«Άρειοι» κι Εβραίοι στα Γερμανικά Στρατόπεδα

ΜΠΕΤΤΥ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

Το Δίλημμα. Η πρόταση των «Αναγνώσεων» για το ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ με προβλημάτισε. Πώς να μιλήσω για την ανατριχιαστικότερη περιπέτεια της ανθρώπινης Ιστορίας όταν, παρά τις επαφές και τις φιλίες με Εβραίες στα δυό στρατόπεδα που γνωρίσαμε, τα περισσότερα για την Ιστορία τους, για το τέλος τους, τα έμαθα ελεύθερη πια από τα ίδια ντοκουμέντα όπου παρέπεμπα όσους με πίεζαν να αφηγηθώ;

Για τις δίκες της Νυρεμβέργης, την ρωσική «Χαράδρα της Γιαγιάς» (ποίημα του Γιεφτουτσένκο) όπου τους έριχναν δεμένους ανά δύο με πολυβολισμούς, για τις ομαδικές πυρές, το «εύρημα» του κυκλωνίου, τα διάσπαρτα στο γερμανικό και στο πολωνικό έδαφος κρεματόρια. Κι από ταινίες σαν τον «Εβδομο Σταυρό» του Τσίνεμαν, την «Ταξειδιώτισσα» του Αντρέϊ Μουνκ, το σοβιετικό «Να θυμάσαι τ’ όνομά σου». Θεατρικά έργα εξίσου συγκλονιστικά. Και το δικό μας «Ματχάουζεν» των Καμπανέλλη-Θεοδωράκη.

Χαϊδάρι-Ταξείδι «Αρείων» - Ταξίδια Εβραίων προς το ολοκαύτωμα. Μάιος του ‘44: Tο πένθος για την εκτέλεση των Διακοσίων της Ακροναυπλίας βαρύ. Tο πρωί της 25της, όλο το ύπαιθρο γύρω από το στρατόπεδο κατακλύζεται από ίδια καμιόνια, ένα άδειο - ένα με πάνοπλους στρατιώτες. Ίδια αρχικά κι η διαδρομή, ίδια και τα τραγούδια των «μελλοθανάτων». Οι περαστικοί κοντοστέκονται και δακρύζουν. Όμως σε μια διχάλα, στροφή-σταθμός Ρουφ-επιβίβαση 61 γυναικών ανά 30 κι 800 αντρών ανά 40 σε φορτηγό τραίνο. Τα νούμερα ανά βαγόνι ήταν ανεκτά για τους άντρες, πιο άνετα για μας. & στις 14 μέρες του ταξειδιού, μας άνοιγαν σε ενδιάμεσους σταθμούς για να ξεμουδιάσομε. Όσο για τα ταξίδια των Εβραίων έχομε την πρώτη θανατηφόρα διάκριση: Στα ίδια βαγόνια οι Εβραϊκές οικογένειες στοιβάζονταν ανά 80 ή και περισσότερα άτομα όρθια. Τα μωρά κοιμισμένων μανάδων που γλιστρούσαν στο δάπεδο, δεν επιζούσαν. Τα βαγόνια σφραγίζονταν στον σταθμό αναχώρησης κι άνοιγαν στον τερματικό, για την πρώτη διαλογή ζωντανών-νεκρών. Έτσι έγινε η μεταφορά από την Θεσσαλονίκη στο Αουσβιτς.

Ράβενσμπουκ και Λάγκερ 3. Μεγάλο γυναικείο στρατόπεδο στο Εδιμβούργο, έργο του Χίμλερ. Η πύλη του άνοιξε νύχτα, οι 61 γυναίκες μπήκαμε και κοιμηθήκαμε σε πλακόστρωτο. Το άλλο πρωί προχωρήσαμε γδυτές ανάμεσα σε Ες Ες, και μοιραστήκαμε άλλον ρουχισμό γυναικών. Ζωντανών; καμένων; Οι Σοβιετικοί όταν το κατέλαβαν το μετέτρεψαν σε Αρχείο & Ιδρυμα της Ιστορίας των στρατοπέδων, των ΝΑΖΙ, της τότε Γερμανίας-οικουμενικού εγκληματία ...ΤΩΡΑ; Ευτυχώς οι απόπειρες μετατροπής του σε Μωλ επί καγκελαρίας Κολ, ματαιώθηκαν.

