Ζώσα πνευματική μνήμη

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΟΣ, Μυστικά τοπία. Κείμενα για πρόσωπα, για τη ζωγραφική, για το θέατρο, για βιβλία, εκδόσεις Τόπος, σελ. 256

   Κώστας Μπασάνος, Smudge, 2013, 

   Ξύλο και μελάνι, Μεταβλητές διαστάσεις 

Περίπου εκατό σύντομα κείμενα περιέχει ο τόμος, κατανεμημένα στις περιοχές που περιγράφει ο τίτλος. Δεν πρόκειται για δοκίμια, που θα έπρεπε να τα προσθέσουμε στο ποιητικό έργο του Γιάννη Κοντού, μαζί με την ιδιότητα του δοκιμιογράφου, αλλά για κείμενα του ποιητή Κοντού, που αποτελούν στιγμιότυπα της καθημερινότητας της αθηναϊκής πνευματικής ζωής, σε μια διάρκεια σαράντα ετών.

Πολλά έχουν σαν σημείο αναφοράς τις εκδόσεις Κέδρος και εξακτινώνονται στο σύμπαν που δημιούργησαν γύρω τους η Νανά Καλλιανέση, ο Λάμπης Ράππας, ο Στρατής Τσίρκας, ο Γιάννης Ρίτσος... Εκεί ο Κοντός εργάστηκε επί δεκαετίες, μετέχοντας το κλίματος των πνευματικών και πολιτικών ζυμώσεων, ζώντας την πνευματική ζωή όπως περνούσε από το πεδίο, από τα συμφραζόμενα του Κέδρου, τα οποία για αρκετές δεκαετίες ήσαν τα πλέον προωθη-μένα.

Με αυτή την έννοια, τα κείμενα του τόμου αποτελούν πολύτιμα τεκμήρια της αυτο-συνείδησης του λογοτεχνικού/πνευματικού πεδίου, των ορίων του, των αντιφάσεών του, πόσω μάλλον που ο Κοντός μοιράζει απλόχερα τις αναφορές και τις αφιερώσεις, δημιουργώντας με τη σειρά του ένα δικό του σύμπαν, όπου μετέχουν συγγραφείς, βιβλία, θεατράνθρωποι, εικαστικοί, παραστάσεις, ταινίες, εκθέσεις, η ίδια η εποχή...

Από τις ενότητες του τόμου θα πρέπει όμως να διακρίνουμε αυτή που αφορά τα εικαστικά, γιατί κατά τη γνώμη μου αυτή η ενασχόληση του Κοντού ήταν η πιο συστηματική και απογράφεται στα κείμενα ως μια συνομιλία του ποιητή με το έργο των εικαστικών, το φάσμα των οποίων περιορίζεται βέβαια σχεδόν αποκλειστικά στους ζωγράφους, συνεχίζοντας έτσι μια μακρόχρονη σχετική παράδοση των ποιητών μας. Γιατί η ζωγραφική υπήρξε, συστηματικά, σχεδόν το μοναδικό πεδίο με το οποίο συνομιλούσε επί δεκαετίες η νεώτερη ποίησή μας, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.

Από τη διαπίστωση αυτή θα μπορούσε να ξεκινήσει μια συζήτηση για την εικονοποιία της νεώτερης ποίησής μας, δηλαδή για την εικαστική/περιγραφική χροιά της. Αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση...

Ας κλείσουμε με ένα ποίημα το οποίο στο βιβλίο ενέχει θέση επιμέτρου:

Ο σκουπιδιάρης

ή

το πρωτογενές πλεόνασμα της οικονομίας

Μήπως είναι αυτός που μες στη νύχτα μαζεύει

τα όνειρά μας σε σακούλες ή χύμα, και τα πετάει

στη μεγάλη χωματερή του ουρανού;

Βράζει ή παγώνει η νύχτα και τον ακολουθεί.

Από κάπου ακούγεται η πρώτη συμφωνία

του Γούσταβ Μάλερ. Οι δρόμοι βρεγμένοι, γεμάτοι

ρακοσυλλέκτες, ταιριάζουν τα ανόμοια.

Ο γαλαξίας κλεισμένος σε παλιά μπουκάλια μπίρας

βγάζει καπνούς, νοσταλγίες και πάει λέγοντας...

Αυτός -ας πούμε- ο θάνατος φωτογραφίζει τοπία

της αγάπης σου και τα ταχυδρομεί στο πουθενά.

Η νύχτα προχωρά, τελειώνει και αυτός ο επίορκος

συσσωρεύει τα σκουπίδια μπροστά σε ένα άγαλμα

του καθημερινού ανθρώπου. Άγαλμα από γυαλί, φως

και παρελθόν. Πώς περνούν οι ώρες;

Πώς μας δείχνουν οι δείχτες ξυράφια την εφορία

και το Υπουργείο Οικονομικών. Οι πεθαμένοι δεν μιλάνε

και αυτός διαλαλεί τον θάνατο και τα κενά του χρόνου

σε ληγμένα γραμμάτια της συμφοράς.

Μάρτιος 2014