ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ
ΚΩΣΤΑΣ ΑΚΡΙΒΟΣ, Αλλάζει
πουκάμισο το φίδι, εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 434
Ένας συγγραφέας προσπαθεί να βρει απάντηση στο επίμονο
ερώτημα που τον βασανίζει: αν είναι τυχερός και περήφανος που γεννήθηκε Έλληνας
ή όχι. Ένα ερώτημα ρητορικού χαρακτήρα που σίγουρα δεν μπορεί να απαντηθεί
πειστικά και τελεσίδικα αλλά αποτελεί την αφορμή μιας αγωνιώδους εσωτερικής
αναζήτησης και μιας ακολουθίας περιπλανήσεων σε τόπους, ιδέες και κείμενα. Το
έναυσμα για να οργανώσει ο αφηγητής οκτώ ταξίδια συνθέτοντας ένα πολυειδές και
πολύτροπο αφηγηματικό υλικό.
Ο Κώστας Ακρίβος στο νέο του μυθιστόρημα μοιράζεται με τον
αναγνώστη του τα ακριβά κειμήλια της μνήμης και την απόγνωση που προκαλεί η
καταιγιστική πολιτική επικαιρότητα. Φτιάχνει έναν ιστό από βιώματα και
προσωπικές εξομολογήσεις, στοχασμούς και σχεδιάσματα ιστοριών παρακολουθώντας
με αμηχανία και λύπη τον μαρασμό και την οργή που γεννά η παρούσα οικονομική
και κοινωνική κατάρρευση στις ψυχές των ανθρώπων. Συνδυάζει προσωπικές εμμονές
με τοπία της ελληνικής υπαίθρου,
προσφιλείς διαδρομές και επισκέψεις σε ξεχασμένες πόλεις και χωριουδάκια
της έρημης επαρχίας, ιδεασμούς με πρόσωπα και εμβληματικά γεγονότα της
πρόσφατης ιστορίας, εκλεκτικές συγγένειες και προτιμήσεις στο έργο συγγραφέων
και ποιητών αναζητώντας την αληθινή Ελλάδα στο διαφορετικό και το
αξιομνημόνευτο. Η πυξίδα που οδηγεί την περιδιάβαση αυτή εν μέσω κρίσης ή
ακριβώς εξαιτίας της είναι η αγωνία για την πορεία και την τύχη του ελληνισμού.
Ο ήρωας-συγγραφέας, δάσκαλος και ταξιδευτής, περιπλανώμενος και οδοιπόρος είναι
ο συνδετικός κρίκος διαφορετικών λογοτεχνικών καταθέσεων με τη μορφή της
μαρτυρίας, της αυτοβιογραφίας, του χρονικού, των απομνημονευμάτων, της
ανθολόγησης και είναι αυτός που ενορχηστρώνει και καθοδηγεί όλο αυτό το
ετερόκλητο μείγμα.
Σ΄ αυτά τα οκτώ
ταξίδια ο συγγραφέας αποθησαυρίζει και παραθέτει πληροφορίες για ιερούς τόπους,
προσκυνήματα και αρχαιότητες, για φυτά και ζώα της ελληνικής υπαίθρου, για
κείμενα και στίχους, μουσικές και παραδόσεις. Μοιράζεται με τον αναγνώστη
νοσταλγικές αναδρομές και ανακλητικές εικόνες από περιστατικά του παρελθόντος.
Παλιές φωτογραφίες, σκίτσα και ζωγραφιές. Παρατηρήσεις και σκέψεις αυτοσκοπικού
χαρακτήρα που αφορούν στην καθημερινότητα του συγγραφέα, στη δυστοκία και στον
κόπο της συγγραφής, στην έμπνευση και στην απουσία της και κυρίως στην ανάγκη
του να εκφράσει και να ερμηνεύσει την ιστορική πραγματικότητα που ζει.