Οι τυπωμένοι στα μανίκια των «Αρείων» κι εγχάρακτοι στα μπράτσα των Εβραίων αριθμοί ξεπέρασαν τις 50.000. Ο δικός μου ήταν 41.321. Στις σαράντα μέρες που μείναμε & στη μικρή ακτίνα όπου μας επιτρεπόταν η κίνηση, προλάβαμε ελάχιστες επαφές με Εβραίες. Την διοίκηση συγκροτούσαν οι υστερικές στρατιωτίνες των Ες-Ες με τη νεκροκεφαλή & τα σταυρωτά κόκαλα & από την «ιεραρχία» των κρατουμένων οι Πολωνίδες. Πολλές φορές νοστάλγησα την σάτιρα του Ντοστογιέφσκι για τους δυο λαούς. Κι ήρθε η ώρα της αποστολής στο Λάγκερ 3 εργασίας, γυναικείο «υποκατάστημα» του Μπούχενβαλντ κοντά στην Λειψία. Εδώ οι επαφές, οι φιλίες με Εβραίες ήταν πολύ πιο εύκολες και συχνές. Όλες όμως τελείωναν με τον ίδιο τρόπο. Κάποιο πρωινό Κυριακής που σπεύδαμε στους θαλάμους τους, τους βρίσκαμε άδειους. Απορούσαμε... ούτε τότε ξέραμε!

 Αρχές Μαρτίου, μια χαρούμενη είδηση: δώδεκα Ελληνίδες Εβραίες. Τρέξαμε στον χωριστό περίβολο για να τις βρούμε. Η αμοιβαία χαρά απερίγραπτη, η τραγωδία τους επίσης. Από πολυάριθμες οικογένειες της Θεσσαλονίκης, αφήνοντας στο Αουσβιτς ένα-δυο ή κανέναν από τους δικούς τους, είχανε μεταφερθεί σε υπόγεια εργοστάσια παραγωγής δηλητηρίων. Επέζησαν επειδή οι Ναζί τα κλείσανε όταν πλησίαζε ο ρωσικός στρατός. Όμορφες, με γαλαζοπράσινα μαλλιά σαν της νεράιδας του Πινόκιο. Επιστρέφοντας, φάγαμε από δυο γροθιές, Στρατιωτίνας και Πολωνέζας, η καθεμιά. Δεν πτοηθήκαμε, ξαναπήγαμε τα επόμενα βράδια. Ώσπου...

Η αρχή του τέλους, πορείες παλίνδρομες και κυκλικές μέσα στη Σαξονία. Αρχές Απριλίου του ‘45. Όμως αντί για το ξεκίνημα προς τα καταναγκαστικά, οι στρατιωτίνες μάς δίνουν τρόφιμα κι από δυο κουβέρτες και μας στέλνουν στο άγνωστο. Τι είχε συμβεί; Όταν η τανάλια του Στάλινκραντ έκλεισε τη στρατιά του Πάουλους, που κόντρα στα ουρλιαχτά του Χίτλερ παραδόθηκε, ο ρωσικός στρατός προχώρησε τρέχοντας. Τότε έγινε κι η απόβαση της Βρετάνης που ο Τσώρτσιλ καθυστερούσε, επιδιώκοντας μεν τη νίκη αλλά με εξουθενωμένη ΕΣΣΔ.

Αναρίθμητα καραβάνια ομήρων, αιχμαλώτων πολέμου, ξένων εργατών, τριγυρίζαμε, μέσα στην Σαξονία, ενώ έκλειναν οι τελευταίες δίοδοι, από την 69η αμερικάνικη μεραρχία δυτικά, τους Σοβιετικούς ανατολικά, τους Γκωλικούς - Αντιστασιακούς βόρεια. Η εντολή του Χίτλερ για μάς: Έξοδος προς Τσεχοσλοβακία για διαπραγμάτευση ή ομαδική εκτέλεση. Όμως η δίοδος του Έλβα είχε κλείσει κι ο στρατοπεδάρχης που μας συνόδευε ματαίωσε την «ομαδική εκτέλεση». Επιστρέφοντας, αρχίσαμε να βλέπομε λευκές σημαίες. Οι Γερμανοί δεν αμύνονται πια δυτικά, συνέχιζαν οπισθοχωρώντας προ των Σοβιετικών.

Μπαίνοντας στο Βούρτσεν, που είχαμε ήδη περάσει στην προς ανατολάς πορεία, πέσαμε επάνω στην πρώτη αμερικάνικη φρουρά. Και πρωτοακούσαμε την δασκαλεμένη επαναλαμβανόμενη φράση: «Σας μεταχειρίστηκαν άσχημα οι Γερμανοί;». Είναι ανάγκη να διευκρινίσω ποιάν ιστορική συνέχεια προδίκαζε; Πάντως ξενύχτησαν για να μας βοηθήσουν.

Κι όμως ο λαός των σιδερόφρακτων νικηφόρων ανθρωποειδών ήταν θρασύδειλος. Το άλλο πρωί ξεκίνησε η μεταφορά μας στα καλλίτερα ξενοδοχεία της Λειψίας. Μία από τις ευθύνες της «Στρατιωτικής Κυβέρνησης», ήταν η φροντίδα μας. Είδα επιτέλους τις πρώτες εικόνες των στρατοπέδων για Εβραίους. Κι η αγωνία μιας κάποιας εξήγησης σκέπασε προσωρινά κάθε διάθεση μίσους και αντεκδίκησης. Συζήτησα με Γερμανούς, ξέροντας ότι πιθανά ήταν εγκληματίες, απλοί πολίτες ή & θύματα. Ματαιοπονούσα. Τόσο χαμηλοί τόνοι, τόση ευγενική αοριστολογία, τόση αβρότητα & περιποίηση! Κανείς, καμιά, δεν ήταν μέλος του Ναζιστικού Κόμματος. Τα ουρλιαχτά της Χρυσής Αυγής στην Βουλή και στις επιθέσεις κι οι χαμηλοί τόνοι στις ανακρίσεις, απίστευτο πόσο μου θύμισαν τα γερμανικά ντεσιμπέλ.

Όμως τα μεγαλύτερα δείγματα θρασυδειλίας τα αντιμετώπισα όταν, αναζητώντας τις διάσπαρτες της αποστολής μας, ξαναπέρασα δυο-τρεις φορές με ποδήλατο την γέφυρα του Βούρτσεν, πρώτο όριο των δύο στρατιών. Την χρήση της γέφυρας ανάμεσα στα πυκνά χωριά της Σαξονίας, εύλογα την επέτρεπαν ο Αμερικανός κι ο Ρώσος φρουρός. Αλλά, ώσπου να έρθει η σειρά μου, άκουσα τόσες φορές το «Ιχ Νιχτ Νάτσι, Ιχ φρόυντ Αμερικάνεν» δυτικά και το «Ιχ Κομουνίστ» ανατολικά, ώστε δεν μπορούσα να συγκρατήσω το γέλιο που είχα ξεχάσει ενάμισι χρόνο. Το ίδιο κι οι φρουροί.

