Ο Λούκατς για τον φυλετικό ρατσισμό

ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΒΑΚΑΛΙΟΥ

Το μικρό εκκλησάκι της Κεφαλλονιάς, λάδι σε καμβά, 24,7x32,2εκ., πριν το 1930,
Πινακοθήκη Γιώργου Βογιατζόγλου

Όλο το βιβλίο του Λούκατς, Η εκθρόνιση του νου, ειδικότερα το κεφάλαιο «Κοινωνικός δαρβινισμός, φυλετική θεωρία», αποδεικνύει με πλήρη πειστικότητα ότι δεν υπάρχει αθώα κοσμοθεωρία. Οι ούγγροι φιλόσοφοι, μελετητές του έργου του Λούκατς, μαζί και η Χέλερ, αυτό το θεωρούν ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Λούκατς σ’ αυτό το βιβλίο. Και ήταν αυτό που επέτρεψε στον Χίτλερ και στον Ρόζεμπεργκ, να προβούν στην καταχρηστική αξιοποίηση ιδεών του Νίτσε, του Σοπενχάουερ, του Ντίλτευ και άλλων φιλοσόφων, στη συγκρότηση της ναζιστικής ιδεολογίας και στη ναζιστική προπαγάνδα. Έτσι, με την τέλεια συγκροτημένη εθνική/φυλετική, αλλά και κοινωνική δημαγωγία ο χιτλερισμός «θέτει ολόκληρο το λαό υπό την τυραννική πίστη που εξαναγκάζει τον καθένα στην κτηνώδη απανθρωπιά». «Ο χιτλερικός/ροζεμπεργκικός τύπος του γερμανικού επιθετικού ιμπεριαλισμού δημιουργεί, με τη μορφή της φυλετικής θεωρίας, έναν εκσυγχρονισμένο κανιβαλισμό». Ωστόσο δεν πρέπει να αγνοείται το γεγονός ότι αυτό δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της καλά συγκροτημένης και διεκπεραιωμένης εθνικής και κοινωνικής δημαγωγίας και προπαγάνδας. Ο Χίτλερ, με την άνοδό του στην εξουσία, σε πολύ λίγο χρόνο έδωσε λύση στο μεγάλο θέμα της ανεργίας, δημιούργησε τις οικονομικές προϋποθέσεις για τη βελτίωση των υλικών όρων ζωής των εργαζομένων. Έδωσε την εντύπωση φιλεργατικού και φιλολαϊκού εθνικού ηγέτη, που γοήτευσε ακόμα και ένα μεγάλο μέρος της διανόησης - όχι όμως τους κορυφαίους διανοούμενους της χώρας, οι περισσότεροι των οποίων την εγκατέλειψαν και αγωνίστηκαν από διάφορες θέσεις κατά του φασισμού.

 Μια επισταμένη ανάγνωση του «Αγώνα» (Mein Kampf) πείθει ότι ο ρατσισμός υπερέχει έναντι του εθνικισμού, στην εθνικοσοσιαλιστική, ναζιστική ιδεολογία. Αυτό ήταν μια συνειδητή επιλογή και εντάσσονταν ως στοιχείο σε μια προσπάθεια αποτελεσματικής προπαγανδιστικής αντιπαράθεσης έναντι της διεθνιστικής κοσμοθεωρίας των κομμουνιστών, των μαρξιστών. Αυτό το λέει ευθαρσώς ο Χίτλερ: «πρέπει να εξασφαλίσουμε στη ρατσιστική θεωρία ένα αγωνιστικό όργανο, κάτι ακριβώς ανάλογο με τη διεθνιστική θεωρία του μαρξισμού. Αυτός είναι ο σκοπός που ακολουθεί και επιδιώκει το εργατικό εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα της Γερμανίας». Μάλιστα, ο Χίτλερ ανταποκρινόμενος στις προπαγανδιστικές ανάγκες του λαϊκισμού του καταδικάζει τον εθνικισμό ως σύστημα το οποίο επιτρέποντας τον πλουτισμό των ανώτερων κοινωνικών τάξεων προκαλεί τη φθορά της φυλής.

 «Το να είσαι Γερμανός σημαίνει να είσαι καθαρός». Με αυτή τη θέση ο Χίτλερ θέλησε να τονίσει τη φαντασίωσή του για την τελειότητα του άριου στοιχείου, δηλαδή των Γερμανών, στον «νέο» πολιτισμό. Αυτό, κατά τον Λούκατς, δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την εφαρμογή της αμερικανικής χειραγωγικής τεχνικής της διαφήμισης: «Η ‘πρωτοτυπία’ του Χίτλερ, γράφει ο Λούκατς, έχει να κάνει με το ότι είναι ο πρώτος που εφαρμόζει την αμερικανική τεχνική της διαφήμισης στη γερμανική πολιτική και την προπαγάνδα, με σκοπό την αποβλάκωση και την εξαπάτηση των μαζών». Και προσθέτει: «Όταν η φιλοσοφία της ζωής και ο μονοπωλιακός καπιταλισμός ενώνονται στο πρόσωπο του Χίτλερ, η πιο αναπτυγμένη τεχνική του μονοπωλιακού καπιταλισμού συναντιέται με την πιο αναπτυγμένη μονοκαπιταλιστική/ αντιδραστική ιδεολογία της ιμπεριαλιστικής εποχής, τη γερμανική». Αυτή η διαπίστωση/θέση/εξήγηση του Λούκατς επιτρέπει τη συγκεκριμενοποίηση της πολυειπωμένης (τώρα) φράσης του Χορκχάιμερ: «Πρέπει πράγματι να σιωπά για το φασισμό όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό».

Από το εξαιρετικά πλούσιο σε περιεχόμενο και σε προβληματισμό κεφάλαιο «Κοινωνικός δαρβινισμός και φυλετική θεωρία», στο οποίο ο Λούκατς παρουσιάζει και αναλύει την εξέλιξη της φυλετικής θεωρίας από τον Γκομπινώ στον Τσάμπερλαιν και «τελικά» στους Χίτλερ/Ρόζεμπεργκ, με αναφορά και σε ενδιάμεσους θεωρητικούς της φυλετικής θεωρίας, μαζί με την παροχή ενός πλούτου πληροφοριών για τον τρόπο σκέψης του Χίτλερ και για τη λειτουργία του ναζιστικού συστήματος, μεταφέρω εδώ μερικές επίκαιρες, κατά τη γνώμη μου, ιδέες του, δίνοντας έμφαση στο επίτευγμα του βιβλίου Η εκθρόνιση του νου, ότι δεν υπάρχει αθώα κοσμοθεωρία. Το κάνω αυτό με την ελπίδα ότι θα βρεθεί εκδότης για τη έκδοση αυτής της μελέτης του Λούκατς, συμπληρωμένης και με κείμενα της Χάννα Άρεντ και της Άγκνες Χέλερ για τον γερμανικό φασισμό, παρακολουθούμενα από δικούς μου σχολιασμούς και προεκτάσεις δικών τους σκέψεων.