Συνομιλεί με λογοτέχνες, Έλληνες και ξένους, σύγχρονους και παλιότερους,
γνωστούς και παραγνωρισμένους και ανθολογεί αγαπημένα κείμενά τους. Επικοινωνεί
και συνδιαλέγεται με ιστορικά πρόσωπα και καθημερινούς απλούς ανθρώπους:
αγωνιστές, ιερείς, δασκάλους, ασκητές, φιλοσόφους, μουσικούς, αγρότες, μαθητές,
οπλαρχηγούς, εξερευνητές, ενθέτοντας στην αφήγηση τις ιστορίες όσων βαδίζουν με
θάρρος και αυταπάρνηση το δικό τους μονοπάτι. Παραδείγματα φωτεινά εγκαρτέρησης
και δύναμης, που συγκινούν και εμπνέουν τον αναγνώστη κάνοντας τον να αισθανθεί
κι αυτός το μεγαλείο και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το τυφλό αγόρι
και η δασκάλα μάνα του που το μεγαλώνει μόνη στο νησάκι της λίμνης των
Ιωαννίνων προσδοκώντας την ίαση του. Ο πρώην μαθητής που ασκητεύει σαν
ερημοπούλι πάνω από τον γκρεμό έχοντας δώσει όρκο σιωπής. Το γερασμένο ζευγάρι
που περιμένει πάντα τον αγνοούμενο γιό να γυρίσει από την Κύπρο μαζί με τα
τρεχούμενα νερά. Το νεαρό άρρωστο καμαροτάκι με την σπάνια ανθρωπιά και
καρτερία, ο παπάς που στέκεται αρωγός και συμπαραστάτης στο ποίμνιό του, ο
αγαπημένος παιδικός φίλος και συνοδοιπόρος και άλλοι πολλοί…
Και έτσι ο συγγραφέας ξεδιπλώνει αργόσυρτα και πεισματικά
τους δυισμούς και τις αντιφάσεις ενός λαού που είναι ικανός για μεγαλόπνοα και
υψηλόφρονα έργα αλλά και για πράξεις ιδιοτελείς και χαμερπείς. Τα επιτεύγματα
και τα καμώματα μιας ράτσας χαλκέντερης και σκληροτράχηλης. Αναγκάζει τον
αναγνώστη να σκεφτεί άλλοτε εύθυμα και άλλοτε μελαγχολικά και τη δική του ζωή,
διερωτώμενος διαρκώς και με οδύνη για το πόσο κοντά βρίσκεται στον Έλληνα η
μικρότητα με το μεγαλείο, η μπαμπεσιά με το φιλότιμο, η φυγοπονία με το μόχθο,
η εγωπάθεια με την ανιδιοτέλεια και το συμφέρον με την φιλαλληλία.
Στο τελευταίο ταξίδι-έξοδο του μυθιστορήματος οι νεαροί
ήρωες των παρένθετων ιστοριών, με την ικμάδα της ηλικίας, άφθαρτοι και αθώοι
καλούνται από τον αφηγητή να συμπορευτούν, άγνωστοι μεταξύ αγνώστων, σ’ ένα
μονοπάτι ομοψυχίας και αλληλεγγύης. Να δώσουν υπόσταση σ’ ένα όραμα του που εμπνέεται
από την αγάπη στον τόπο και το σεβασμό στη φύση και δεν έχει αποκλειστικό στόχο
τον πλουτισμό με κάθε μέσον και το κέρδος με κάθε τίμημα. Να συστρατευτούν σ’
ένα συνεργατικό εγχείρημα το οποίο εγγράφεται σ’ ένα διαφορετικό αξιακό
πλαίσιο.
Χωρίς αμφιβολία πρόθεση του συγγραφέα είναι να αφήσει μια
αχτίδα να φωτίσει το έρεβος της βαρβαρότητας, της οπισθοδρόμησης και της
ανελευθερίας που μας κυκλώνει. Να υποβοηθήσει «το φίδι να αλλάξει πουκάμισο».
Αναρωτιέμαι όμως αν η μικρούλα αυτή σωσίβια λέμβος, η αυτοσχέδια κιβωτός που κατασκευάζει για την επιβίωση των ηρώων
του μυθιστορήματος, μπορεί να χωρέσει την απόγνωση από την κρίση και τα
μνημόνια που σαρώνει τις ζωές όλων μας. Είναι αναμφίβολα η λογοτεχνική κατάθεση
ενός ελπιδοφόρου παραδείγματος αλλαγής πλεύσης και ρήξης με νοοτροπίες και
πρακτικές, όμως η διατύπωση του οράματος για μια δίκαιη και δημοκρατική
κοινωνία ίσων ευκαιριών ακόμα εκκρεμεί. Ο πορτολάνος που θα οδηγήσει όλους εμάς
τους απελπισμένους ναυτικούς στο ασφαλές και απάνεμο λιμάνι, ακόμα αναζητείται.
Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της
Αθήνας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου