διχόνοιες που κατασπάραξαν το σώμα της Ευρώπης, είναι μοναχά ένα καπρίτσιο μερικών ιδιόμορφων αξιωματούχων. Ο διχασμός, είναι βαθύ τραυματικό απόκτημα των επιπτώσεων του ακραίου σολιψισμού που ανά τακτά διαστήματα, χτυπά τον κεντρικό νευρώνα της συλλογικής συνείδησης.

Μπορεί να έφυγε το σύννεφο του Ψυχρού Πολέμου που ήταν και «απόκτημα» της αναλογικής νεωτερικότητας. Το πέρασμα όμως στην ψηφιακή κατασκοπεία με στόχο την συστηματική διαστρεύλωση της πληροφορίας, δημιουργεί ασφυξία. Όπως δείχνει αδρά ο Γκόλσταϊν, τα διογκωμένα επιχειρηματικά συμφέροντα, επηρεάζουν άμεσα τις αποφάσεις των κυβερνήσεων. Ο πολιτικός κόσμος και στις χώρες επιρροής, βρίσκεται πολλές εξ απροόπτου, αδύναμος να αντιδράσει. Αφού οι διασταυρώσεις των προσδοκιών, τέμνονται με ακανόνιστο τρόπο, απαιτώντας κάθε φορά νέες συντεταγμένες. Η «Βαβέλ», καταρρέει από το μεγάλο της πλεονέκτημα: την ποικοιλότητα. Ένα μυθιστόρημα που έρχεται ακριβώς στον απόηχο του σκανδάλου της NSA αλλά και των διαφόρων «leaks», σκοπεύοντας στην βίαιη ωρίμανση των απανταχού αναγνωστών. Όσα έχουν εκπονηθεί διαμέσω υψηλόβαθμων συμβούλων, δεν αποτελούν προϊόν συνομωσίας. Είναι μέρος μιας νέας πολιτικής, που αρέσκεται να κάνει άλματα στο κενό. Τόσο ρεαλιστικής, που καταντά ονειρόδραμα.

                                                                                                             

Ο Νίκος Κουρμουλής είναι κριτικός λογοτεχνίας 

Κλάρα Πεκ Βέη, Ευπαλίνειον όρυγμα, ακρυλικό με μεικτό υλικό,
150Χ100 cm, γκαλερί Tugu Kunstkring Paleis, Τζακάρτα, ατομική έκθεση