Επέτειοι στο Βερολίνο και το Ραβενσμπρουκ. Επιτέλους ολοκληρώνεται η βήμα προς βήμα προσέγγιση του μεγαλύτερου, πιο παρατεταμένου, πολυαριθμότερου, μαρτυρικότερου εγκλήματος κατά της Ανθρωπότητας. Μία από τις εκδηλώσεις στο Ράβενσμπρουκ, που με προσέγγισε στο ολοκαύτωμα, ήταν το προσκλητήριο των νεκρών. Σε κάθε εκφώνηση ονόματος και ημερομηνίας θανάτου, ένα κόκκινο γαρύφαλλο απιθωνόταν στο έδαφος. Η στοίβα μεγάλωνε, κι όσο οι ηλικίες μίκραιναν, έφτανε η πιο τραγική για μένα, ίσως για όλους τους παρόντες, φάση. Στα ονόματα των νεκρών αντιστοιχούσαν όλο και λιγότερα χρόνια, λιγότεροι μήνες, ημέρες, ώρες, ημίωρα, λεφτά. Στο προσκλητήριο των μικρών εβραιόπουλων. Τα πιο βραχύβια πέθαναν ελάχιστα λεπτά μετά την έξοδο από τη μήτρα της νεκρής μητέρας. 27 & 28 Οκτωβρίου 2001: Η ελληνική κοινότητα του Βερολίνου γιορτάζει την εθνική επέτειο και καλούμαι να μιλήσω για την εμπειρία του Ράβενσμπρουκ. Έπεται εκδρομή στο στρατόπεδο. 13 Απριλίου 2003: Επέτειος της απελευθέρωσης του στρατοπέδου από τον Σοβιετικό Στρατό. Καλούνε πάλι η Κοινότητα κι ο σύλλογος «Γυναίκες Δημιουργούν». Αξίζει να θυμίσω ότι ο ιστορικός ρόλος του στρατοπέδου τροφοδοτήθηκε ουσιαστικά από το γυναικείο κίνημα.

Η ομιλία μου στην Επέτειο: (Απευθυνόταν στους Εβραίους του Ισραήλ κι έγινε δεκτή πολιτισμένα από τους Εβραίους της Ευρώπης - Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ 29.04.2002): Ξέρω πόσα προσφέρατε στην Ευρώπη & στον Κόσμο, σε δεξιότητα, τέχνες, επιστήμες & πόσους διωγμούς εισπράξατε από αιώνα σε αιώνα, με αποκορύφωμα το ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ. Στα δύο στρατόπεδα που γνώρισα, αναπτύχθηκαν στενές φιλίες ανάμεσα σε Ελληνίδες κι Εβραίες. [...] Μέσα στα στρατόπεδα και πίσω στην Ελλάδα είχα ένα αγιάτρευτο αίσθημα ενοχής, επειδή η δικιά σας μοίρα ήταν τόσο χειρότερη από την δική μας. Ενοχής που δεν είχα γεννηθεί Εβραία. Σε κάθε μου περιγραφή, στην τηλεόραση, στα γραφτά μου, για τα στρατόπεδα, δεν παρέλειπα να τονίσω τις τρισχειρότερες δικές σας συνθήκες ζωής και θανάτου [...] Το αίσθημα ενοχής μειώθηκε όταν είδα τα βίντεο των απανθρακωμένων αμάχων της Σάμπρα & της Σατίλα. Ήρθα στις επετειακές εκδηλώσεις του Ράβενσμπρουκ χωρίς ενθουσιασμό, αφού το Ισραήλ, εξοντώνοντας με την σειρά του με πρωτοφανή αγριότητα έναν αδύνατο λαό, ακυρώνει καθημερινά το χρέος των Γερμανών, το χρέος όλων μας απέναντί σας. Σπάστε τον νέο Άξονα Μπους-Σαρόν, όπου ο κυνικός πλανητάρχης χρησιμοποιεί τον πολεμοχαρή στρατηγό [...] Διώξτε τον Σαρόν [...] για να μην ξεχάσομε τον Χίτλερ και το ολοκαύτωμα. Στη γη της Επαγγελίας υπάρχει χώρος για όλους. Και για σας που ξαναβρήκατε μια πατρίδα και γι’ αυτούς που σκοτώνει ο Σαρόν για να τους την πάρει. Ζήστε πλάι πλάι, κάντε την Έρημη Χώρα πραγματική Γη της Επαγγελίας, κέντρο φώτων και πολιτισμού για μιαν Ασία που από την Δύση μόνο υποανάπτυξη, ανέχεια και ακριβοπληρωμένα όπλα έχει πάρει».